Usu dî vucali finali accintati
Aspettu
Ntô sicilianu puru, li vucali finali accintati vèninu rifiutati quasi sempri. Linguisticamenti, pi mutivi etimològgici o pi mutivi pràttici, la lingua siciliana è carattarizzata di palori ca ci hannu la sìllabba ùrtuma nun accintata.
Diffusioni
[cancia | cancia la surgenti]- Stu finòminu esisti nta assai àrii di la Sicilia, ma purtroppu cu la nfruenza dû tuscanu attruvamu sempri cchiù vucali finali accintati ntâ lingua siciliana parrata e scritta. Li littirati siciliani ùsanu li dui tipi (chiddi longhi e chiddi curti).
Asempi etimològgici
[cancia | cancia la surgenti]- hàiu (dû latinu "habeo") -> hà, hé ("ho" 'n tuscanu, "he" 'n castigghianu)
- hàvi (dû latinu "habet") -> hà / ha'
- virtùti (dû latinu "virtutem") -> virtù
- caritàti (dû latinu "caritatem") -> carità
- baccalà (dû spagnolu "bacalao") -> baccalà
- antichitàti (dû latinu "antichitatem") -> antichità
- viritàti (dû latinu "veritatem") -> virità
- fàci (dû latinu "facit") -> fà / fa'
- capacitàti (dû latinu "capacitatem") -> capacità
- pòti (dû latinu "potest") -> pò / po'
- puvirtàti (dû latinu "pauperatem") -> puvirtà
- vòli (dû latinu mediuevali "vulere"/"volere" dirivatu dû latinu "quoerere") -> vò / vo'
- mèu (dû latinu "meus") -> mè / me'
- dùi (dû latinu "duo") -> dù / du'
- sùsu (dû latinu "susum") -> sù / su'
- tòu (dû latinu "tuus") -> tò / to'
- sàpi (dû latinu "sapit") -> sà / sa'
- giùsu, jùsu (dû latinu "de orsum" o "de vorsum") -> giù, jù / giu', ju'
- sòu (dû latinu "suus") -> sò / so'
- siddu, s'iddu (dû latinu "si ìlle", comu ntô corsu "s'ellu / s'eddu / sellu / seddu") -> sì / si' / si
- sàcciu (dû latinu "sapio") mentri nta lu tuscanu s'accurzau 'n "so".
ecc.
Asempi pràttici
[cancia | cancia la surgenti]- ccàni (ccà), dû latinu "eccu hac"
- amistati (amistà, amicizzia), dû spagnolu "amistad"
- stàni (stà), dû latinu "stat"
- sùgnu (sò, sù), dû latinu "sum" (forsi agghiuncennu lu latinu "ego", zoè "èu" o "ìu")
- cùscusu, di l'àrabbu "cùscus" o dû francisi "couscous" (ma cu la prununza: "cuscùs")
- sùnnu, dû latinu "sunt"
- ddàni (ddà), dû latinu "illac"/"illa-ce"
- stàiu, dû latinu "sto" (forsi agghiuncennu lu latinu "ego", zoè "èu" o "ìu")
- abbaciùrru (abbaciù), dû francisi "abat-jour"
- pirchìni, picchìni (pirchì, picchì)
- accussìni (accussì)
- sìni (sì)
- èsti (è / e'), dû latinu "est"
- èvi (è / e'), dû tuscanu "è"
- nòni (no)
- chiùi (chiù / chiu'), dû latinu "plus/plui"
- jòni (jò)
- vùi (vù / vu'), dû latinu "vos/voi"
- tùni (tu)
- vàni (và)
- èni (è)
ecc.
Rifirimenti ca ùsanu palori cu li vucali finali accintati
[cancia | cancia la surgenti]- Vucabbulariu di Camilleri, 1998
Rifirimenti ca nun ùsanu palori cu li vucali finali accintati
[cancia | cancia la surgenti]- Dizziunariu di Luigi La Rocca, 2000
Rifirimenti ca ùsanu tutti dui tipi di palori
[cancia | cancia la surgenti]- Vucabbulariu di Piccittu, 1950-1980
- Grammàtica di Bonner, 2001
- Vucabbulariu Sicilianu-talianu di Lucio Zinna, 2002
Ntâ littiratura siciliana
[cancia | cancia la surgenti]- Vigilia ammucciata di Ninu Martoglio:
- Jhii!...Muremu du friddu, signurinu!
- Voscenza nni fa 'nsordu 'i caritati!
- Cu troppu si fidò ristò 'ngannatu di Ninu Martoglio:
- Però ccu mia sbagghiastru, 'nviritati,
Sicilianu standard usatu ntâ wikipedia siciliana
[cancia | cancia la surgenti]Li linguisti scriveru ca na carattirìstica di lu linguaggiu sicilianu è lu disdegnu di li truncamenti di palori (quinni veni a diri lu disdegnu di li sillabbi finali accintati).
Pi scrìviri artìculi 'n sicilianu ntâ wikipedia siciliana, si ponnu usari li furmi sicilianizzanti (chiddi longhi) o li furmi tuscanizzanti (chiddi accurzati).
Rifirimenti
[cancia | cancia la surgenti]- Lu Cìrculu: Discussioni supra lu truncamentu dî palori siciliani
- Discussioni di l'artìculu "Regnu di Trinacria"