Usu dâ «H» muta

Ntô mediuevu, s'usava la "h" muta pi scrìviri 'n sicilianu (p'asempiu s'usava spissu "hòmini" mmeci di "~òmini"). Si scrivìa accuddìni p'arricurdari lu sonu anticu dâ "h" latina quannu la palora era d'urìggini latina, o p'arricurdari la "h" greca quannu la palora era d'urìggini greca.

Diffusioni

Si tratta di n'usu assai arcàicu. Quasi nuddu scritturi sicilianu attuali s'attrivi a usari sta littra antica.

Asempi

Ô nizziu dâ palora

habitanti/habbitanti (abbitanti) dû latinu "habitantis"

haccetta (accetta) dû francisi "hachette" o "hache" ca dirìvanu dû fràncicu "happja".

harmunìa (armunìa) dû grecu "harmonia"

harnisi (arnisi) dû talianu "arnese" ca diriva dû girmànicu "harnesh"

hàbili/hàbbili (àbbili) dû latinu "hàbilem" o dû spagnolu "hábil"

hamu (amu, pi piscari) dû latinu "hamus"

havemu (avemu) dû latinu "habemus" o dû spagnolu anticu "habemos"

haviri (aviri) dû latinu "habere" o dû spagnolu "haber"

haviti (aviti) dû latinu "habetis" o dû spagnolu anticu "habédis"

havutu (avutu) dû latinu "habitus/habutus" o dû spagnolu "habido"

hebreu/hebbreu (ebreu/ebbreu/abreu/abbreu) dû latinu "hebraeus" o dû spagnolu "hebreo"

herba/herva (erba/erva) dû latinu "herba" o dû spagnolu "hierba"

heredi (eredi/aredi/redi) dû latinu "haeredem"

heritera (eritera) dû spagnolu "heredera"

heroi (eroi) dû grecu "hêrôe"

hìbridu/hìbbridu (ìbbridu) dû latinu "hìbridus" o dû spagnolu "híbrido"

hinnu (innu) dû latinu "himnus" o dû spagnolu "himno"

hoi (oi) dû latinu "hodie" o dû spagnolu "hoy"

homu (omu) dû latinu "homo"

honuri (onuri) dû latinu "honuri" o dû spagnolu "honor"

horrennu (orrennu) dû latinu "horrendus"

horrìbili/horrìbbili (orrìbbili) dû latinu "horrìbilem"

hòrridu (òrridu) dû latinu "horridus"

horruri (orruri) dû latinu "horrorem" o dû spagnolu "horror"

hortu (ortu) dû latinu "hortus"

hospitali (ospitali/spitali) dû latinu "hospitalem"

hòspiti (òspiti) dû latinu "hòspitem"

hulannisi (ulannisi) dû latinu "holand(i)ensis"

hùmidu/hùmitu (ùmidu/ùmitu) dû latinu "hùmidus" o dû spagnolu "húmedo"

humuri (umuri) dû latinu "humorem" o dû spagnolu "humor"

hura (ura) dû latinu "horam" o dû spagnolu "hora"

hurariu/horariu (urariu/orariu) dû latinu "horarius" o dû spagnolu "horario"

Ô nternu dâ palora

barahunna (baraunna) dû latinu o dû spagnolu "barahunda"

vihìculu (viìculu) dû latinu "vehiculum" o dû spagnolu "vehículo"

cohorti (coorti) dû latinu "cohortem"

pruhibbizzioni (pruibbizzioni) dû latinu "prohibitionem"

Baharìa (Baarìa, Bagarìa) di l'àrabbu.

maharìa (maarìa, magarìa)

rihabbilitari (riabbilitari), dû latinu "re habilitare"

mahu (mau, magu) dû latinu "magus"

rihalu (rialu, rigalu)

fahuri (fauri, favuri) dû latinu "favorem"

arrihurdari (arriurdari, arrigurdari) dû latinu "recordare"

parahuni (parauni, paraguni)

rèhula (rèula, règula) dû latinu "régula"

lihari (liari, ligari) dû latinu "ligare"

tàhula (tàula, tàvula) dû latinu "tàbula"

ecc.

Rifirimenti ca ùsanu sta «H»

Grammàtica di Pitrè, 1870 (ma sulu pi «haju», «hai», «havi» e «hannu»)
Grammàtica di Bonner, 2001 (ma sulu pi «haju», «hai», «havi» e «hannu», e poi comu na variazzioni)

Rifirimenti ca nun ùsanu sta «H»

Vucabbulariu di Lucio Zinna - Antares Editrice, 2002

Ntâ littiratura siciliana

Dî pruverbi siciliani cugghiuti di Giuseppi Pitrè:

Nun aviri chi fari cu cavaleri cadutu 'n puvirtà.

L'omu a cinquant'anni o è papa o varvajanni.

Sicilianu standard usatu ntâ wikipedia

Raccumannamu di nun usari sta «H» muta arcàica, pirchì è nu modu di scrìviri ca nun è nicissariu. Li dui suli ccizzioni sunnu chiddi nicissari di lu verbu aviri: "havi" e "hannu". Ci sunnu puru littirati ca l'ùsanu pi scrìviri "haiu" e "hai", e nun cunzidiramu st'ùrtimi usi comu di li errura.

Ortografìa siciliana
Usu di l'assimilazzioni cunzunantali dâ «R» \| Usu di l'assimilazzioni cunzunantali dâ «R» cu l'apparizzioni di na «I» \| Usu di l'addibbuluta dâ «T» \| Usu di «BB» mmeci di «B» doppu na vucali \| Usu di «GGHI» mmeci di «GLI» \| Usu di «GGI» mmeci di «GI» doppu na vucali \| Usu di «NZ» mmeci di «NS» \| Usu di «ZZ» mmeci di «Z» doppu na vucali \| Usu dâ dittungazzioni dâ «A» accintata Usu dâ dittungazzioni dâ «E» accintata \| Usu dâ dittungazzioni dâ «O» accintata \| Usu dâ «A» davanti a li nessi «SB» e «SC» \| Usu dâ «A» davanti a li verbi siciliani \| Usu dâ «BB» mmeci dâ «VV» \| Usu dâ «CA» mmeci dâ «QUA» \| Usu dâ «CHE» mmeci dâ «QUE» \| Usu dâ «CHI» mmeci dâ «QUI» \| Usu dâ «CH» davanti â «A» «O» «U» \| Usu dâ «CH» mmeci dâ «CL» o dâ «CR» \| Usu dâ «CH» spagnola pâ «CI» o pâ «CCI» \| Usu dâ «CK» mmeci dâ «CCH» \| Usu dâ «CK» mmeci dâ «CH» \| Usu dâ «C» gutturali mmeci dâ «G» gutturali \| Usu dâ «C» duci mmeci dâ «G» duci \| Usu dâ «DD» mmeci dâ «LL» \| Usu dâ «D» davanti â «R» \| Usu dâ «E» sulu quannu è accintata \| Usu dâ «GU» \| Usu dâ «G» aspra a lu nizziu di li palori \| Usu dâ «G» aspra ammenzu di li palori \| Usu dâ «G» davanti â «R» \| Usu dâ «G» gutturali mmeci dâ «C» gutturali \| Usu dâ «G» duci mmeci dâ «C» duci \| Usu dâ «H» muta \| Usu dâ «H» raffurzativa \| Usu dâ «J» nizziali mmeci dâ «BI» nizziali \| Usu dâ «J» nizziali mmeci dâ «CHI» nizziali \| Usu dâ «J» nizziali mmeci dâ «DI» nizziali \| Usu dâ «J» nizziali mmeci dâ «VI» nizziali \| Usu dâ «MB» ô nternu dî palori \| Usu dâ «ND» ô nternu dî palori \| Usu dâ «NV» ô nternu dî palori \| Usu dâ «O» sulu quannu è accintata \| Usu dâ «RB» pi la «RV» \| Usu dâ «R» mmeci dâ «D» \| Usu dâ «SB» pi la «SV» \| Usu dâ «Ç» pû sonu sicilianu ca veni dû sonu latinu «FL» \| Usu dâ «Č» pâ «C» duci \| Usu dî custruzzioni virbali cu «aviri» \| Usu dî littri duppricati ô principiu dî palori \| Usu dî vucali ncerti nta na sìllabba diversa di chidda penùrtima \| Usu dî vucali ncerti ntâ penùrtima sìllabba \| Usu dû rutacismu dâ «L» doppu la «R» \| Usu dû rutacismu dâ «L» ntervucàlica \| Usu dâ «J» doppu na vucali \| Usu dâ «J» 'n pusizzioni finali \| Usu dâ «J» 'n pusizzioni nizziali \| Usu dâ «J» doppu na cunzunanti \| Usu dâ «J» nta nu dittongu fàusu‎ \| Usu dâ «Ï» nta nu dittongu fàusu‎ \| Usu dâ «Ü» nta nu dittongu fàusu‎ \| Usu dâ «CU» mmeci dâ «QU» \| Usu dâ «CU» mmeci dâ «QUI» \| Usu dâ «CZ» mmeci dâ «ZZ» \| Usu dâ «CZ» mmeci dâ «Z» \| Usu di «-ISA» mmeci di «-ISI» \| Usu dâ «Ñ» mmeci dâ «GN» \| Usu dâ «NY» mmeci dâ «GN» \| Usu dâ «NY» mmeci dâ «NGI» \| Usu dâ «NJ» mmeci dâ «NGI» \| Usu dâ pròtisi nizziali «N» \| Usu dâ «CU» mmeci dâ «QUO» \| Usu dâ «O» mmeci di «AU» ô nternu di na palora \| Usu dâ «RH» pû radduppiamentu dâ «R» nizziali \| Usu dâ «RR» pû radduppiamentu dâ «R» nizziali \| Nzirzioni di na vucali tra dui cunzunanti \| Usu dâ «O» mmeci dâ «UA» ô nternu di na palora \| Usu dâ «SR» pâ «STR» \| Usu dâ «STCR» pâ «STR» \| Usu dâ «THR» mmeci dâ «TR» \| Usu dâ «TRH» mmeci dâ «TR» \| Usu dâ «STRH» pâ «STR» \| Usu dâ «DRH» mmeci dâ «DR» \| Usu dâ «DHR» mmeci dâ «DR» \| Usu dâ «TŘ» mmeci dâ «TR» \| Usu dâ «TTR» mmeci dâ «TR» \| Usu dâ «V» a lu nizziu di li palori \| Usu dâ «V» nizziali mmeci dâ «B» nizziali \| Usu dâ «Y» mmeci dâ «I» 'n pusizzioni finali \| Usu dâ «Y» mmeci dâ «J» ntervucàlica \| Usu dâ «Y» mmeci dâ «I» ntervucàlica \| Usu dâ «CU» mmeci dâ «CHI» \| Usu dâ «GH» davanti â «A» «O» «U» \| Usu dâ «GG» pû radduppiamentu dâ «G» nizziali \| Usu di «GL» mmeci di «GLI» \| Usu dâ «NGN» mmeci dâ «GN» \| Usu dâ «NH» mmeci dâ «GN» \| Usu dâ «NJ» mmeci dâ «GN» \| Pirduta dâ «D» ntervucàlica \| Raffurzamentu dâ «D» ntervucàlica \| Usu dâ «GH» mmeci dâ «GL» o dâ «GR» \| Usu di «GLI» mmeci di «GGHI» \| Usu dâ «KH» mmeci dâ «C» dura \| Usu dâ «KJ» mmeci dâ «CHI» \| Usu dâ «KK» mmeci dâ «CCH» \| Usu dâ «KK» mmeci dâ «CC» \| Usu dâ «RZ» mmeci dâ «RS» \| Usu dâ pròtisi nizziali «G» \| Usu dâ «BB» mmeci dâ «P» doppu na vucali \| Usu dâ «SCI» pâ «STR» \| Usu dâ «I» tra dui vucali \| Usu dâ «SC» pâ «C» duci \| Usu dâ «X» pâ «C» duci \| Usu dâ «RR» pâ «RN» \| Usu dâ sunurizzazzioni dâ «S» \| Usu dî furmi 'n «-ZIA» mmeci dî furmi 'n «-ZA» \| Usu dû spustamentu di cunzunanti \| Usu dâ «DD» o dâ «GGH» \| Usu dâ «ZZ» ô principiu di na palora \| Usu dâ «DD» ô principiu di na palora \| Usu dâ «BB» ô principiu di na palora \| Usu dî participi passati nun cuntratti \| Usu dû rutacismu dâ «L» tra cunzunanti e vucali \| Usu dû radduppiamentu cunzunànticu doppu lu prifissu «suvra» o «supra» \| Usu dû radduppiamentu cunzunànticu doppu na vucali «accintata» ntô nternu di na palora \| Usu dû radduppiamentu cunzunànticu doppu na vucali nun «accintata» ntô nternu di na palora \| Usu dû radduppiamentu cunzunànticu doppu lu prifissu «da» \| Usu dû suffissu sicilianu «-iscu» ca veni dû latinu «-iscus» \| Usu dî vucali finali accintati \| Usu dâ «ZH» mmeci dâ «Z» \| Usu dâ «-ZI-» ca veni dû latinu «-GI-» \| Usu dâ «-CE-» ca veni dû latinu «-CE-» \| Usu dâ «-ZI-» ca veni dû latinu «-TI-» \| Usu dâ «-CI-» ca veni dû latinu «-CE-» \| Usu dâ «-ZI-» ca veni dû latinu «-CI-» \| Usu dâ «-CI-» ca veni dû latinu «-TI-» \| Usu dâ «-ZI-» ca veni dû latinu «-CE-» \| Usu dâ «-CI-» ca veni dû latinu «-CI-» \| Usu dâ «V» mmeci dâ «B» ô nternu di na palora \| Usu dâ «ZZ» mmeci dâ «CCI» \| Usu dâ «SCI» mmeci dâ «SS»‎ \| Usu di l'ènclisi nizziali \| Usu di l'assimilazzioni dâ «DR» n «RR» \| Usu di «-MMIR-» ca veni dû latinu «-MBR-» \| Usu di «-NNIR-» ca veni dû latinu «-NDR-» \| Usu dâ «MP» mmeci dâ «NF» \| Usu dâ «L» mmeci dâ «R» \| Usu di l'assimilazzioni dâ «RD» n «RR» \| Usu dâ «RR» pâ «NR» \| Usu dâ «CO» mmeci dâ «QUO» \| Usu dû prifissu custanti «CUN» davanti â «J» o davanti â «I» \| Usu di «-NG-» o «-NC-» pû nessu latinu «-NG-» \| Usu dû dinamismu funèticu \| Usu di «HI» mmeci dâ «J» doppu la vucali «I» \| Pirduta dâ «U» ô principiu dî palori