Filusufìa

Difinizziuni di filusufìa

A difinizziuni di filusufìa resta, iḍḍa stissa, nu prubbrema filusòficu e, ô scopu di ntruducìrinni u cuncettu, putemu dìciri ca si tratta dû studiu dû significatu e dâ justificazziuni dâ canuscenza dû cchiù ginirali, o univirsali, aspettu dî cosi, nu studiu ca veni cunchiutu furmulannu linguisticamenti i prubbremi, uffrènnunni a suluzziuni e justificànnula, e usannu pruciduri argumintativi rigurusi. È puru u studiu dî principî primi e dî raciuni ùrtimi, ma è macari attivitati ntillittuali ca elàbbura n'aspettu particulari dâ rialtati.

A filusufìa studìa cuncetti comu chiḍḍu di l'asistenza, dû beni, dâ canuscenza o dâ biddizza (è u tema affruntatu di la stètica). Cerca d'arrispùnniri a dumanni comu Zoccu è u beni? o Comu è pussìbbuli canùsciri?. Ntra i cchiù famusi filòsufi attruvamu Sòcrati, Platuni, Aristòtili, Plutinu, Tumasi d'Aquinu, Cartesiu, John Locke, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Edmund Husserl, Martin Heidegger, Ludwig Wittgenstein e Voltaire.

Pupularimenti, a palora "filusufìa" è spissu usata pi significari savizza, o na pruspittiva di vita (na "filusufìa di vita"), o principi basilari d'arreri a nu mètudu pi jùnciri a n'ubbittivu. Si tratta di significati diversi di chiḍḍu accadèmicu.

Urigginalimenti, "filusufìa" significava "l'amuri pi la savizza". "Philo-" addiriva dâ palora greca philein, ca signìfica amuri, e "-sofìa", dû grecu sophia, o savizza. Pari ca la ntruduzziuni dû tèrmini "filusufìa" è d'attribbuiri ô pinzaturi grecu Pitàgura, ca pari ca avissi mmintatu stu tèrmini pi nnicari a 'ricerca' dû sapiri di parti di l'omu, dunca philo-sophos (mentri sulu i dii pussidìssiru chinamenti a sufìa)(vidi Diogenes Laertius: "De vita et moribus philosophorum", I, 12; Ciciruni: "Tusculanae disputationes", V, 8-9). St'attribbuzziuni è cirtamenti funnata supra di nu branu di nu libbru pirdutu di Eraclidi Punticu, discìpulu di Aristòtili. È una dî noti liggenni Pitagòrichi di stu tempu. Di fattu, u tèrmini "filusufìa" nun vinni usatu assai prima di Platuni. "Filòsufu" finisci pi scanciràrisi câ palora "sufista" (di sophoi), usatu succissivamenti pi discrìviri i "savi", nzignanti di ritòrica, mpurtanti nnâ Dimucrazzìa atinisa. Ntra i primi sufisti s'attròvanu chiḍḍi ca ora chiamamu filòsufi.

Urigginalimenti l'àmmitu dâ filusufìa era tutta ntillittuali. Di tannu addivinni u studiu di n'àmmitu ntillittuali assai astrattu, no spirimintali. Di fattu, comu ammintuvatu supra, filusufìa è na palora diffìcili di difiniri e a dumanna "Zoccu è a filusufìa" è na dummana discussa dî filòsufi. Spissu s'asserva ca li filòsufi su' ùnici 'n quantu nun su' d'accordiu mancu supra quali è u so campu di discussiuni.

A filusufìa nasci nnâ Grecia antica nnô Sèculu VI a.C., nnî culonî urintali di l'attuali Turchia.

I filòsufi spàrtinu a longa storia dâ filusufìa uccidintali 'n filusufìa antica, filusufìa mediuevali, filusufìa muderna e filusufìa cuntimpurania. A filusufìa antica è duminata di tri filòsufi: Sòcrati, Platuni e Aristòtili.

A Filusufìa midivali custituisci nu mpunenti ripinzamentu dâ ntera tradizziuni clàssica, sutta l'ammuttata dî dumanni posti dî tri 'ranni munutiìsimi. I noma cchiù mpurtanti di stu pirìudu su' Avicenna e Averruè 'n àmmitu islàmicu, Mosè Maimunidi 'n àmmitu abbràicu, Abbilardu, Tumasi d'Aquinu e Duns Scotu 'n àmmitu cristianu.

A Filusufìa muderna si 'stenni dû 1600 nzinu ô 1900 circa, e ntra i primi filòsufi muderni i cchiù mpurtanti su' René Descartes, Thomas Hobbes, John Locke, David Hume, Immanuel Kant, e Soren Kierkegaard. A Filusufìa dû diciannuvèsimu sèculu, ca è spissu trattata comu a nu pirìudu pi cuntu so, fu duminata dâ Filusufìa post-kantiana tudisca e dî filòsufi idialisti comu Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karl Marx, e F. H. Bradley. Autri mpurtanti pinzatura dû pirìudu foru John Stuart Mill, Friedrich Nietzsche e Søren Kierkegaard.

Nnâ Filusufìa dû vintèsimu sèculu i filòsufi eurupei e miricani pigghiaru strati diffirenti. A 'ccussidditta Filusufìa analìtica, cu Bertrand Russell, G. E. Moore, e Ludwig Wittgenstein, si diviluppau suprattuttu a Oxford e Cambridge, unni si riuneru macari i mpiristi lòggici emigrati dâ Girmania e di l'Austria (p'asempiu Rudolf Carnap) e autri studiusi miricani (comu W. V. Quine, Donald Davidson, Saul Kripke, A. J. Ayer).

'N Europa (spici 'n Girmania e Francia), i finominuluggisti tudischi Edmund Husserl e Martin Heidegger raperu a strata, sùbbitu sicutati di Jean-Paul Sartre e autri asistinzialisti, a tutta na seri di "-ìsimi" ca purtaru ô postmudirnìsimu ca dòmina i scoli di tiurìa crìtica e i dipartimenta di filusufìa di Francia e Girmania, ca cuntìnuanu i pruggetti pirsicutati di sti filòsufi.

Si vidi l'elencu di filòsufi cèlibbri e l'artìculu Storia dâ filusufìa, pi autri nfurmazziuna.

Suttadisciprini filusòfichi

Comu 'n ogni campu di studiu accadèmicu, a filusufìa si suddividi 'n nummirusi suttadisciprini. A filusufìa pari aviri nu nùmmiru particularimenti autu di suttadisciprini, pâ majuri parti pi causa dû fattu ca 'sisti na tinnenza a sbiluppari na "filusufìa di", pi quasi tuttu zoccu veni studiatu. I niòfiti di sta materia su' di norma mmitati a pristari particulari attinziuni a lòggica, mitafìsica, filusufìa dâ menti, filusufìa dû linguaggiu, epistimuluggìa, filusufìa dâ scenzia, ètica e filusufìa pulìtica, 'n quantu "disciprini cintrali" dâ filusufìa.

Estètica: u studiu dî custioni filusòfichi basilari, riguardu a l'arti e â biḍḍizza. A voti si usa u tèrmini filusufìa di l'arti pi discrìviri sulu i custioni lijati a l'arti, mentri "estètica" è nu tèrmini cchiù ginirali.
Assiuluggìa: a vranca filusòfica ca splora l'estètica e l'ètica; câ mitafìsica e l'epistimuluggìa furma chiḍḍi ca su' cunziddirati i tri vranchi principali dî quali si uriggìnanu tutti i discursa filusòfici.
Epistimuluggìa: u studiu dâ canuscenza e dâ so natura, pussibbilitati (scitticìsimu) e justificazziuni (justificazziuni epistìmica).
Ètica: u studiu di zoccu renni n'azziuni justa o sbagghiata, e di comu i tiurìi supra a l'azziuni justa, si l'applicamu a particulari prubbremi murali. I suttadisciprini nclùdinu, mitaètica, tiurìa dî valura, tiurìa dâ cunnutta, e ètica appricata.
Storia dâ filusufìa: u studiu dî scritti dî filòsufi dû passatu e a so ntirpritazziuni. Supra ê dumanni ntirpritativi, si funna u nucliu dâ storia dâ filusufìa.
Lòggica: u studiu dî cumminziuna dâ curretta argumintazziuni. Ncludi a lòggica furmali, comu i silluggìsimi aristutèlici e a lòggica prupusizziunali.
Mitafilusufìa: u studiu dû mètudu filusòficu e dî scopi dâ filusufìa. U tèrmini "filusufìa di la filusufìa" veni a li voti usatu comu sinònimu.
Mitafìsica (ca cumprenni l'untuluggìa): u studiu dî funnamentali catigurìi dî cosi, comu l'asistenza, i prupitati di l'uggetti, a causalitati e accussì discurrennu. A mitafìsica spissu veni purtata a nclùdiri prubblimàtichi ora studiati di autri suttadisciprini filusòfichi, comu u prubbrema menti-corpu, u lìbbiru arbitru e u ditirminìsimu.
Niutrusufìa: u studiu di l'urìggini, natura e scopu dî niutralitati e dâ so ntirazziuni cu l'idei.
Filusufìa dâ biuluggìa: u studiu filusòficu di cirtuni cuncetti basi dâ biuluggìa, nclusa a nuzziuni di speci e a discussiuni si i cuncetti biulòggici su' arriducìbbili a cuncetti no biulòggici.
Filusufìa dâ ducazziuni: u studiu dî scopi e dî mètudi basi di l'aducazziuni e di l'apprinnimentu.
Filusufìa dâ storia: u studiu dî mètudi chî quali a storia veni ntirpritata e accittata.
Filusufìa dû linguaggiu: u studiu dî cuncetti di significatu e viritati.
Filusufìa dâ matimàtica: u studiu dî custioni filusòfichi ammuttati dâ matimàtica, comu: zoccu su' i nùmmiri, e quali è a natura e l'urìggini dâ nostra canuscenza matimàtica.
Filusufìa dâ menti: u studiu filusòficu dâ natura dâ menti e a so rilazziuni cû restu dû corpu e u restu dû munnu.
Filusufìa dâ pircizziuni: u studiu filusòficu di l'argumenti currilati ê pircizziuna; i custioni riguardanti l'"uggetti mmidiati" di pircizziuni su' di particulari mpurtanza.
Filusufìa dâ fìsica: u studiu filusòficu d'arcuni cuncetti funnamintali dâ fìsica, ntra i quali: spazziu, tempu e forza.
Filusufìa dâ psiculuggìa: u studiu d'arcuni custioni funnamintali ncapu ê mètudi e i cuncetti dâ psiculuggìa e di la psicatrìa, comu a cunchitizza dî cuncetti froidiani; sta disciprina veni a li voti trattata comu cumprinnenti a filusufìa dâ menti.
Filusufìa dâ riliggiuni: u studiu dû significatu dû cuncettu di Diu e a raciunalitati dâ cridenza nni l'asistenza di Diu.
Filusufìa dâ scenzia: ncludi, a parti ê "filusufìi di" arcuni scenzi particulari (fìsica, biuluggìa, ecc.), i custioni ncapu a l'innuzziuni, u mètudu scintìficu, u prugressu scintìficu, ecc.
Filusufìa dî scenzi suciali: u studiu filusòficu d'arcuni cuncetti basi, mètudi e prisupposti dî scenzi suciali, quali

a suciuluggìa e l'ecunumìa.

Filusufìa pulìtica: u studiu di l'argumenti basi riguardanti u guvernu, ntra i quali u scopu dû Statu, a justizzia pulìtica, a libbirtati pulìtica, a natura dû dirittu (macari dittu jussu) e a justificazziuni dî punizziuna.
A tiurìa dî valura: u studiu dû cuncettu dî valura. A li voti chista è ntisa comu aquivalenti di l'assiuluggìa, a li voti comu nu campu ca cumprenni ètica, estètica e filusufìa pulìtica.

Comu abbicinàrisi â filusufìa

È na banalitati (armenu pi cu' scrivi ntruduzziuni â filusufìa) dìciri ca ognidunu àvi na filusufìa, puru si tutti nun sunnu a l'autizza di rializzàrila o di difinnìrila. Si unu s'à' ntirissatu già ô studiu dâ filusufìa, po èssiri ca si voli migghiurari u propiu modu di campari o di pinzari, o cchiù simplicimenti si unu disìa pigghiari cunfidenza cu una dî cchiù antichi arii dû pinzeru umanu. Di n'autra banna, si nun si cumprenni u pirchì di tuttu chiḍḍu, po èssiri d'ajutu scummigghiari chi è ca movi tanti pirsuni a "filusufijari", e aviri na ntruduzziuni ô mètudu filusòficu, ca è mpurtanti pi cumprènniri comu i filòsufi ànnu pinzatu.

Filusufìa appricata

A filusufìa àvi appricazziuna pràttichi. I cchiù canusciuti su' l'ètica e a filusufìa pulìtica. I filusufìi pulìtichi di John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Karl Marx, John Stuart Mill, e John Rawls dèsiru furma (o foru usati pi justificari) ê guverni e ê so azziuna. A filusufìa dâ ducazziuni si mèrita macari iḍḍa a giusta attinziuni; l'aducazziuni prugrissiva ca fu prumuvuta di John Dewey appi nu prufunnu mpattu supra ê pràttichi aducativi dû XX sèculu.

Autri appricazziuna mpurtanti, ma menu mmidiati, si ponnu attruvari nni l'epistimuluggìa, ca ajuta a difiniri i nuzziuna di canuscenza, prova e cridenza justificata. A filusufìa dâ scenzia discuti i funnamenta dû mètudu scintìficu e autri argumenta ùtili ê scinziati. L'estètica po ajutari a ntirpritari l'arti. Macari l'untuluggìa, sicuramenti a cchiù astratta e chiḍḍa ca pari a menu pràttica ntra i vranchi dâ filusufìa, appi cunziquenzi mpurtanti pâ lòggica e pâ nfurmàtica. 'N ginirali, i vari "filusufìi di", comu a filusufìa dû dirittu, ponnu pruvvìdiri ê spicialisti dî rispittivi campi na canuscenza cchiù funna dî basi tiòrichi e cuncittuali dâ propia disciprina.

Filusufìa e scenzi naturali

Sicunnu a visiuni dâ tradizziuni filusòfica anglu-miricana e a tradizziuni dû Cìrculu di Vienna, a filusufìa àvi a emulari i mètudi esatti dâ scenzia e dâ matimàtica ma, 'n senzu strittu, a filusufìa àvi a èssiri distinta dâ scenzia. Nun è còmpitu dâ filusufìa cunnùciri spirimenta. I spirimenta jòcanu na funziuni rilivanti nnâ suluzziuni dî prubbremi filusòfici. Quarcunu po ubbittari a chiḍḍu, avennu canuscenza dî ntirsizziuna tra filusufìa e scenzia. I filòsufi spissu fannu rifirimentu e ntèrpritanu u travagghiu scintìficu dî fìsici ca pòrtanu avanzi i spirimenta ncapu ô spazziu-tempu e a miccànica quantìstica (si vidi: filusufìa dâ scenzia). N'autri ammintùvanu spissu u travagghiu spirimintali fattu 'n psiculuggìa quannu discùtinu di filusufìa dâ psiculuggìa. 'N ginirali, tanti filòsufi ca stùdianu filusufìa dâ scenzia ànnu na furmazziuni scintìfica.

Dubbiu nun cci nn'è ca i filòsufi a li voti ntèrpritanu e fannu rifirimentu ô travagghiu spirimintali fattu nni vari campi, speci nnê filusufìi di l'accussidditti "scenzi spiciali". Ma chistu nun è urprinnenti: u scopu di sti vranchi dâ filusufìa è d'ajutari a ntirpritari l'aspetti filusòfici dû travagghiu spirimintali, ma nun su' i filòsufi ca spirimèntanu e fòrmulanu i tiurìi splicativi dî dati arricugghiuti.

Asisti na raciuni stòrica funnamintali pâ quali a filusufìa nun è spirimintali.'N urìggini, u scopu dâ filusufìa era chiḍḍu di n'attivitati ntillittuali cumplitamenti astratta. Nzinu ê tempi muderni i pirsuni ca nuiautri oji chiamamu "scinziati" èranu nnicati comu "filòsufi naturali", zzoè filòsufi ca stùdianu a natura. Nnô cursu di l'anni, lu raju d'azziuni dâ filusufìa si jìu via via arriducènnusi, a mentri i diversi scenzi divinìanu disciprini nnipinnenti a tutti l'effetti. I primi scenzi a distaccàrisi foru a fìsica e a chìmica, sicutati cchiù ricintimenti dâ psiculuggìa.

Cci si po spiajri pirchì i studiusi nizziaru a trattari sti scenzi spiciali comu nnipinnenti dâ filusufìa. A risposta, pi ogniduna di chisti è ca nizziaru a èssiri studiati usannu mètudi d'assirvazziuni e spirimintazziuni rigurusi e difinuti bonu. A filusufìa, nnô so senzu cchiù strittu, chiḍḍu ca 'rresta vàlitu ancora oji, è essinzialimenti coccuccosa ca cuegghiè àvi a èssiri 'n gradu di fari assittatu nna putruna, ô lìmiti circunnatu dî libbra e di l'artìculi scrivuti dî scinziati (e di autri filòsufi).

Naturarmenti l filusufìa è luntana di l'èssiri tutalimenti no-assirvativa e no-mpìrica. Cirtamenti a filusufìa fa n'usu essinziali di l'assirvazziuni dû munnu. Ma sti asservazziuna, va diciutu, su' ginirali assai, assirvazziuna comu "Mi pari ca ju pozzu fari dî lìbbiri scigghiuti" e "Cridu ca accìdiri na pirsuna, si mai duvutu, àvi bisognu di nu vàlitu mutivu". Assirvazziuna comu a chisti abbisògnanu di na certa attinziuni, ma nnâ majuri parti dî casi, nun serbi na canuscenza cchiù spicializzata di chiḍḍa 'n pussessu dâ pirsuna cu na nurmali ducazziuni, a 'ccizziuni dâ canuscenza spicializzata riguardanti a filusufìa stissa.

Arcuni principianti cunfùnninu filusufìa e psiculuggìa, ca su' campi distinti. A filusufìa, comu a psiculuggia, studìa a menti, ma studia macari autri cosi ca vannu di ḍḍà banna â menti, supra ê quali a psiculuggìa nun àvi nenti chi diri. I maneri chî quali i filòsufi e i psicòluggi stùdianu a menti su' diffirenti. U studiu dâ menti effittuatu dâ psicoluggìa voli n'attenta e spicìfica assirvazziuni di particulari finòmini mintali, e macari na spirimintazziuni; pi contra i filòsufi pènzanu ad aspetti cchiù ginirali dâ menti, dumanni comu "Zoccu è a cuscenza?" e "Quali è a rilazziuni ntra menti e corpu?"

Filusufìa e studi riliggiusi e clàssici

Zoccu distinchi la filusufìa di li studi riliggiusi, pur'iddi nun spirimintali? Parti dâ tiuluggìa, chiddi ca si spìanu zocch'è Diu e comu pruvàrinni l'asistenza, si suvrapponnu chiaramenti a chiddu ca li filòsufi chiàmanu "filusufìa dâ riliggiuni". Chistu nun custituisci nu prubbrema. Similarmenti, li studi clàssici, s'occùpanu di li filòsufi greci, comu a Sòcrati e Platuni, e quinni si suvrapponnu a àrî dâ filusufìa quali la "storia dâ filusufìa greca". Macari chistu nun è nu prubbrema. Nudda di chisti suvrappusizziuni nquina lu cuncettu di filusufìa, o di studi riliggiusi o di studi clàssici.

Ma cunziddiramu àutri parti di li studi riliggiusi, la parti mpìrica, ca spissu si cuncentra supra lu studiu cumparativu di li diffirenti riliggiuni munniali. Sta parti di studi riligiusi, pò èssiri distinta dâ filusufìa ô stissu modu 'n cui vennu distinti l'àutri scenzi suciali. Cchiù pricisamenti, vennu cuimmurciuti assirvazziuni spicìfichi di particulari finòmini, o particulari pràtichi riliggiusi, mentri la filusufìa nun si nn'occupa.

Filusufìa e matimàtica

La Matimàtica diffirisci dâ filusufìa p'àutri mutivi. Idda usa arcuni mètudi di prova, rigurusi e spicìfici assai, ca li filòsufi cèrcanu a li voti d'emulari, ma raramenti dùpricanu cu lu stissu gradu di riguri. Comu cunziquenza, li matimàtici difficirmenti sunnu 'n disaccordiu supra li risurtati, mentri li filòsufi naturarmenti discùtinu supra d'iddi. A parti chiddu, tanti filòsufi nun cèrcanu mancu di rènniri lu sò travagghiu rigurusu 'n senzu matimàticu. Cuntrariamenti ê matimàtici, li filòsufi sunnu 'n disaccordiu macari supra lu mètudu, e li diffirenzi mitudulòggichi ponnu spissu èssiri usati comu mutivazziuni dî diffirenti cunchiusioni.

N'àutru modu pi distìnchiri la filusufìa dâ matimàtica è lu siquenti. La matimàtica, oltri nu certu niveddu di basi, richedi na canuscenza strimamenti spicializzata, ca pò èssiri uttinuta sulu tràmiti duru travagghiu e cuncintrazziun<i. Nun è lu tipu di disciprina ca pò èssiri assicutata câ canuscenza 'n pussessu dâ pirsuna d'aducazziuni media. La filusufìa nurmarmenti richedi tali sforzi, ma nu filòsufu pò spissu spigari li sò argumenti, senza troppa difficurtati, a nu "nun-filòsufu" ntilliggenti 'n menu di deci minuti.

Nu matimàticu talianu ca s'occupa spissu di li rapporti ntra filusufìa e matimàtica, è Piergiorgio Odifreddi (Home Page)

Filusufìa prisucràtica

Filusufìa sucràtica

Filusufìa cristiana

Filusufìa muderna

Arcuni giniralizzazziuni spirimintali ncapu a chi è a filusufìa

A quantu pari a filusufìa è na disciprina ca si basa supra la canuscenza 'n pussessu dâ pirzuna midiamenti aducata, e nun fa usu dâ spirimintazzini e di l'assirvazziuni attenta, puru suddu pò ntirpritari filusuficamenti spirimenti e assirvazziuni.

Cchiù custruttivamenti, si pò dìciri ca la filusufìa è la disciprina ch'esamina lu significatu e la justificazziuni d'arcuni dî nostri cchiù funnamintali cumminzioni, 'n basi a nu nzemi di mètudi ginirali. Ma zoccu si ntenni cu "cumminzioni funnamintali"?

Na cumminzioni è funnamintali siddu riguarda dd'aspetti di l'universu ca si ncòntranu cchiù cumunimenti, ca si ncòntranu unn'è gghiè: l'aspettu univirsali dî cosi. La filusufìa studia, p'asempiu, zocch'è l'asistenza stissa. Studia anchi li valura - la justizza dî cosi - 'n ginirali. Sicuramenti ntâ campata umana attruvamu l'attinenza dû valuri o dâ justizza unni è gghiè, nun sulu la justizza murali, puru siddu pò èssiri mpurtanti assai, ma macari cchiù 'n ginirali, la justizza ntô senzu di quarsiasi cosa ca sia auspicàbbili, lu senzu, p'asempiu, 'n cui nu pumu, nu dipintu o na pirsuna ponnu èssiri tutti justi. (Overu siddu asisti n'ùnicu senzu 'n cui tutti quanti ponnu dìrisi "justi").

Naturarmenti, la fìsica e l'àutri scenzi stùdianu arcuni aspetti univirsali dî cosi; ma lu fannu spirimintarmenti. La filusufìa studia l'aspetti ca ponnu èssiri analizzati senza spirimintazziuna. Chiddi sunnu l'aspetti dî cosi ca sunnu viramenti ginirali; pi fari n'àutru asempiu, li filòsufi si spìanu zocca sunnu l'uggetti fìsici 'n quantu tali, distinchènnuli dî sò prupitati e dî rilazziuna tra d'iddi, e macari distinchennu tra corpu e menti. Li fìsici prucèdinu comu siddu la nuzziuni di corpu fìsicu fussi abbastanti chiara e elementari - e 'n funnu putissi anchi èssiri d'accussì - ma comu è gghiè li fìsici dùnanu chistu p'assuntu, e quinni si ponnu dumanni supra comu tutti li corpi fìsici si cumpòrtanu, e fannu spirimenti p'attruvari la risposta.

Minziuna filusòfichi

"P'èssiri nu bonu filòsufu, tuttu zoccu è nicissariu è uddiari la manera di raggiunari di l'autri." - William James

"La scenza è zoccu sapemu e a filusufìa è zoccu nun sapemu." - Bertrand Russell

Argumenti filusòfici, tiurìi e muvimenti

agnusticìsìsimuimu -- autruìsimu -- anti-rialìsimu -- aristutilìsimu -- asistenzialìsimu -- coerentìsimu -- cuncittualìsimu -- cunfucianìsimu -- canuscenza -- cunziquinzialìsimu -- cuscenza -- cusmuluggìa -- custruttivìsimu -- dicustruzziunìsimu-- ditirminìsimu -- edunìsimu -- eguìsimu -- eguìsimu psiculòggicu -- empiricìsimu -- epicuriìsimu -- etica -- etica appricata -- fimminìsimu -- filusufìa analìtica -- filusufìa buddista -- filusufìa (advaita) -- filusufìa di l'azziuni -- fisicalìsimu -- funnaziunalìsimu -- furmalìsimu -- idialìsimu -- idialìsimu tudiscu -- irrazziunalìsimu e estiticìsimu -- irrialìsimu -- matirialìsimu -- matirialìsimu francisi -- miccanicìsimu -- mintalìsimu -- mimètica -- nativìsimu -- naturalìsimu -- numinalìsimu -- ntuizziunìsimu -- untuluggìa -- upirazziunalìsimu -- patrinalìsimu --ìsimu pissimìsimu filusòficu -- pusitivìsimu lòggicu -- platunìsimu -- pragmatìsimu -- prisucratici -- prubabbilìsimu -- raffurzamentu dâ rialtati -- [[razziunalìsimu] -- rialìsimu -- rilativìsimu -- sculasticìsimu -- suggittivìsimu -- sulipsìsimu -- stuicìsimu -- sturicìsimu -- tauìsimu -- tilioluggìa -- tiurìa crìtica -- tumìsimu -- tumìsimu analìticu -- tradizziunalìsimu -- trascinnentalìsimu -- utilitarianìsimu -- vitalìsimu

Vuci currilati

Listi

Bibbliugrafìa

A filusufìa taliana nne so rilazziuna câ filusufìa eurupea (Bertrando Spaventa - 1908) (ebook Liber Liber)
Wikisource:Bibliothèque philosophique