Tiurìa dî soni di Pitrè

La tiurìa dî soni fa parti dâ Grammatica Siciliana di Giuseppe Pitrè (pubbricata ntô 1875). Si tratta supratuttu dî canciamenti dî soni tra lu latinu e la lingua siciliana. Sutta putiti truvari un astrattu di sta tiurìa dû libbru numinatu.

Vucali

Vucali accintati

1. Pâ maggiuranza di casi, la A arresta (ma clavus - «chiovu»).
2. La E longa raramenti arresta: venenum - «vilenu»; ecclesia - «cresia»; heredem - «reda»; e pejus - «peju». Usuarmenti si trasforma ntâ "I", p'asempiu: acetum - «acitu»; havere - «aviri»; catena - «catina»; credere - «cridiri»; fidelis - «fidili»; legem - «liggi»; mensem - «misi»; moneta - «munita»; offensa - «offisa»; placere - «piaciri»; pensum - «pisu»; sera - «sira»; e vena - «vina».
3. La E brevi davanti cunzunanti sèmprici arresta, supratuttu davanti N, C e S, p'asempiu: ad heri - «ajèri»; centum - «centu»; decem - «deci»; intendere - «ntènniri»; in-exire - «nèsciri»; rendere - «rènniri»; descendere - «scènniri»; e tendere - «tènniri». Raramenti si trasforma ntâ I, p'asempiu: esca - «isca»; antenna - «ntinna»; e arabesca - «rabbisca».
4. La I giniralmenti arresta, p'asempiu: dictum - «dittu»; littera - «littira»; nidus - «nidu»; pilus - «pilu»; strictus - «strittu»; e spissus - «spissu». Raramenti si trasforma ntâ E, p'asempiu: impius - «empiu»; genista - «jinestra»; in simul - «nzèmmula»; milzi - «mèusa»; e arista - «resta».
5. La O arresta quarchi vota, p'asempiu: quomodo - «comu»; longus - «longu»; occidere - «occidiri»; oleum - «ogghiu»; boves - «voi»; homo - «omu»; hordeum - «oriu»; hortus - «ortu»; ossa - «ossa»; orbu - «orvu»; ova - «ova»; e rota - «rota». Pâ maggiuranza di casi, la O longa chi s'attrova 'n sìllabba aperta (spiciarmenti davanti "S", "L", "N" e "R") si trasforma ntâ "U", p'asempiu: amorem - «amuri»; autorem - «auturi»; adorat - «adura»; dolorem - «duluri»; majorem - «maggiuri»; perdono - «pirdunu»; rationem - «raggiuni»; solus - «sulu»; hora - «ura»; e spiciarmenti nnâ forma latina -usus: amorosus - «amurusu»; umbrosus - «umbrusu»; nnâ forma latina -one: portone - «purtuni»; e poi frontem - «frunti».
6. La "U" s'arresta quasi sempri, raramenti si trasforma ntâ O, p'asempiu: grus - «groi» diurnum - «jornu»; mulier - «mogghi»; o ntâ I, p'asempiu: geneculum - «jinocchi»"; feneculum - «finocchiu»; e hirundinem - «rìndina».
7. Ae s'accosta â E, p'asempiu: caelum - «celu»; o â I, p'asempiu: muraena - «murina».
8. Au si resta, p'asempiu: laurus - «addauru»; da laus - «lausu»; o addiventa O: aurum - «oru»; causa - «cosa»; o U: cauda - «cuda»; e pauperem - «puviru».

Vucali nun accintati

Ô principiu dâ palora

1. La vucali nun accintata ô principiu si elidi, p'asempiu: antenna - «ntinna»; ampulla - «mpulletta» o (mpullina); appetitus - «pitittu»; arabesca - «rabbisca»; arista - «resta»; arena - «rina»; axilla - «scilla»; ecclesia - «cresia»; heredem - «reda»; hirundinem - «rindina»; eremita - «rimitu»; examen - «ciamu»; ignorantem - «gnuranti»; incudenem - «ncunia»; intra - «ntra»; interesse - «ntressu»; hystericus - «stèricu»; ipsum, ipsam - «ssu», «ssa»; in-calcare - «ncarcari»; in-dignari - «ndignari»; inclinare - «nchinari»; indovinare - «nduvinari»; incrispare - «ngrispari»; infiammare - «nciammari»; in-somniare - «nzunnari»; intendere - «ntenniri»; in-ebrius - «mbriacu»; imbarcare - «mmarcari»; inventare - «mmintari»; immiscare - «mmiscari»; in-murmurare - «mmurmaruari»; impingere - «mpinciri»; impensus - «mpisu»; in-praestare - «mpristari»; in casa - «ncasa»; in collo - «ncoddu»; in facie - «nfacci»; in fondo - «nfunnu»; in grammathica - «ngrammatica»; in joco - «niocu»; in-ab-ante - «nnavanti»; in quantitae - «nquantitati»; in sella - «nsedda»; in summa - «nzumma»; in tanto - «ntantu»; in terra - «nterra»; in testa - «ntesta»; in manu - «mmanu»; in medio - «mmenzu»; in veritae - «mmiritati»; in bucca - «mmucca»; in pectore - «npettu»; ορειγανον - «riganu»; horologium - «roggiu»; obscurus - «scuru»; obscurare - «scurari»; una - «na»; urinale - «rinali»; e umbilicus - «villicu».
2. Tanti voti la palora si pigghia la A unni cc'era la pripusizzioni ad, p'asempiu: ad heri - «ajeri»; mentha - «amenta»; ad-monstrare - «ammustrari»; ad regalare - «arrigalari»; ad-re-in-exire - «arrinèsciri»; ad-re-ex-vigilare - «arrisbigghiari»; ad-recreare - «arricriari»; ad-resecare - «arrisicari»; ruta - «aruta»; ad-turbare - «attruvari»; e cio è - «azzoè».
3. Quarchi vota li vucali ô principiu dî palori si mùtanu: Au ntâ O: auctorem - «oturi», ma puru ntâ A: alscultare - «ascutari»; E ntâ A: heri sera - «assera» o «arsira» e ebur - «avoliu»; O ntâ A: oleastrum - «agghiastru» e olearium - «agghialoru»; e U ntâ A: utrica - «ardica».

Mmenzu â palora

1. Li vucali nun accintati quarchi vota si scumparìscinu, p'asempiu: scarabaeus - «scravagghiu»; littera - «littra»; periculum - «priculu»; speranza - «spranza»; theriacum - «triacali»; anima - «arma»; animus - «armu»; animali - «armali»; soricem - «surci»; pulicem - «purci»; oculus - «occhiu»; ferula - «fera»; merula - «merru»; carolus - «carru»; e collocari - «curcari».
2. Cchiù raramenti silli nzìtanu, ma sulu la "I", p'asempiu: χαταπλασμα - «cataprasimu»; σπασμοσ - «spasimu»; e (ulannisi) flits - «fileccia».
3. I e U, cu pochi eccizzioni, si trasfòrmanu mmenzu â parola nta nu modu sìmili c'arresta la A, p'asempiu: ricamare - «raccamari»; e disparere - «spiriri».
4. E si muta pû cchiù ntâ I, p'asempiu: cadere - «càdiri»; credere - «crìdiri»; ponere - «poniri»; pendere - «penniri»; memoria - «mimoria»; medulla - «midudda»; negari - «nigari»; littera - «littira»; da persona - pirsunaggiu; refectorium - «rifittoriu»; subterraneus - «suttirraniu»; e veracem - «viraci». Quarchi vota la E si muta ntâ A (davanti la R): cameraria - «cammarera»; carcerem - «carzara»; suber - «suvaru»; sternutare - «stranutari»; e praecoquus - «varcocu».
5. I arresta o si muta ntâ A: anisum - «ànasu»; e silvaticus - «sarvaggiu».
6. La O si muta spissu ntâ U: compati - «cumpatiri»; computare - «cuntari»; continuus - «cuntìnuu»; fortunatus - «furtunatu»; momentum - «mumentu»; portare - «purtari»; possidere - «pussidiri»; tormentare - «turmintari»; e quarchi vota ntâ A: sulphur - «sùrfaru».

Nfini â palora

1. Si arrestanu senza eccizzioni A, I, e U. E e O si mùtanu ntâ I e ntâ U.
2. La E si pò trasfurmari ntâ U: glaciem - «jazzu»; laudem - «lausu»; mollem - «moddu»; interesse - «ntressu»; e salutem - «salutu»; o ntâ A: propaginem - «purpaina».

Cunzunanti

Soni labbiali

P

1. La P ô principiu dâ parola, innanzi davanti la vucali e la R, arresta: palumbes - «palummi»; patrunem - «patruni»; pellis - «peddi»; pilus - «pilu»; per - «pri»; e prensus - «prisu».
2. Nnâ secunna sillaba la P quarchi vota si raddoppia: de post - «doppu»; doppu S, tra dui vucali o davanti R s'addiventa B: da leporem - «lebru»; resplendere - «risblenniri»; splendorem - «sblennuri»; da palam - «sblancari»; cupa - «cubu»; cupola - «cubula»; àutri voti si trasforma ntâ V tra dui vucali: da papilionem - «pavigghiuni»; e pauperem - «puviru». Nnâ maggiuranza di casi, s'arresta comu è.
3. Ntô sicilianu Pl addiventa quasi sempri "chi" siddu si segui na vucali: plaga - "chiaga"; planum - «chianu»; plango - «chianciu»; plantare - «chiantari»; e platea - «chiazza». Quarchi vota addiventa "pi": duplum - «duppia»; o "gghi": scoplus - «scogghiu». Pt perdi la P ô principiu dâ palora. Ntô menzu si assimila â "tt": ruptum - «ruttu». Ps is trasforma ntâ "ss" e "sci": capsa - «cascia»; e ecc'ipsum - «chissu». Pi (pj) in "ci": apium - «accia»; sapientem - «saccenti»; sapio - «sacciu»; e sepia - «siccia».

B

1. 'N prima sillaba la B arresta, o veni sustituita dâ V: balneum - «vagnu»; bilancem - «valanza»; barca - «varca»; barba - «varva»; basiare - «vasari»; basium - «vasatu»; bassus - «vasciu»; bovem - «voi»; boscus - «voscu»; blond - «vrunnu»; bucca - «vucca»; bollire - «vugghiri»; bursa - «vurza»; e brachium - «vrazzu».
2. 'N secunna sillaba si pò radduppiari: librum - «libbru»; Phoebus - «Febbu»; o veni sustituita a) dâ V, spiciarmenti mmenzu a vucali o appressu la R: habere - «aviri»; arborem - «arvulu»; herba - «erva»; febris - «frevi»; Februarius - «Frivaru»; orbus - «orvu»; taberna - "taverna"; tribulari - «trivulari»; b) cchiù raramenti dâ F: (tuscanu ribaldo dû tudiscu briba) - «rifaudu»; c) dâ P: babuit - «appi»; o si perdi davanti vucali, spiciarmenti davanti la "U": habes - «hai»; diabolus - «diaulu»; fabula - «faula»; nebula - «neula»; e tabula - «taula».
3. Si assimila 'n:

• • bt a tt: subtus - «sutta»
  • bj a ggi: cambiare - «canciari»; rabies - «raggia»
  • mb a mm: da bucca - «ammuccari»; da lambere - «allammicari»; catacomba - «catacummi»; combattere - «cummàttiri»; conventus - «cummentu»; conservare - «cummisari»; gamba - «gamma»; succumbere - «succummiri»; e da trumba - «trumma»

F

1. La F s'arresta pû cchiù senza canciata: fidelis - «fidili»; ma ogni tantu addiventa la B: (àrabbu) gerâf - «carrabba».
2. Fl s'arresta in «flautu», o addiventa fi: floccus - «fiocco»; franc. fleuret - «fiurettu». Cchiù spissu addiventa sci, scrittu comu ci, e na vota x comu lu napulitanu e lu portughisi: flamma - «ciamma»; flatus - «ciatu»; flare - «ciatari»; franc. flairer - «ciurari»; flumen - «ciumi»; florem - «ciuri»; florire - «ciuriri».

V

1. Ô principiu di sillaba si cancia quarchi vota câ B: votum - «butu»; o cu Gu ntê vuci d'urìggini tudisca: wartên - «guardari»; wastjan - «guastari»; o si perdi: vulpem - «urpi».
2. Mmenzu â palora:

• • spissu si cancia ntâ B: spiciarmenti doppu la S: ad viam - «abbia»; ad visare - «abbisari»; re-ex-vigilare - «arrisbigghiari»; per verum - «pribbiru»; ventu - «sbintuliari»; venter - «sbintricari»; ex-voltare - «sbutari»
  • scumparisci in favilla - «faidda»; pavo - «paunazzu»; o si muta nta J: avena - «ajina»; o la G: pavo - «pagu»
  • veni nzitata apressu la u: vidua - «viduva»; pluere - «chioviri»
  • mv e nv addiventa mm: in-velenare - «mmilinari»; inventare - «mmintari»; in veritate - «mmiritati».

M

1. Giniralmenti la M arresta. Ogni tantu si radoppia doppu vucali tonica: cucumerem - «cucummaru»; tumulus - «tumminu»; numerus - «nùmmuru»; vomerem - «vummaru»; vomitare - «vummicari».
2. Mi addiventa gn: simia - «signa».

Soni gutturali

C

1. La C dura s'arresta ô principiu nurmalmenti: caput - «capu»; ogni tantu si raddoppia: «ccà», «cchiù». Autri voti si muta ntâ G: cavea - «gaggia»; camelus - «gamiddu». Raramenti si scumparisci: cammarus - «ammaru» (tud. Hummer); cubitum - «uvitu».
2. Mmenzu na parola, s'arresta cchiù raramenti: ex-sucare - «asciucari»; lactuca - «lattuca»; locus - «locu». Nurmalmenti s'addiventa G: encaustum - «inga» (ng. ink); locusta - «lagusta»; recordari - «rigurdari».
3. Ct si assimilia a tt: factum - «fattu». Cs addiventa ss: fixum - «fissu», o sci: maxilla - «mascidda», examen - «sciamu». Cl si muta in chi: claudo - «chiudu», clavus - «chiovu».
4. La C palatina:

• • quarchi vota si dùbbula: innocentem - «nnuccenti»;
  • spissu passa nta nautru sonu sibbilanti, spiciarmenti in zz: aciarium - «assaru'», bracium - «vrazzu»; li diminutivi «-uzzu», li pejurativi «-azzu»;
  • raramenti addiventa s: caleci - «causi»;
  • quarchi vota si scumparisci ô princìpiu di na palora: cisterna - «jisterna»; e nnô menzu tra vucali: facere - «fari», dicere - «diri».

Q

1. Davanti a, o, u s'arresta senza canciata: quando - «quannu», quantum - «quantu»; o addiventa c: quartabuono - «cartabonu», squama - «scama»;
2. Avanti e si passa in c: quercus - «cersa», o in z: laquesu - «lazzu»;
3. Avanti i s'arresta Qu: quintus - «quintu», seguitare - «siquitari»; o pigghia la c dura: quietare - «cuitari», qui, quid - «chi».

G

1. Davanti a, o, u e davanti cunzunanti, la G si priserva lu sonu gutturali: ô princìpiu dâ sillabba s'arresta ntâ sò forma nurmali: gallus - «gaddu», granum - «granu», gryllus - «grillu»; o si muta in C o J; ntô menzu s'arresta senza canciata o addiventa C: sugere - «sucari», alga - «arca», o J, spiciarmenti davanti la N: regnum - «regnu», dignum - «dignu», eccetra.
2. Davanti e, i la G pigghia lu sonu palatinu, ma si pò canciari ntâ J: gelu - «jelu», genista - «jinestra», geneculum - «jinocchiu», gypsum - «jissu», fugere - «fujiri» e plaga - «plaja».
3. Doppu n addiventa spissu la c: angilla - «ancilla», plangere - «chiànciri», fingere - «fìnciri», pingere - «pinciri», stringere - «strinciri».
4. G si perdi quarchi vota ô principiu davanti r, p'asempiu: granu - «ranu», grappolo - «rappa» (tuscanu), (ma sta canciata fa parti chiutostu di certi parrati) e nnû menzu di vucali, p'asempiu: «affatiarisi» (di fatigare), fragola - «fràula», frigere - «frijiri», fugere - «fujiri», magistrum - «maistru» o «mastru», regula - «rèula», ruga - «rua» (fran. rue), regulus, regillus - «riiddu».

J

1. Cchiù spissu cunzerba lu sonu latinu ja: januarius - «jinnaru», jiniperus - «jiniparu», jovis dies - «jovidìa», jocare - «jucari», judicem - «jùdici», junctus - «juntu», diurnum - «jurnata», jurare - «jurari», majus - «maju», pejus - «peju».
2. Lu mutamentu comu lu talianu dâ J 'n gi succedi raramenti: juvare - «giuvari», subjecti - «suggetti», subjungere - «suggiunciri». Doppu la n la j si muta quarchi vota 'n ci: injuria - «nciuria».
3. Nnâ prununza si senti spissu lu jatu, p'asempiu, «a jiri» si prununza /agghiri/.

H

La H si sparisci.

Soni linguali

T

1. La T ô principiu s'arresta: thema - «tema», tempus - «tempu», testa - «testa».
2. Ntrô menzu di: a) dui vucali o davanti la r, cci arresta: latro - «latru», scutum - «scutu», σπάδή - «spata», spedale - «spitali» (tuscanu), squadrone - «squatruni» (tuscanu); b) doppu la r, quarchi vota passa 'n d, urtica - «ardicula», spiritus - «spirdu»; e sparisci 'n «arreri» (ad retro).
3. Ti - davanti a na vucali addiventa Z: ad-cum-initiari - «accuminzari», conscientia - «cuscenza», patientia - «pacenza», o C, patientia - «pacenza».
4. St addiventa ss: habuisti - «avissi», fuisti - «fussi».

D

1. Giniralmenti la D s'arresta custanti ô principiu di palori, ma 'n casi rari si muta 'n T, p'asempiu: diadema - «taddema».
2. Mmenzu di parola: a) si raddoppia, taedium - «teddiu», remedium - «rimeddiu»; b) passa 'n t (davanti la r mmenzu a vucali) cedrus - «citru», χΰδώντον - «cutugna», χροχοδειλος - «cuncutrigghiu», o 'n R, medulla - «mirudda», e 'n «cicala» (cicada) addiventa l.
3. S'attrova contrappusizzioni 'n fracidus - «fradiciu», digitus - «jiditu», digitalia - «jiditali».
4. Quarchi vota si sparisci mmenzu a na vucali o doppu la r: da podium - «appujari», hodie - «oi», radius - «raìa», hordeum - «oriu».
5. Cci veni agghiunciutu 'n distruere - «strudiri».
6. Nd si assìmila quasi senza ccizzioni: abundare - «abbunnari», abbandonare - «abbannunari», bandjan - «abbanniari» (gòticu), accendere - «accènn»iri, appendere - «appenniri», binde - «benna» (tudiscu), condemnatus - «cunnannatu», conducere - «cunnuciri», emendare - «emennari», fundus - «funnu», mundus - «munnu», quando - «quannu», extendere - «stènniri», vindicta - «vinnitta».
7. Dr addiventa rr: ad retro - «arretru», fôdr - «furra» (gòticu), ad-recreare - «arricriari».

S

1. Nnû principiu arresta nvariàbbili; raramenti passa 'n z: sorbum - «zorba».
2. Mmenzu nurmalmenti addiventa z doppu la n e la r: saccus - «nzaccari», in-simil - «nzèmmula», in summa - «nzumma», in-sursum - «nzusu», in signare - «nzignari», recompensare - «ricumpinzari», sensu - «senzu»; o ci: caseus - «caciu», phasianus - «facìanu»; o sci 'n sortem - «sciorta»; e si raddoppia 'n aeque sic - «acussì».
3. 'N fini si muta 'n i: nos - «nui», post - «poi», sex - «sei».
4. Ss addiventa sci 'n bassus - «vasciu»; e zz 'n possum - «pozzu».

N

1. Ô principiu arresta nvariàbbili, (ma nnâ parrata sparisci 'n non - «'un»).
2. Mmenzu si raddoppia 'n cinerem - «cinniri», tenerum - «tènniru». Passa 'n l nnâ vuci venemum - «vilenu»; avanti di m e n si pò addivintari r: anima - «arma», animali - «armali», animus - «armu». S'attrovu misu mmenzu 'n «menzu» e «cuncutrigghiu» (tuscanu: mezzo e coccodrillo).
3. Ns s'attrova ridiciutu a s 'n mensis - «misi», pensum - «pisu».

L

1. Ô principiu arresta nvariàbbili.
2. Mmenzu arresta, ma si raddoppia 'n diluvium - «dilluviu».
3. Spissu si muta 'n r. P'assimilazzioni: carolus - «carru», ferula - «ferra», merulus - «merru», tuscanu parlare - «parrari». Tra vucali: tuscanu pillola - «pillora». Avanti soni palati: alga - «arca», algobbah - «arcova» (àrabbu), al-kîmia - «archimia» (àrabbu), collocare - «curcari», qualisquam unus - «quarcunu». Avanti soni dintali: ultimus - «ùrtimu». Avanti soni labbiali: colpo - «corpu», pulpa - purpa , sulphur - «sùrfaru», pulvurem - «pùrvuli», silvaticus - «sarvaggiu», salvare - «sarvari», salvia - «sarvia», palma - «parma». Doppu li soni palatali: ecclesia - cresia. Doppu li labbiali: plaga - «praja», placet - praci, afflictus - «affrittu».
4. Cchiù raramenti la l passa 'n n: perla - «perna».
5. Avanti li soni linguali (t, d, s, z) la l si muta 'n u: altare - «autari», altus - «àutu», saltare - «sautari», calidus - «caudu», falsus - «fausu», salsa - «sausa». Cchiù raramenti avanti c: calcem - «cauci», falcem - «fàuci».
6. Appressu la u, si scumparisci: ausculta - «ascuta», culter - «cuteddu», pulsus - «pusu», re-collectus - «ricotu», re-volutare - «rivutari», voluta - «vota», voluit - «vosi».
7. 'N pl, bl, cl s'arramodda 'n j.
8. Ll si muta quasi sempri ntô sonu cacuminali Dd: allevare - «addivari», ad-molire - amuddiri, bellus - beddu , collum - coddu , illâ - dda, illum - ddu, mollis - «moddu», nullus - «nuddu», pellis - «peddi», sella - «sedda», stella - «stidda».
9. Li si muta quasi sempri 'n gghi: consilium - «cunzigghiu», familia - «famigghia», filus - «figghiu», folium - «fogghiu», melius - «megghiu», oleum - «ogghiu», ex-eligere - «scègghiri», spoliare - «spugghiari», talea - «tagghiari».

R

1. Ô principiu arresta nvariàbbili.
2. Mmenzu â palora spissu si raddoppia: «sdirrupu» e «sdirrupari» (tuscanu: dirupo).
3. Spissu suffri na metàtesi o la cunzunanti pricidenti attira la r: disturbare - «distrubbari»; (tusc.) formaggio - «frumaggiu» (franc. fromage); per - «pri»; pulmonem - «primuni»; porrigere - «prori»; pulverem - «pruvuli»; (tusc.) sfarzo - «sfrazzu»; sternutare - «stranutari»; (tusc.) turbante e (tud.) Turban - «trubbanti»; puru quannu sequi la cunzunanti vicina: cathedra - «cattrida»; capra - «crapa»; castrato - «crastu» e «crastatu»; (tusc.) codrione - «cruduzzu»; febris - «frevi»; Februarius - «frivaru».
4. A li voti la cunzunanti siquenti attira la r: (tosc.) coccodrillo e χροχοδειλος - «cuncutrigghiu»; frumentum - «furmentu»; propaginem - «purpaina».
5. Quannu la palora cunteni dui r 'n vari sìllabbi, una addiventa l: arbor - «àrvulu»; coriandrum - «cugghiandrum»; rasorium - «rasolu»; robur - «ruvulu»; o la l e la r si scàncianu pusizzioni: (tusc.) casseruola e (tud.) Kastrol - «cazzalora»; (tusc.) garofano - «galòfaru»; (tusc.) gattaiuola - «gattalora»; (tusc.) erbajuolo - «irvaloru»; (tusc.) linajuolo - «linaloru»; parabola - «palora»; (tusc.) pinnajuolo - «pinnaloru»; (tusc.) quarteruolo - «quartaloru»; (tusc.) punteruolo - «puntaloru».
6. La r passa puru 'n l: (tusc.) avorio - «avoliu»; (tusc.) sargia e (franc.) serge - «salga»; (tusc.) scirocco (arabb.) schoruq - «sciloccu».
7. La r s'attrova nzitata 'n: (arabb.) jâsamûn - «gersuminu»; genista - «jinestra»; thesaurus - «trisoru»; tonare - «truniari».
8. Sparisci la r 'n: in sursum - «'n susu»; deorsum - «ghiusu»; e puru prora - «prua» (franc. proue).

Assirvazzioni ginirali

1. Li vucali a, e e u suprànianu. La a s'attrova spissu ô principiu, ma la i si perdi giniralmenti.
2. La L suffri chiossai canciamenti d'ogni cunzunanti, ora passannu 'n r, o u o DD o scumparisci addirritura.
3. La R è la cunzunanti cchiù ncustanti, vinennu attirata d'una o l'àutra pusizzioni, o scanciannu pusizzioni cu la L.
4. Li canciamenti assai carattirìstici dû sicilianu sunnu: lu pl 'n chi (chi s'attrova macari ntâ lingua napulitana); lu fl 'n ci (sci e x, chi s'attrova ntô napulitanu e lu portughisa); la LL 'n DD e la nd 'n nn.

Lingua siciliana

• Storia dâ lingua siciliana
• Lingui siciliani prima dî nurmanni
• Brevi Grammàtica Siciliana
• Alfabbetu sicilianu
• Tiurìa dî soni di Pitrè
• Metafunìa
• Vucali mòbbili
• Vucali ncerti
• Ortografìa siciliana
• Lingua siciliana e lingua taliana
• Lingua suvradialittali
• Gruppu sicilianu
• Gallu-sìculu
• Arricanuscimentu dâ lingua siciliana
• Tàvula crunulòggica di scritti antichi 'n sicilianu
• Accademia Siciliana
• Vucabbulariu