Acitu

L'acìtu è ntô spissu arumatizzatu cu arùmi o ervi, comu nna stu casu dunni c'è rìanu.

L'acitu è un lìquitu àcitu (pH n gèniri ntrô 2 e 3) pruduciùtu pi mmenzu dâ firmintazzioni di l’etanolu ca s’attruòva: ntô vinu, ntô sidru, ntâ birra, nta àvutri bivanni firmintati e nta àvutri alimenta videmma, comu li ciriali, la frutta e lu mìeli, e dunni veni trasfurmatu n àcitu acìticu. L’acìtu cumuni havi na cuncintrazzioni tipica d’àcitu acìticu chi va dû 5% a l’8%. L’àcitu tartàricu e l’àcitu cìtricu s’attruòvanu nna na cuncintrazzioni cchiù scarsa, ntê acìti naturali, nzièmmula a àvutri tipa di àciti. Li vini ntê vutti sunnu particularmenti vurniràbbuli a l’attacchi dû battìriu acìticu “Acetobacter suboxydans” siddu li vutti nun vennu chiujùti bona di tutti li latàti o siddu arrìvanu a timpiraturi troppu jàvuti. L’acìtu ha statu usatu dî tempi di l’antichitati e èni nu limìntu mpurtanti dâ cucina Europea, Asiàtica e di àvutri cucini videmma. Veni usatu pi cunzari o sarvari l’alimenta e puru, comu disinfittanti e strincenti.
L’acìtu cria na riazzioni chimica quannu è mmiscatu cû bicarbbunatu di sodiu.

Etimuluggìa

La parola acìtu veni dâ parola latina acētum, ca havi a stissa ràrica etimulòggica *ak-, "ièssiri punciusu", dû verbu acēre, “ngairìri”, e puru di ācer, “aùzzu, àspru”, di acus, “vùgghia”, e di aciēs "filu dâ spada" (di cca veni la parola acciàju). Sempri dû latinu (vīnum ācre , "vinu àgru") veni lu termini francisi vinaigre. Dû Francisi anticu dirìvanu poi lu nglisi vinegar e lu spagnolu vinagre.

Stòria

L’acìtu ha statu fattu e ha statu usatu dî populi pi mighiaja di anni. Tracci d’acitu hannu stati attruvati ntê urni di l’Eggittu ca arrisàlinu a circa o 3000 a.C. Sicunnu chiddu ca dici lu libbru L’erbi classichi di Shennong, “Shennong’s herb Classic”, l’acìtu fu mmintatu n Cina duranti la Dinastia Xis, nnô 2000 a.C. circa.

Ntâ Bìbbia, l’acìtu è ammuntuàtu comu cocchi cuosa ca bona assai assai nun è.
(Sarmi 69.21, Pruverbbi 25.20).
Pirò Boaz pirmetti a Ruth “d'abbagnari lu so’ pezzu di pani ntô acìtu” (Ruth 2.14). Gesù appi uffrutu l'acitu mentri era nnâ cruci
(Mattiu 27:48; Marcu 15:36). Mmeci ntâ tradizzioni islàmica, l’acitu èni unu dî quattro cunnimenta favuruti dû prufeta Maumettu, cô chiamò “biniritta staciunatura”.

Christiaan Hendrik Persoon fu chiddu ca nnô 1822 attribbuìu ô ntirventu dû Acetobacter suboxydans, ca iddu chiamò a l’inizziu Muycoderma aceti, lu finòminu dâ ’ssidazzioni dû spìritu ca arrisurta dâ acitificazzioni.

Nnô 1864, Louis Pasteur addimustrò ca l’acìtu era lu risultatu dû prucissu naturali di firmintazzioni e difinìu la firmintazzioni acìtica câ furmula: CH3-CH2OH + O2 ←→ CH3-COOH + H2O + 348 kJ.

Pruduzzioni

L’acitu veni ottinutu grazzie â ’ssidazzioni di l’etanolu duvutu ô battìriu acìticu. L’etanolu pò ièssiri dirivatu d'un zaccu di funti diffirenti nclusu vinu, sidru, birra o frutta firmintata, o pò ièssiri videmma, arricavatu sintiticamenti dê gassi naturali o dî dirivati dû pitròliu. L’acitu cummirciali veni pruduciutu midianti prucessi di firmintazzioni lenta o veloci. Li mèdduti lenti sunnu di sòlitu usati cu l'acìti tradizzionali e la firmintazzioni avvèni aràciu aràciu, nnû corsu dî simani e dî misati. Lu pirìudu di firmintazzioni cchiù luòngu, pirmetti l’accumulazzioni d’un fangu ca nun è tòssicu e ca è cumpostu di battìriu acìticu e cellulosa sulùbbili. È accanusciuta comu “matri dâ acìtu”. Li mèdduti veloci jùncinu la matri dâ acìtu ntô lìquitu, prima di sciusciàricci l’aria. Pi fari stu travàgghju ùsanu n’aspiraturi o na turbbina pi facilitàrinni la ‘ssiginazzioni e ottèniri accussì, la firmintazzioni veloci veloci. Cû prucessu di pruduzzioni veloci, l’acitu pò èssiri pruduciùtu duranti un pirìudu chi va dî 20 uri ê tri ghjòrna.

Varietà

Maltu

L’acitu di maltu veni pruduciùtu pi mmenzu dû maltu d’òriu ( Hordeum vulgare ), faciènnu n modu ca l’àmitu ntô furmèntu addiventa zùccaru (maltòsiu). Dopu, dû maltòsiu, veni arricavata na birra, ca li nglisa chiàmanu “ale”. È di sta birra ca s’otteni l’acìtu ca poi veni fattu mmicchiari. Lu culuri tìpicu di stu tipu di acitu èni marroni chiaru.

Vinu

Tri buttigghi d'acitu di vinu

L’acitu di vinu veni arricavatu dû vinu biancu/jancu o dû vinu nìvuru/ nìuru e èni lu tipu d’acitu cchiù cumunimenti usatu nnî Paìsi dû Meditirràniu e di l’ Europa Cintrali. Comu pû vinu, di stu tipu d’acitu, ci nn’è na filiràta. Li cchiù mègghiu qualità di acitu di vinu, hannu maturatu ntô lignu pi un pirìudu di circa 2 anni e prisièntanu un sapuri pastusu e maturu. L’acìtu di vinu tènni a d’aviri na acitusità cchiù nica rispettu a l’acìtu di sidru. Ci sunnu qualità di acitu di vinu cchiù cari ca sunnu fatti di singuli varietà di vinu, comu Champagne, Sherry, o Pinot Grìggiu.

Sidru dî Puma

L’acitu di pumu, dittu puru acitu di sidru, veni arricavatu pi mmenzu dû sidru o dû mustu dî puma e havi un culuri gialluòggnjulu. Spissu è vinnutu senza mancu ièssiri firtratu né trattatu (pasturizzatu), e câ matri dâ acitu prisenti nzùmma, comu un pruduttu naturali. L’acitu di sidru è accanusciutu assai pi na manu, pî soi prisunti binifìci ca duna â saluti, e pi l’avutra manu pi soi prupità di biddizza. Duvutu â sua acitusità, l’acitu dî puma pò ièssiri pi daveru currusivu e addirittura putìssi abbruciari la gula. Pirciò siddu veni pigghiatu a siccu, pò èssiri dilujùtu (es. cû sucu dâ frutta o cu l’acqua) prima di vivirisìllu. A li vuòti mmeci, pi adduciallu, si cci junci lu zùccaru o lu mìeli. Piró veni scunsigghjatu assai l’abbusu.

Ci hannu stati, addirittura, casi d’abbruciatini chìmichi dâ gula duvuti a l’usu di pastigghi d’acìtu di sidru.

Frutta

Lu Persimmon, n'acitu pruduciutu ntô Sud Korea

L’aciti dâ frutta s’arricàvanu dî vini dâ frutta e, n gèniri, nun si cci nni jùncinu avutri alimenta. Li cchiù cumuni alimenta nclusi ntô acitu dâ frutta sunnu: pumu, rìbbas, amarèddu russu o “cèusa russa”, cutugnu e pumadamuri o “pumarùoru”. Na cosa tìpica di sta muzzina d’acitu èni ca li pizzuddìcchia dâ frutta uricinali arrestanu nnô pruduttu finali. Li partiti cchiù granni di acìti di frutta vennu pruduciùti n Europa, dunni c’è na vuccirìa d’acìti “un mircatu d’acìti” ca sta ngranniennu. Sti partiti d’acìti hannu un ghjàvutu costu picchí sunnu fatti sulu cu spicìfichi muzzina di frutta. Certi muzzina pirò sunnu pruduciùti videmma nta l’Asia.
Accussì, L’acitu di cachì o pira di Diu, chiamatu gam sikcho (감식초), èni famusu ntâ Korea dû Sud. L’acitu dâ Dattula Cinisi ditta puru Nzìnzula (Ziziphus zizyphus), n talianu Giuggiolo, e (chiamatu n Cinisi 枣醋 o puru 红枣醋 ), èni nzèmmula a l’acitu arricavatu dû “Lycium barbarum” (ca è chiamatu n Cinisi 枸杞醋), pruduciùtu n Cina.
L’Umezu (梅酢 spissu traduciutu comu “acìtu di umibbòsci” o “acitu ume”), èni un lìquitu salmastru arricavatu dû umibbòsci, “umeboshi” e èni fattu n Giappuni, ma tecnicamenti nun è un veru acìtu.

Barsàmicu

L’acìtu barsàmicu èni un tipu di acitu mmicchiatu e arumàticu, e pi tradizzioni èni tipicu dî provinci Taliani di “Modena” e di “Reggio Emilia”. Èni arricavatu dû sucu strinciutu o dû mustu dî cocci dâ racìna bianca (n gèniri da qualità Tribbianu). Havi un sapuri duci, riccu, pastusu e assai finu, essènnu fattu mmicchiari di annu n annu dintra a vutti di ligna diffirenti. (nclusi: rùvulu, cèusu, castagnu, ciràsa, ginepru, fràssinu, càssia). N urìcini fu dispunìbbuli sulu pî classi suciali taliani cchiù ilivàti. A la fini dû 900 mmeci, na varietà di acitu barsàmicu cchiù mircàtu ìu sempri cchiù avanti e fu accanusciùtu nta tuttu lu munnu. Lu veru acitu barsàmicu (Chi havi a Nnìcazzioni Giogràfica Prutiggiuta) veni fattu mmicchiari dê 12 ê 25 anni. Siddu unu vòli, si ponnu accapitari aciti barsàmichi ca hannu statu fatti mmicchiari pi circa 100 anni sippuru, n gèniri, sunnu assai cchiù cari di l’avutri. L’acìtu barsàmicu cummirciali, vinnutu ntê putìi, è tipicamenti faciutu cû acìtu di vinu russu o cû sucu strinciutu dâ racina mmiscatu cu acìtu assai acitùsu, ca veni liàtu nzèmmula cû caramièddu e cû zùccaru. Nnipinnènti di comu veni pruduciutu, l’acitu barsàmicu havi addirivàri da racina, nun si scappa! L’acitu barsàmicu havi na jàvuta acitusità, ma lu sapuri àiru è di solitu ammucciatu da ducizza di l’àvutri ngridienta cô rènninu assai mòrbidu.

Risu

L’acitu dû Risu è accanusciutu assai nne cucini di l’Asia dû est e dû ovest videmma. Ci nnè di tri muzzini: “biancu” ( giallu pagghiarinu), russu e nìvuru. Li Giappunisa prifirìscinu chiddu biancu pâ priparazzioni dû risu cû sùscju (sushi) e pi cunnimentu pa n zalata. Stu tipu d’acitu è culuratu dû risu russu firmintatu. L’acitu di risu nìvuru (fattu cû risu glutinùsu nìvuru) èni accanusciutu cchiù assai nna Cina e èni puru anchiamènti usatu ntî avutri Paìsi di l’Esti.

L’acitu dû risu biancu havi picca acitusità e èni cchiuttostu chiattu comu sapuri. Arcuni varietà di acitu di risu sunnu adduciati o macari cunnìti ghjuncènnucci du’ aruma naturali.

Coccu

L’acìtu di coccu veni arricavatu dâ firmintazzioni di l’acqua dû coccu. Veni usatu ntinzzivamenti ntâ cucina di l’Asia du sud.( Speci nta chidda Filippina, ca èni la cchiù granni prudduttura, dunni veni chiamatu suka ng niyog ) e videmma, nna quarchi cucina Nniàna. S’ammustra comu un lìquitu biancu nturpidàtu e havi un sapuri particularmenti forti e àiru e antìcchia, sapi a usu di lièvitu.

Parma

L’acitu dâ parma è uttinutu pi mmenzu dâ firmintazzioni dâ linfa ca s’attrova nnê giumma dî ciura dâ Parma Nipa. Ntê Filippini è usatu nnô spissu e èni ddà dunni, sta muzzina di acìtu, veni pruduciùtu e dunni veni chiamatu sukang paombong.

Canna

L’acitu di canna, è fattu cû sucu dâ canna dû zuccaru. È assai accanusciutu ntê Filippini, speci, nnâ riggioni du Llocos nnê Filippini du Nord (unni veni chiamatu uka ng iloko), ma sparti è pruduciutu n Francia e ntê Stati Unciuti da Mirica. Pi quantu arrigurada ô culuri, si va dû giallu scuru ô marruni duratu, mmeci lu sapuri è pastusu, nna cocchi cuòsa, similanti a l’acitu dû risu, sippuru cchiù “friscu”. Cuntrariusamenti ê spittativi, vistu ca nun cunteni risìdui di zùccaru, nun è cchiù zuccaratu di l'avutri muzzina di acitu. Ntê Filippini è nnu spissu tichittatu comu suka ng maasim, puru si chistu èni un termini genèricu pi diri “acìtu àiru”.

Na varietà bianca addivintò bastanti accanusciuta ntô Brasìli, nnê urtimi anni, dunni èni la muzzina d’acitu vinnuta cchiù cara. Ora si usa ca l’avutri muzzina d’acitu (faciuti cû vinu, cû risu, e cû sidru di puma) s’ammìscanu cu l’acìtu dâ canna p'abbassari li costa.

Pàssula

Acitu di Pàssula prduciutu n Turchia

L’acitu fattu câ pàssula, chiamatu khal 'anab (خل عنب) n àrabbu (littiralmenti “cocciu d’acìtu”), veni usatu ntê cucini dû Orienti Mizzanu e ddà veni pruduciùtu. L’acitu di pàssula è nturpidàtu e di culuri marroni picca picca scuru e havi un sapuri dilicatu.

Dàttula

Èni l’acitu fattu chî dàttuli e macari un pruduttu tradizziunali di l’Orienti Mizzanu è.

Birra

L’acitu fattu pi mmenzu dâ birra veni pruduciutu nnô Rignu Unciutu, Girmania, Austria e Paisi Vasci, sippuru lu sou sapuri addipenni di na particulari muzzina di birra cu cui veni faciutu. Ntô spissuliddu si dici ca havi nu sapuri di Maltu. Chiddu pruduciutu n Bavarìa è di culuri d’oru chiaru e c'un sapuri forti, ma picca curpusu.

Mìeli

L’acitu fattu di mìeli è raru, pirò aciti di mìeli, ca s'attruòvanu nnô cummèrciu, sunnu pruduciùti nna Tàlia e n Frància.

Nìvuru di l’Orienti

L’acitu nìvuru Cinisi èni un pruduttu mmicchiatu, arricavatu: dû risu, dû furmèntu, dû mìgghiu, dû sorghum, o di na cumminazzioni di chisti. Havi nu culuri a usu ncchjòstru nìvuru e un sapuri di maltu curpusu. Nun cc’è na ricetta stabbilùta, e, a fatta li cunti (quinni), certi acìti cinisa nìvuri putìssiru benìssimu aviri junciuti: zùccaru, arumi o culuri di carameddu. La cchiù famusa muzzina è L’acìtu Zhenjang (鎮江香醋), uricinàriu di la citati di Zhenjang, nnâ costa ovest dâ provincia dû Jiangsu. Ntâ Cina è pruduciutu videmma nnâ Tianjin e nnâ Hong Kong.

Na muzzina anticchedda cchiù liggera di acitu nìvuru, a basi di risu, è pruduciùtu puru n Giappuni dunni veni chiamatu kurozu. Dû 2004 ha statu cummircializzatu comu bivanna salutàri e li soi fabbricanti sustennu ca havi na jàvuta cuncintrazzioni di amminuàciti.

Aciti Arumatizzati

Acitu russu Cantunìsi

Li famusi aciti arumatizzati â frutta ncludunu chiddi nfusi cu l’amareddu russu, la murtidda, o li ficu, (o diversamenti, sunnu fatti dî arumi addirivati da sti frutti). Arcuni di l’aciti di sta muzzina, ma cchiù esòtichi, nclùdunu lu sanguineddu e lu piru. L’aciti dâ erva sunnu arumatizzati chî ervi, e n gèniri cu chiddi dû Meditirràniu comu lu timu e lu rìanu. Accussì ognirùnu l’aciti sî pò cunzari â so’casa junciènnucci sganghiddi di ervetti, frischi o sicchi, a l’acitu accattatu nnô putiàru. Lu culuri èni lùstru e lu sapuri liggeru comu chiddu di l’acìtu di vinu biancu. Nfatti veni usatu pi stu mutivu.

L’acitu zuccaratu èni d’urìcini Cantunisi e beni fattu cû vinu dû risu, chî suchi dâ frutta e chî ervi nclusi lu ginger, li chiova di garòfalu e avutri arumi. L’acitu spizziatu dê Filippini (tichittatu comu spizziatu ô sukang maasim), èni arumatizzatu cû peperoncinu, câ cipudda, e cu l’àgghia.

Làgrimi di Jobbi

N Giappuni,c’èni na partita di acitu, videmma mmicchiatu, ca veni fattu chî Làgrimi di Jobbi “Coix lacryma-jobi”, na chiànta trupicali jàvuta da muzzina dî “Poaceae” o “Gramìnie”.
Comu sapuri, st’acitu, èni similari a l’acitu di risu.

Kombucha

L’acitu di Kombucha, o “Cummùcia”, veni fattu pi mmenzu dâ Kombucha, na curtùra simmiòtica di lèviti e battìri. Li battìri prudùcinu na partita di limènti nutritiva cumpressi e ghìnchinu l’acìtu, di battìri ca certuni crìrinu salutari pê cannarozza, puru siddu nun esìstinu studi scintìfichi ca nni dùnanu la cunfirma. L’acitu di Cummùcia veni usatu prìmasi, pi fari l’aireddu o vinaireddu “vinaigrette” e veni arumatizzatu ghjuncènnucci: amareddi russi, amareddi, amenta o murtidda, ô inìzziu dâ firmintazzioni.

Kiwi

L’acitu di Kiwi, o “Chìvui”, èni un suttapruduttu dû Chìvu. Veni arricavatu, pi na manu dî scàrtichi dî frutti addifittati e sgummati, e pi l’avutra manu, dî risìdui dî Chìvui scafazzati pi arricavàrinni lu sucu dû Chìvu. L’acitu di Chìvu veni pruduciutu ntâ Nova Zilànna armenu dî primi anni dû 1990, mmeci nnô 2008, accuminciò la pruduzzioni di l'acitu di Chìvu pâ vìnnita ntô mircatu nternu dâ Cina.

Acitu Distillatu

Cocchi partìta di acitu pò ièssiri distillatu pi prudùciri na suluzzioni trasparenti ca cunteni circa dû 5% a l’8% di àcitu acìticu. Chistu è diversamenti accanusciutu comu distillatu, spìritu, o acìtu biancu e veni usatu pâ pulizzia, pî attività di labboratoriu mèdicu e puru pâ cucina, nclusu la salamòria. Lu materiali di partenza cchiù cumuni, grazie ô sou vàsciu costu, èni l’acitu di maltu.

La tichittatura “acìtu di spìritu” veni cocchi bùota arrisirvata pâ varità cchiù forti (dû 5% ô 20% di àcitu acìticu) arricavatu dû zùccaru di canna o di l’àcitu acìticu pruduciutu chimicamenti.

Usa Culinari

L’acitu è cumunimenti usatu nnâ priparazzioni dû manciari, speci ntê prucessi dâ salamòria, pi l’aireddi o vinaireddi “vinaigrette”, e pi àvutri nzalati videmma. Èni unu dî ngridienta di sarsi comu la Mustarda, lu Chèciap “Ketchup” e la Majunìsa. L’acìtu è alivuòti usatu pâ priparazzioni dû “ciàttini”, un tipu di sarsa Nniàna a l’àira e duci. Sta parola veni dâ lingua Nniàna Hindi unni è dittu chatni, mmeci li nglisa lu chiamanu chutney.
L’acitu, a fatta li cunti, è nnô spissu usatu comu cunnimentu, e puru lu manciari marinatu pirrisìa, èni spissu fattu cu l’acitu.

• Cunnimentu pâ vàrva viètula-Ntâ certi banni, Èni na usanza cumuni chidda di manciari la vàrva viètula cu l’acitu.
• Cunnimentu pî pisci e li patati-Certi cristiani n gèniri usanu l’acitu di maltu ncapu li patati.
• Arumatizzanti pê patatini-Un zaccu di patatini pruduciuti ntê fabbrichi Miricani, Canadisa, e Mritànnici sunnu cunniti cû sali e acìtu.
• La torta dâ pignata d’acitu “Vinegar pot pie”-Èni un dorci dâ Mirica dû Nord fattu cu acìtu a quantegghié.
• La salamòria-Arcuni muzzina di aciti ponnu ièssiri usati pi salari lu manciari.
• L’acitu di sidru e li sarsi-L’acitu di sidru n gèniri nun èni adattu pi cunzari sarsi dilicati.
• Sustitùtu dû sucu dî limiuna friscu-L’acitu di sidru pò ièssiri usatu comu sustitùtu dû sucu dî limiuna frischi ntê ricetti puru siddu, pirò, cci ammanca la vitamina C.
• Pi cunzari l’agneddu arrustutu-Arruciannu l’agneddu arrustutu cu l'acìtu di sìdru, speci quannu è mmiscatu cû mìeli o puru quannu, â tìgghja, si cci jùncinu puru li cipudda, l’acitu prudùci a usu na sarsa.
• L’acitu zuccaratu veni usatu câ carni di puòrcu e cû stufatu di zènzeru o gènciru “Zingiber officinale”, ca veni fattu dî Cinisa di tradizzioni Cantunìsi pi cilibbrari l’arrivu d’un novu picciriddu.
• Risu di Sùscju (Sushi)-Li Giappunisa ùsanu l’acitu di risu comu nu ngridienti funnamintali dû risu di Sùscju.
• L’acitu russu-A li voti è usatu ntê zuppi Cinisa.
• L’acitu arumatizzatu-È usatu ntê Stati Unciuti da Mirica du Sud pi cunzzari e, macari, dari sapuri ô càvulu rumanu, ê fasòli e ô cavulu ciùri.
• N gèniri l’acìtu è puru mìsu ntâ sarsa dâ amenta.
• L’acitu-Prifirubbilmenti chiddu di coccu, di canna, o di parma, èni unu dî principali ngridienta dâ Addobbu “Adobo” Filippinu.

Valura Nutrizzionali

L’acitu havi un vàscju valuri calòricu.

Usi Mèdichi

Di migghiaja di anni a bèniri cca, ntê diffirenti curturi dû munnu, un zaccu di rimedi e di trattamenta hannu statu attribbujuti a l’acitu. Ma a fatta li cunti, picca di chisti hannu pututu essiri virificàti pi mmenzu di studi clìnichi scrupulusamenti taliàti a bista e poi, un zaccu dî trattamenta ca sunnu ficaci pi daveru, nna cocchi manera, hannu effetta cullatirali sustanzziusi e ponnu causari gravi rìschi pâ saluti.

Pussìbbili effetta ntô liveddu dû curistiloru e dû triacilgliciloru

Nu stùdiu spirimintali dû 2006 cuncluìu ca nu ruppu di surci nutricati cu l’àcitu acìticu, (lu principali cumpunenti di l’acitu) tra li vari binifici appi chiddu d’avìri valura sustanzialmenti vàsci di curistiloru e di triacilgliciloru. Li surci nutricati cu l’acitu o cu l’àcitu acìticu hannu na prissioni sanguigna cchiù vàscia, rispettu â normalitati,ma veru è ca st’effetti nun hannu statu tistati nna l’essiri umani. Mmeci, na riduzzioni dû rischiu dî malattii cardiachi ischèmichi fatali, ha statu ussirvatu nt’un ruppu di cristiani ca participaru a nu spirimentu unni si cci addumannava di manciari, ntô spissuliddu, acìtu e cunnimenti pa nzalata.

Cuntrollu dû zùccaru ntô sangu e gistioni du diabbeti

Primasi di l’aggenti ipoclicèmichi, ê diabbètichi vinièva fattu usari l’acitu dû Te, pi tèniri sutt'òcchiu li soi sìntuma. Li sbrizzi d’acìtu (circa 20 ml o du’ cucchiari chini d’acìtu casalingu) junciuti ô manciari, s’hannu ammustratu, pi mmenzu di na puòcu di studi mèdichi, ùtili nnâ riduzzioni dû ìnnici dû zùccaru (l’ìnnici glicèmicu) dî carboidrati, sia nna chiddi diabbetichi, ca nna chiddi ca nun sunnu diabbetichi.

Cuntrollu dâ Dieta

Diversi partiti di spirimenta, ammùstranu ca pigghiàrisi alimenta ca cuntènnu acìtu, ncrimenta la sazzietà (lu senzu di sèntisi la panza china) e accussì , unu arriduci la quantità di pistìu ca si mancia.

Nfizziona

L’acitu ha statu usatu pi cummàttiri li nfizziona, già dî tempi di Hippocrates, ca vissi ntrô 4460-377 a.C.,e cô scriveva ê genti pi curàrisi la tussi pirsistenti.
Accusì, comu risurtatu, l’acitu veni tradizzionalmenti arritinutu ficaci contro li nfizziona. Ma, mentri l’acitu pò ièssiri un effettìvu aggenti di pulizzia antibbattìricu pê superfici duri, comu li maruna dû bagnu e via riscurriennu…, li studi addimustranu ca l’acìtu , sia siddu veni pigghiatu o appricàtu lucalmenti, nun è ficaci contro li nfizziona, li pirocchi o li funci.

Li arricercatura o “arrisceratura” dû Dipartimentu Biutecnològgicu dû Manciari, “Istituto de la Grasa (CSIC )” n Sivìghia, n Spagna, cunnucieru ricerchi n capu a l’attività antimicrubbiàli di diversi prudutta.
L’acitu e videmma li vini bianchi e russi èranu tra li prudutta tistati. (Accura: l’obbiettivu dâ ricerca era l’ògghiu dâ aliva, ma cunfirmò avutri ricerchi rilativi a l’acitu e a li vina russi e bianchi). Pi sti studi vènniru usati na partita di micrurganìsmi: lu S. aureus, lu L. monocytogenes, lu S. Enteritidis, lu E.coli 0157:H7, lu S.sonnei e la Yersinia sp.. Tra li limenti di prova arrisurtò ca, l’acitu (cû 5% di àcitu acìticu) prisintò la cchiù forti attività battiricìta contru a tutti li cippa tistati, e stu cumpurtamèntu ha statu fattu addipiènniri dû jàvutu cuntinutu di àcito acìticu di l’acìtu. Li arricercatura s’addunaru ca lu sou stùdiu havia cunfirmatu li risultati pricirenti.
Tutti dui, li vini russi e chiddi bianchi, prisintaru n'attività battiricìta, speci contro la Sarmunedda Enteritidis e la Yersinia sp..
Mmeci lu S. aureus e lu L. monocytogenes , arrisurtaru menu sinsìbbuli ê vini.

Àvutri usa mèdichi

Appricari l’acitu n capu a li muzzicuna di midusa cumuni, disattiva lu nermatucìsti, pirò è sempri mègghju, mèttiri la zona curputa sutta a l’acqua càvura. È un trattamentu cchiù ficaci, picchí lu vilenu èni disattivatu dô caluri. Stu sicunnu mèddutu arrichièdi na mmirsiòni, dâ zùona ntirissata nna l’acqua a 45 °C (113 °F) pi armenu quattru minuta, pi alliviari lu duluri. Menu di quantu ci vulissi siddu si usassi l’acìtu. Ma l’acitu nun avissi a ièssiri usatu pî muzzicuna dâ Fisalia “Physalia physalishys”, na midusa d’urìcini Purtughisi picchí, lu vilenu èni diffirenti di midusa n midusa e l’acitu pò puru causari nermatocìsti, aumintannu accussì lu duluri. Quinni, si prifirisci usallu cchiù assai comu deodoranti naturali, ca comu rimediu pî muzzicuna dî midusi.

Cuntruriusamenti a quantu si criri, l’acitu nun pò ièssiri usatu pi agghiummariàri un testi dâ marijuana.

Azzardi Putinzziali

Hannu statu signalati, lisiòna dê cannarozza duvuti a l’usu massìcciu dî pastigghi di acìtu di puma. Li ricavati di l'acìtu, ca sunnu vinnuti pi raciùna mèdichi, nun sunnu rigulamintati e mancu appajati nna l’usu e, a fatta li cunti, sti prudotta, l'unu cu l'àvutru, càncianu assai n rilazzioni ô pH e a àvutri fattura.
A luòngu ìri, la ngistioni pisanti d’acìtu pò causari videmma Ipuputassiimia, Hypirreninimia, e l'ostiupurusi.

Arnìsi di Cuntrollu Cirvicali

L'acitu dilujùtu dû 3% ô 5% ha statu pruvatu macari comu arnìsi di cuntrollu pû tumuri ntô coddu dû ùtiru. L’acitu cancia lu culuri dû tissutu curpùtu du tumuri e lu rinni biancu pirmittennu, accussì,lu rilevamentu mmidianti la spizzioni arriducennu, ntô 35% dî casi, la murtalità.

Pulizzia

L’acitu biancu spissu veni usatu pi pulizziari la casa. Pi via dâ sua acitusità pò squagghiari li munzzèdda di minirali ntê vitra, ntê machini dû café e ntê avutri superfici chiani. Pi nu usu friquenti e pi evitari di ruinari li supirfici di pulizziari, èni raccumannatu di mmiscallu cu l’acqua, l’acitu.

L’acitu èni nu cillenti surventi pi livari la risina epussìdica e nnùrenti, puru doppu ca chista s’asciucò e si nnurìu. Nta lu Rignu Unciutu, èni nurmali vìriri ê cristiani usari un fògghiu di giurnali tuttu munciuniatu e arruciatu cu l’acìtu di maltu, pi pulizziari li vitra, li specchi e livàricci tuttu ddu grassu mpiccicatu. L’acìto pò essiri usatu pi lustrari lu bronzu e l’uttuni.

D’antìcchia di tièmpu a beniri a ghiri cca, l’acìtu ha statu cumircializzatu comu na soluzzioni eculòggica p’arrisòrviri un zaccu di probbremi dâ pulizzia dâ casa. Pi isempiu, l’acitu ha statu tichittatu comu un pruduttu assai bonu pi pulizziari a pisciàzza di l’armali casalinghi e comu disirbbanti videmma.

Li usi agrìculi e ortìculi di l’acitu

Ervicìta

L’acìtu pò ièssiri usatu comu ervicita. L’àcitu acìticu nun beni assurbutu ntô sistièma di li ràrichi, e a fatta li cunti, l’acitu cci mpidìsci di crìsciri, ma li chianti pirenni spàranu arrè. L’acitu èni fattu di prudutti naturali, tichittati comu orgànichi e pi chista caciùni, cirtuna hannu lu ntiressi a fallu usari nta li azienni agricoli, nta li jardi, e via riscurriennu…, ca sunnu cirtificati comu biulòggici.

L’acitu cummirciali ca li cunsumatura ponnu accapitari pi usu casalingu, nun supira lu 5% e li suluzzioni ca cuntennu na cuncintrazzioni d'àcitu ncapu ô 10%, hannu di bisognu d’èssiri maniàti stannu accùra, dû mumentu ca sunnu currusivi e dannusa pâ peddi. Suluzzioni cchiù forti ( pi isempiu, ncapu ô 5%) sunnu tichittati pi ièssiri usati a usu ervicita e si ponnu accapitari nna certi putiàra.

Miscùgghju

Quannu la buttìgghja d’acitu veni lassata apièrta, la matri dâ acitu pò ghìri a crìsciri. Ma, a fatta li cunti, èni cunsidirata nnòqua e pò ièssiri livàta cû firtru.

L’ ancidda d’acitu (Turbatrix aceti), na speci di vermi dâ muzzina dê nematuda (dû grecu: nema = filo; eidos = furma), dittu puru vermi cilinricu, si pò furmari nnô acìtu c’un si teni ntuppatu. Chisti si nutrìcanu di matri dâ acitu e c’è di diri ca stu fattu pò ammàttiri n modu naturali duranti la firmintazzioni dâ acitu. Chistu è lu mutivu pi cui li brunnìi di l’aciti sunnu ntappati buòna. Un zaccu di fabbricanti fìrtranu e travàgghianu (pasturizzanu) lu sou pruduttu prima di ntappallu, pi iliminari ogni pussìbbuli arterazzioni dû pruduttu finali. Pirò, puru siddu pi sbagliu unu sî mancia, nun ti succeri nenti.

Quannu a l’acitu si cci jùnci lu bicarbbunatu di sòdiu, si pruduci un miscùgghju ca, avanti ca tu cuntu, si dicunpòni nta l’acqua, nta l’anitriti carbbònica e nta l’acitatu di sòdiu videmma e chistu fa frìiri sta miscela. Ntô spissuliddu, ntê spirimenti scintìfichi da scola, veni usatu pi mustrari li tìpichi riazziona di basi ca avi l’acitu.

Certi Paìsi vìetanu la vìnnita di acitu ca havi una cièrta pircintuali d’acitusità. Pi isempiu, lu guvernu dû Cànada lìmita l’àcitu acìticu tra lu 4.1% e lu 12.3%.

La Posca, na bivanna Rumena era fatta di acìtu mmiscatu cu acqua e a li vuòti mìeli.

Sicunnu na liggenna, n Francia duranti la pesti nìvura quattru latri fuòru ngradu di arrubbari li casi di li appistati siènza ièssiri nfittati. Quannu a l’urtimata fuòru pigghiàti lu jùrici ci uffrìu di lassàlli lìbbiri, a pattu e cunnizzioni ca iddi ci avìssiru cuntatu cuòmu avièvanu arrinisciutu a ristari n zaluti. Iddi cuntaru ca na fìmmina dutturi ci avìa vinnutu na pozzioni a basi di àgghia ngairùta azzaccanàta di vinu russu (acitu). Li varianti di sta ricetta, chiamata Four Thieves Vinegar, hannu stati tramannati pi cintinaja d’anni e sunnu nu limèntu principali ntê pratichi voodoo.

L’acitu pò ièssiri mmiscatu cû latti quariàtu pi criari na pràstica a basi di casiìna.

L’acitu dilujùtu pò ièssiri usatu a usu bagnu d’arrestu ùtili duranti lu prucessu futucràficu.

Mmiscannu acìtu, sucu di frutta, e na sbrìzzia di ditirsivu s’otteni na tràppula bùona pi catturari li muschi cumuni dâ frutta, lu Drosophila melanogaster. Iddi sunnu attrajuti dû ciàvuru punciùsu di sta sustanza, e quannu iddi vanno pi bìviri, scuòppanu a mmuoddu picchí lu ditirggenti rumpi la tinzzioni di la supirfici.