Groenlannia
La Groenlannia ('n danisi: Grønland: "Terra Verdi", e 'n groenlannisi: Kalaallit Nunaat: "Terra di l'Òmini") è l'ìsula cchiù granni dû munnu (l'Australia è un cuntinenti), arraccupunata di ghiacci pi l'84% dâ so supirfici.
Storia
[cancia | cancia lu còdici]La Groenlannia fu una dî culonii dâ Norveggia nzinu ô 1814, quannu passàu sutta lu cuntrollu dâ Danimarca; ma fu sulu ntô 1953 c'addivintàu parti dû regnu danisi. Fu tirritoriu danisi nzinu ô 1979, quannu a l'ìsula cci fu cuncidutu l'autocuvernu (hjemmestyre) dû Folketing, lu parramentu danisi. La liggi trasìu 'n viguri l'annu siquenti.
Pulìtica
[cancia | cancia lu còdici]Federico X di Danimarca arresta lu capu di statu dâ Groenlannia. Fu parti dâ Cumunitati Ecunomica Europea, comu tirritoriu danisi, dû 1972 ô 1985 quannu dicidìu di niscìrinni ccu referendum. La Groenlannia resta tirritoriu danisi, puru si giugraficamenti la Groenlannia fa parti dâ placca cuntinintali amiricana.
La sula càmmara, è diciutu Landsting. Havi 31 rapprisintanti vutati dô pòpulu ccô votu prupurziunali e arrestunu ô putiri ppi 4 anni. Vènunu macari du' rapprisintanti vutati ppô parlamientu danisi, lu Folketing.
Lu capu cuvernu èni lu Primu ministru dâ Gruellànnia, paccamora Hans Enoksen. Lu 25 di nuvèmmiru dû 2008, lu 76% dô pòpulu diçiu seni cô Referendum gruellannisi pâ Liggi dô cuvirnàrisi (Autunumia).
La capitali dû Groenlannia è Nuuk (Godthåb, 'n lingua danisi). La citati havi 13.000 abbitanti cumposta a l'80% di groenlandisi e ô 14,5% di danisi.
Ecunumìa
[cancia | cancia lu còdici]Lu GHRG (Greenland Home Rule Government) fici na pulítica fiscali strinciuta â fini dô 1980, ca iu n favuri ô surplus ntê cunta púbblichi mantiniennu a mflaziuni vascia. La Gruellànnia appiersu suffriu ppi curpa di na críscita ecunòmica tinta ntô 1990, ma dô 1993 la cunumia soi iu miègghiu.
Lijami di fora
[cancia | cancia lu còdici]
Albanìa | Andorra | Austria | Azzirbaiggian | Armenia | Belgiu | Bielurussia | Bosnia-Erzegovina | Bulgarìa | Cipru | Croazzia | Danimarca | Estonia | Finlandia | Francia | Girmania | Grecia | Giorgia | Irlanda | Islandia | Italia | Kòssuvu | Lettunia | Liechtenstein | Lituania | Lussimburgu | Malta | Moldavia | Mònacu | Montenegru | Norveggia | Paisi Vasci | Portugallu | Pulonia | Regnu Unitu | Ripùbblica Ceca | Ripubblica Macidonia | Rumanìa | Russia | San Marinu | Serbia | Slovacchia | Slovenia | Spagna | Svezzia | Svìzzira | Turchìa | Ucraina | Unghirìa | Vaticanu
| Paisi dû Munnu | Amèrica |
| Amèrica Sittintriunali: Canadà | Stati Uniti | Mèssicu |
| Amèrica Cintrali: Aiti | l'Antilli | (li) Bahama | Belizi | Barbados | Costa Rica | Cubba | Dominica | Guatemala | Giamaica | Grenada | Honduras | Nicaragua | Panamà | Ripùbbrica Duminicana | El Salvador | Saint Kitts e Nevis | Santa Lucia (nazzioni) | Saint Vincent e Grenadine | Trinidad e Tobagu |
| Amèrica Miridiunali: Argintina | Bolivia | Brasili | Cili | Colombia | Ecuaturi | Gujana | Paraguai | Perù | Surinami | Uruguai | Venezzuela |
