Lu pappagaddu chi cunta tri cunti

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Lu pappagaddu chi cunta tri cunti
Fàuli di Pitrè
Dû libbru:  Fàuli, nueddi e cunti pupulari siciliani
Dâ ricota:  Biblioteca delle tradizioni popolari siciliane
 cura di:  Giuseppi Pitrè
Situ Web:  Fàuli, nueddi e cunti pupulari siciliani: Vulumi 1;
Vulumi 2;
Vulumi 3;
Vulumi 4

Lu pappaggaddu chi cunta tri cunti e' nu cuntu chi fa parti dâ ricota di Giuseppi Pitrè: Fàuli, nueddi e cunti pupulari siciliani, cumprinnuta di quattru vuluma chi 'n turnu fannu parti dî vinticincu vuluma dâ Biblioteca delle tradizioni popolari siciliane.

Stu cuntu (o nuedda) vinni cuntatu a Pitrè di Agatuzza Messia di Palermu.

Lu cuntu e' unu dî cchiù longhi di sta ricota, ca va na vintina di pàggini. Chissu e' pû fattu ca duranti lu cuntu, lu pappagaddu stissu avi a cuntari tri cunti mmenzu lu cuntu principali.

Cuntu[cancia | cancia la surgenti]

La prima parti[cancia | cancia la surgenti]

Si cunta e si raccunta ca na vota cc'era e cc'era un gran niguzianti. Stu nigiuzianti si vosi maritari e cci ntuppò na mogghi bona quant la bona matina, ca di stu maritu nni niscìa pazza. Na jurnata lu vidi turnari tanticchia siddiatu, vidènnulu accussi siddiatu cci dici:
– «Chi aviti, ca siti accussì?»
– «E chi vògghiu aviri! Hê fari un gran nigoziu, e supra locu cci hê jiri jo.»
– «E pi chissu siti siddiatu? Facemu accussì: vui mi faciti li pruvisti, mi nchiuvati li porti e li finestri menu chi una, bedda àuta; mi faciti na rota, e poi partiti.» – «Lu cunzigghiu mi piaci» cci dici la maritu; e sùbbitu cci ha fattu li gran pruvisti di pani, farina, ògghiu, carvuni e tuttu; ha fatta nchiuvari tutti cosi, menu chi na infestra pi pigghiari aria: cci fa fari na rota comu nni li batìi, e s'ha lincinziatu e partìu: e la mugghieri arristò cu la cammarera. Lu nnumani lu criatu chiarmò di la rota pi fàricci li survizza, e poi si nni jìu.

Avìa na dicina di jorna, e sta signura si ncuminciò a sèntiri accupata, e avìa un gruppu di chiantu ca mancu si putìa diri. Cci dici la cammarera:
– «A tutti cosi, signura, cc'è lu rimèddiu. Tiramu lu tavulinu sutta la finestra, cci appiccicamu di supra, e nni gudemu la bella vista di lu Càssaru.»
Hannu tiratu lu tavulinu sutta la finestra, e la signura affacciò:
– «Ah! Signuri vi ringrazziu!» Comu fa Ah!, ddà facci cc'era na banca di nutaru, e cc'era lu Prufissuri e un Cavaleri; si vòtanu, e vìdinu a sta bella giuvina.
– «Oh! chi bella giuvina! Jo cci hê parrari!» dici lu Cavaleri.
– «No: jo cci parru prima» dici lu Nutaru.
– E «jo prima,» e «prima jo,» mìsiru na scummissa di quattrucent'unzi cu cci avìa a parrari prima. La signura si nn'addunau, e trasìu sùbbitu, e la sò facci nun si vitti cchiù a dda finestra.

Jamu ca lu Nutaru e lu Cavaleri pinzàvanu a la scummissa, e nn avìanu risettu currennu di ccà e di ddà pi vidiri di parrari cu sta signura. A l'ùrtimu lu Nutaru, pi dispiratu, jìu nta na chianùra e si misi a chiamari a so cucinu. So cucinu cci accumparìu, e lu Nutaru cci cuntau tuttu dicennu:
– «E stu cavaleri si voli purtari l'avantu ch'havi a parrari prima iddu cu sta signura!»
– «E tu chi mi duni?» cci dici lu virsèriu.
– «L'arma.»
– «Allura vidi chi ha' a fari: jo ti fazzu addivintari pappagaddu; tu voli e posi supra la finestra di la signura. La cammararera ti piggia e ti fa fari na bella gaggia d'argentu e ti cci menti dintra. Vidi ca lu Cavaleri pricura na vecchia, sta vecchia havi lu modu e la manera di fari nèsciri la signura di la casa. Nun la fari nèsciri, sai! Tu cci ha' a diri: – Mamà mia bedda; assèttati ca ti cuntu un cuntu. La vecchia veni tri voti; tu ti scippi li pinni, ti pistunìi, e ccid dici sempri: – Mamà mia bedda, nun ti nni jiri cu ssa vecchia, ca tradimentu di fa; assèttati ca ti cuntu un cuntu. E accussì cci cunti quarchi cuntu chi cridi tu.»

Lu versèriu finìu lu discursu:
– «Omu si' e pappagaddu addiventi!» Lu pappagaddu vola e va nni la finestra. La cammarera lu vitti, cci jetta lu fazzulettu e l'afferra. Comu la signura vitti lu pappagarddu:
– «Chi si' beddu! Ora tu si' la mia allianazzioni.»
– «sì, mamà bedda, jo puru ti vogghiu bèniri.» La signura cci ha fattu fari na gaggia d'argentu, e l'ha nchiusu nta dda gaggia.

Lassamu a lu pappagaddu ch'era nta la gaggia, e pigghiamu a lu Cavaleri ca si sbattismimava pi vìdiri a la signura. Cci ncugna na vecchia e cci spija chi havi.
– «Vi l'hê diri a vui chi haju?» e si la brattau; e la vecchia, tosta. A l'ùrtimu pi livàrisilla di supra cci cuntau tuttu lu fattu di la scummissa. Si vota la vecchia:
– «Haju l'abbilità jo di fallu parrari cu la signura. Vassìa m'havi a fari priparari dui belli panaredda di frutti fora tempu». Lu Cavaleri la vosi vìdiri tutta; cci ha fattu priparari li panaredda di frutti fora tempu e cci l'ha datu. La vecchia cu sti cosi si nfila a va nna la rota fincènnusi ca era nanna di la signura. La signura cci critti. Discursu porta discursu:
– «Dimmi, a la niputi: Tu si' sempri nchius, ma la Duminica ti nne senti Missa?»
– «E comu mi l'hê sèntiri, nchiusa!»
– «Ah! figghia mia, tu t'addanni. No, sta cosa nun va beni. Tu la Duminica la Missa t'ha a sèntiri. Oggi è festa: jamunìnni a la Missa.»

Mentri la signura si stava pirsuadennu, lu pappagaddu si misa a chiànciri. Comu idda tirò lu casciuni di lu cantaranu, lu pappagaddu dici:
– «Mamà mia bedda, nun cci jiri, ca tradimentu ti fa la vecchia! Si tu nun cci vai, jo ti cuntu un cuntu!» La signura na cosa ca si misi 'n fantasia:
– «Ora, nanna, jitivìnni, ca jo nun ozzu vèniri.»
E la vecchia si nni jìu. Comu si nni jìu, la signura jìu nni lu pappagaddu, e lu pappagaddu cci cuntò stu cuntu.

Li tri cunti dû pappagaddu[cancia | cancia la surgenti]

Comu finìu la prima parti, succedi tri voti, e ogni vota lu pappagaddu cunta nu cunta â signura. Ognu cuntu stissu e' nu cuntu di sulu.

Nu suntu d'ogni cuntu:

  1. Si tratta dâ figghia di nu re chi si dilittava dî so' pupi. Ficeru na gita a nu paisi, e la Rigginedda perdi la so pupa, e pi chissu torna sulita ô paisi pi circari â pupa. Arriva a nu palazzu riali, chi e' dû Re di Spagna, e idda pigghia alluggiamentu ddà. Stu Re nun nn'avìa figghi, e era cuntentu ca la Rigginedda facissi zoccu vulìa. Pi chissu li dunzelli pìgghianu la mmìdia. La Rigginedda veni jittata ntô trabbuccu, e dda scuru scuru, trova na bedda giuvina côn catinazzu mmucca. La Rigginedda trova la chiavi, grapi lu catinazzeddu, e la picciotta parrau, e cci cuntau ca era la figghia dû Re. Nfini, la Riginedda ajuta la picciotta a scappari dû trabbuccu.
  2. N'àutra vota, si tratta dâ figghia di nu re. Fa li dicidott'anni, cci vinìu nu Re Turcu pi maritàrila, ma idda lu disprizzau. Poi cci vinìu na gran malatia e lu patri circava cunzigghi. Finisci ca la figghia dû Re di Spagna, cu cui cc'era pirìculu di guerra, veni e rinesci a jittari via la malatia dâ prima figghia.
  3. Sta vota cc'e' nu Re e na Riggina, e iddi avìanu ùnicu figghiu, chi cci piacìu a jiri a caccia. Na jurnata, vulìa jiri fari la caccia luntanu, si nni jìu e truvau na pupa e torna cu sta pupa dicennu: «È bedda sta pupa! cunziddirati la patruna!». Ô palazzu, porta sta pupa â so càmmara, e si metti a talialla viniquattru'uri lu jornu, dicennu sempri: «È bedda sta pupa! cunziddirati la patruna!». Lu figghiu stava d'accussì, e nuddu mèdicu sapìa chi fari. N'àutra vota, vulìssiru la figghia dû Re di Spagna, e n'àutra vota la figghia rinesci a risturari lu figghiu. Li dui Rignanti si junceru e si guderu la santa paci.

L'ùrtima parti[cancia | cancia la surgenti]

Quannu finisci stu terzu cuntu dû pappagaddu, lu cuntu principali cuntìnua:

– «V'ha piaciutu, mamma bedda, stu cuntu?»
– «Sì, figghiu miu» – «Ma cu la vecchia nun cci avita a jiri, sapiti!»

Comu finìu lu cuntu, veni lu cammareri:
– «Signura, Signura, lu patruni vinni»
– «Veru! dici la signura. Ora senti, pappagaddu: ora jo ti fazzu fari na gaggia nova.» Junci lu patruni grapi tutti li finistruna; s'abbrazza cu la mogghi. A ura di manciari, lu pappagaddu lu mìsiru nta lu menzu di la tavula. Nta lu megghiu, jetta lu pappagaddu na sbrizziata di vrodu nta l'occhi di lu patruni. Lu patruni, ca si ntisi abbruciari l'occhi, cci detti di manu. Lu pappagaddu l'afferra pi li cannarozza, l'affuca e vola.

Vola, e va nta lu chianu:
– «Pappagaddu sugnu, e omu addiventu!» e si nni turnò beddu asciuttu e pittinatu, omu, nta lu Càssaru. Scontra lu Cavaleri:
– «Sapiti! cci dici lu Cavaleri, a la pòvira signura cci murìu lu maritu: un pappagaddu l'affucau!»
– «Veru? mischina! mischina!» dici lu Nutaru; e si parteru senza parrari cchiù di scummissa. Lu Nutaru appurò ca la signura avìa la matri e cci jìu a'ddumannari pi matrimoniu cu la figghia. Sì e no, no e sì, a l'ùrtimu finìu ca la signura dissi sì. Si maritaru. La sira cci dissi lu Nutaru a la signura:
– «Ora, dimmi, cu l'ammazzò a to maritu?» – «Un pappagaddu.» – «E comu va l'affari di stu pappagaddu? Cuntamillu.» La signura cci cuntau tuttu sina ca lu pappagaddu sbrizziau lu vrodu a l'occhi a lu patruni, e poi si nni vulau.
– «Veru! veru! dici lu Nutaru. 'Unca lu pappagaddu nun era jo?»
– «Vui èravu!...Jo restu alluccuta.»
– «Jo! E mi fici pappagaddu pi tia!»

Lu nnumani lu Nutaru jìu nni lu Cavaleri e si jìu a pigghiari li quattrucent'unzi di scummissa, e si li guiariu cu so mugghieri.

Iddi arrisataru filici e cunenti,
e nui semu cc`a nni munnamu li denti.

Nutanni[cancia | cancia la surgenti]

Pitrè scrivi ca cc'e' na virsioni palirmitana cû tìtulu Donna Viulanti, câ diffirenza ca lu magu e' nu sirpenti a setti testi; di notti si trasforma 'n nu beddu giuvani, e mori quannu setti cacciatura spàrinu setti scupetti, una p'ogni testa.

N'àutra virsioni e' titulata: Lu frati e la soru, chi avi li siquenti tri nueddi cuntati dû pappagaddu:

  1. Lu cuntu di lu Re chi va a caccia
  2. La Rigginedda malata
  3. È bedda la pupa, cunziddirati la patruna!

Tutta nzèmmula sta tradizzioni cunfronta cû cuntu: Li Figghi di lu Re di Spagna, chi è lu pròssimu cuntu nta stu vulumi.

Funti[cancia | cancia la surgenti]