"Lingua francisa" : Diffirenzi ntrê virsioni
n r2.7.1) (Robot junciennu: fiu-vro:Prantsusõ kiil |
n r2.7.1) (Robot canciannu: cu:Франкїискъ ѩꙁꙑкъ |
||
Riga 47: | Riga 47: | ||
{{Link FA|af}} |
{{Link FA|af}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ace:Bahsa Peurancih]] |
[[ace:Bahsa Peurancih]] |
||
Riga 86: | Riga 83: | ||
[[crh:Frenk tili]] |
[[crh:Frenk tili]] |
||
[[cs:Francouzština]] |
[[cs:Francouzština]] |
||
[[cu:Франкїискъ ѩꙁꙑкъ]] |
|||
[[cu:Франкі́искъ ѩꙁꙑ́къ]] |
|||
[[cv:Франци чĕлхи]] |
[[cv:Франци чĕлхи]] |
||
[[cy:Ffrangeg]] |
[[cy:Ffrangeg]] |
||
Riga 140: | Riga 137: | ||
[[ka:ფრანგული ენა]] |
[[ka:ფრანგული ენა]] |
||
[[kab:Tafransist]] |
[[kab:Tafransist]] |
||
⚫ | |||
[[kg:Kifalanse]] |
[[kg:Kifalanse]] |
||
[[kk:Француз тілі]] |
[[kk:Француз тілі]] |
||
Riga 160: | Riga 158: | ||
[[lo:ພາສາຝະລັ່ງ]] |
[[lo:ພາສາຝະລັ່ງ]] |
||
[[lt:Prancūzų kalba]] |
[[lt:Prancūzų kalba]] |
||
⚫ | |||
[[lv:Franču valoda]] |
[[lv:Franču valoda]] |
||
[[mdf:Кранцонь кяль]] |
[[mdf:Кранцонь кяль]] |
Virsioni dû 16:03, 4 maiu 2011
Lu francisi è na lingua dû gruppu dî lingui rumanzi dâ famigghia dî lingui indoeuropei. È una dî lingui rumanzi cchiú diffusi, superata sulu dû spagnolu e dû portughisi.
Lu francisi è l'unnicèsima lingua ntô munnu, parrata di circa 77 miliuna di pirsuni (chiamati francòfuni) comu lingua matri e di circa 128 miliuna di pirsuni comu secunna lingua (1999). È la lingua officiari o di travagghiu nta diversi stati (Svizzira, Belgiu, Québec), cumunitati e amministrazzioni (comu l'Unioni Europea, lu Cumitatu Nternazziunali Olìmpicu, li Nazzioni Uniti).
Alfabbetu
Lu francisi si scrivi chî 26 littri di l'alfabbetu latinu:
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z. Ci sunnu macari la vucali œ (na o siquita di na e) e arcuni segni diacrìtici (spissu accenti) comu: à â ç è é ê ë î ï ô ù û ü. La prununcia nun è facili, cu armenu 32 funemi di cui certi nun hannu currispunnenti n sicilianu.
Dialetti
Li dialetti proprî dû francisi sunnu quasi scumparsi (ntra li cchiú famusi, lu picard, lu gaddu (parratu n Bretagna) o lu valloni n Belgiu). Ma, nta diversi riggiuni francisi, arristaru àutri lingui rumanzi e nun: lu corsu, na lingua itàlica ntâ Corsica, lu brètoni na lingua cèltica, li dialetti tudischi parrati nta l'Alsazzia o la lingua basca. La cchiú estesa (ma n via di sparizzioni) è la Linguadoca (n francisi "Langue d'oc"), ntô miridiuni, parrata macari di Danti.
Sturia
N ginirali si riteni ca lu primu testu scriutu n protofrancisi (o rumana lingua o ancùra lingua rumanza) foru li Juramenti di Strasburgu di l'842. La prima minzioni di l'esistenza di na lingua rumanza è di l'813, n occasioni dû synode de Tours. Abbisugna però aspittari li anni 880-881 pû primu testu littirariu, la Séquence de Sainte Eulalie, macari siddu la lingua di stu testu si pò cunsidirari cchiú simili ô picard ca ô francisi. Abbisugna macari arricanùsciri ca la distinzioni ntra lingua e dialettu è n'attivitati stèrili: quinni nun si pò decìdiri obiettivamenti. È ntô 1539 ca l'ordonnance de Villers-Cotterêts imponi lu francisi comu lingua dû dirittu e dâ mministrazzioni.
Lu francisi ntô munnu
Ntâ tabella a manu ritta, li paisi e lu nùmmaru di pirsuni ca pàrranu lu francisi ntô munnu.
Lingua officiari | |
---|---|
Paisi | Pirsuni |
Culligamentu nternu
Culligamenti esterni
- Académie Française (Accademia dâ lingua francisi)
- Le Trésor de la Langue Française informatisé (Lu Tisoru dâ Lingua Francisi nfurmatizzatu)
Rifirimenti: it:Lingua francese