Afganistàn

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
د افغانستان اسلامي دولت
(Da Afghanistan Islami Dawlat)
دولت اسلامی افغانستان
(Dawlat-e Eslami-e Afghanestan)
Ripùbblica Islamica di Afghanistan
Bannera di Afganistàn [[Image:|110px|Stemma di Afganistàn]]
(Bannera) (Stemma)
Muttu: n/a
Innu: Soroud-e-Melli
Mappa di Afganistàn
Capitali Kabul
34°30′ N 69°10′ E
La cchiù granni citati Kabul
Lingui ufficiali Persianu (Dari), Pashtu
Cuvernu
Prisidenti
Ripùbblica islamica
Hamid Karzai
Ndipinnenza
(dû Regnu Unitu
1919
Aria
 • Tutali
 • Acqua (%)
 
647.500 km² (40èsimu)
0%
Pupulazzioni
 • 2005 est.
 • n/a census
 • Dinsità
 
29.928.987 (38èsimu)
n/a
43/km² (n/a)
GDP (PPP)
 • Tutali
 • Per capita
2004 stima
21.500 (105èsimu)
800 (185èsimu)
Munita Afgani (Af) (AFN)
Fusu urariu
 • Stati
(UTC+4:30)
(UTC+4:30)
Internet TLD .af
Prifissu telefònicu +93


L'Afganistàn (Pashtu/Persianu Dari: Afğānistān, افغانستان) è nu statu di l'Asia cintrali. Cunfina a ovest cu l'Iran, a sud e a est cu lu Pakistan, a nord cu lu Turkmenistan, l'Uzbekistan e lu Tagikistan, e cu la Cina nni la parti chiù a est. Nudda parti dû sò tirritòriu cunfina ô mari.

La cchiù granni citati è Kabul chi n'havi na pupulazzioni di circa 1,5 miliuna di pirsuni. Lu sò jornu nazziunali si fisteggia lu 18 di austu.

La maggiuranza dâ pupulazzioni è islàmica: circa 84% sunnu sunni e circa 15% sunnu shi'a.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Occupatu nta l'anni '80 di la Russia, chi avìa sustinutu nu cuvernu cumunista riggiutu di Najubullah, fu pi nu certu tempu nta l'anni '90 cuvirnatu di nu riggimi teocràticu, riggiutu dî talibbaniMullah Omar. Doppu l'attintati dû 11 di sittèmmiru 2001 a New York, attribbuiti ô gruppu tirrurista talibbanu di Bin Laden, na cualizzioni guidata dî Stati Uniti libbirarru l'Afganistan, chi oggi cerca di ricustruirisi di manèra dimucràtica.

Giografìa[cancia | cancia la surgenti]

L'Afgnaistàn havi un tirritoriu privalentimenti muntuusu. Li cimi cchiù àuti arrìvinu a 3000 e passa metri. Lu clima è friddu di nvernu e càudu d'estati. Ccà ci sù li maggiuri escursioni tèrmichi dô munnu.

Pulìtica[cancia | cancia la surgenti]

Doppu la guerra dû 2001-2002, l'Afganistan è furmarmenti nu statu dimucràticu. Lu prisidenti è aiutatu di nu cunsigghiu di saggi, chi rapprisèntinu li vari tribbù afgani. Votazzioni a suffraggiu univirsali pirmìsiru di elèggiri nu parramentu nazziunali.

Talìa puru[cancia | cancia la surgenti]


Paisi dû Munnu | Asia
Mediu Urienti: Arabbia Saudita | Bahrain | Cipru | EAU | Giurdania | Iran | Iraq | Israeli | Kuwait | Lìbbanu | Oman | Palestina | Qatar | Siria | Turchìa | Yemen
Asia cintrali: Afganistan | Armenia | Azzirbaiggian | Giorgia | Kazakistan | Kirghizistan | Russia | Tagikistan | Turkmenistan | Uzbekistan
Suttacuntinenti innianu: Bangladesci | Bhutan | India | Maldivi | Nepal | Pakistan | Sri Lanka
Asia livanti: Cina | Giappuni | Corea dû Nord | Corea dû Sud | Mongolia | Taiwan
Asia dû Sud-est: Brunei | Camboggia | Filippini | Indunesia | Laos | Malesia | Myanmar | Singapura | Thailandia | Timor Est | Vietnam