Israeli

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
La bannera di Israeili
Lu territoriu di Israeili

Israeli è na ripùbbrica dû Mediu Urienti di circa setti miliuna d'abbitanti. La capitali è Gerusalemmi, ma quasi tutti l'àutri stati arricanùsciunu comu capitali Tel Aviv.

Giografìa[cancia | cancia la surgenti]

Lu tirritoriu di lu statu d' Israeli è situatu a urienti di lu Mari Meditirràniu, e dilimitatu a nord di la Siria, a est di la Giordania, li Tirritoria Palistinisi e lu Mari Mortu e a sud di l'Eggittu. Li cità cchiù mpurtanti sunnu Jirusalemmi, Tel Aviv, Haifa.

Li ciumi israeliani cchiù mpurtanti sunnu lu Giurdanu, lu Quishon e lu Yarmuk.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

La storia d' Israeli eni assai antica: ci furu stati abbràici nta la riggiuni a pàrtiri dû secunnu millenniu a.C. La maiuri parti di l'ebbrei si nni jeru n tornu a lu primu sèculu d.C., cacciati di li rumani. Ntô sèculu XIX nascìu nu muvimentu, dittu Siunismu, ca si mpignava pû ritornu di l'abbrei nta la Palistina, unni fari nàsciri nu statu abbràicu. Â ccuminzatina dû XX sèculu li primi mmigrati ebbrei si svilupparu li primi kibbutz, cumunitati autarchici ca occupavanu tirrina spissu mpervi o abbannunati dâ pupulazzioni palistinisi autoctuna. Lu statu d'Israeli nascìu nnô 1948 pâ dicisioni di li Nazzioni Uniti, ma sùbbitu fu attaccatu di li stati àrabbi sò vicini, ca poi l'attaccaru puru ntô 1956, ntô 1967 (guerra dî sei jorna) e ntô 1973 (Guerra dû Kippur). Ntô 1967 furu occupati li tirritori di la Giordania e di l'Eggittu chiamati tirritori palistinisi e ancora nun s'havi truvatu na soluzzioni difinitiva pi la paci ntâ riggiuni mediurentali. La situazzioni n fatti eni di granni cunflittu cu li palistinisi, sustinuti di l'àutri nazzioni àrabbi. Israeli firmau trattati di paci, nta l'anni '70, cu l'Eggittu e la Jurdania e, a pàrtiri di l'anni '90, è n cursu nu prucessu di paci cu li palistinisi.


Paisi dû Munnu | Asia
Mediu Urienti: Arabbia Saudita | Bahrain | Cipru | EAU | Giurdania | Iran | Iraq | Israeli | Kuwait | Lìbbanu | Oman | Palestina | Qatar | Siria | Turchìa | Yemen
Asia cintrali: Afganistan | Armenia | Azzirbaiggian | Giorgia | Kazakistan | Kirghizistan | Russia | Tagikistan | Turkmenistan | Uzbekistan
Suttacuntinenti innianu: Bangladesci | Bhutan | India | Maldivi | Nepal | Pakistan | Sri Lanka
Asia livanti: Cina | Giappuni | Corea dû Nord | Corea dû Sud | Mongolia | Taiwan
Asia dû Sud-est: Brunei | Camboggia | Filippini | Indunesia | Laos | Malesia | Myanmar | Singapura | Thailandia | Timor Est | Vietnam