Sicilia (èbbica àrabba)
L'èbbica àrabba dâ Sicilia va di l'anni 827 annu dâ cunquista dâ prima cità, Mazzara, ô 1072, annu dâ trasuta dî Nurmanni a Palermu.
Li primi ncursioni
[cancia | cancia lu còdici]Ggià a pàrtiri dû VII sèculu, la Sicilia avìa statu obiettivu di ncursioni e saccheggi arabbi, ma li bizzantini tinèvunu e difinnevunu efficacimenti l'isula. La prima scurrirìa arabba abbinni ntô 652. N'autra abbinni lu 669, doppu la morti di Custanti II e di Mecezziu. Àutri ncursioni di na certa cunsistenza s'àppiru ntô 704 e ntô 740.
La cunchista e li battaghi contra li bizzantini
[cancia | cancia lu còdici]
Sutta la dinastia aglabita l'àrabbi sbarcaru a Mazzara ntô 827. Doppu nu primu scontru fora Mazzara lu 15 di giugnettu dû 827, unni batteru li surdati bizzantini cumannati dû Palata, si diriggiunu versu la capitali Sarausa. L'àrabbi passanu pi la costa sud nzinu â fuci dû Salsu e appoi acchiananu ntê muntagni passannu pi Biscari, Ciaramunti e Palazzolu prima d'agghicari a Sarausa. Â fini dâ stati dû 827 accuminza l'assediu dâ cità chi durau nzinu â stati dû 828. Lu ginirali chi avia cumannatu la spidizzioni, Asad ibn al-Furat mori duranti l'assediu di Sarausa, a causa di n'epidimia scuppiata tra li surdati mussurmani, e l'esercitu, truvannu chiusa la via di mari, abburcia li navi mussurmani chi s'attruvavanu ntô portu granni, e ripara a Miniu unni stabbilisci na basi upirativa distinata a aviri na certa mpurtanza pi lu cumpritamentu di l'uccupazzioni di l'ìsula. N'autru assediu a Castrugiuvanni fallisci ntô 829, ma ntô 830 agghicunu rinforzi di Kairouan e accussì ntô 831 tràsununu a Palermu chi addiventa la nova capitali. Ntô 877 lu ginirali Giafar Ibn Mohammed suttametti bona parti dâ Sicilia urientali e Sarausa tumma l'annu doppu. Ntô 903 l'àrabbi cuntròllanu tutta la Sicilia, chi è divisa 'n tri riggiuni. L'àrabbi prumòvinu l'attivitati culturali e cummirciali. Evìtanu di furzari la pupulazzioni a cunvirtìrisi a l'islam facennu paiari na tassa, la gezzia. Ntô 972 nu ducumentu cita nu quartieri abbreu a Palermu. Ntô 1038 li bizzantini, cumannati di Giorgiu Maniaci, ricunchìstanu pruvvisoriamenti la Sicilia, chi è ripigghiata di l'àrabbi picca tempu doppu. Lu 18 di maiu 1061 li Nurmanni tràsinu ntâ Sicilia. Ntô 1091 cu la citati di Notu li Nurmanni mèttinu 'n fini a la duminazzioni àrabba 'n Sicilia. La prisenza di na cumunitati àrabba cuntinuau armenu nzina â mitati dô sèculu XII, e è tistimuniata dû giògrafu àrabbu Al-Idrisi, chi vissi l'ùrtimi 40 anni dâ sò vita a Palermu e discrivi la citati china di jardina, chiesi, e muschei.
L'èbbica fatimita ntâ Sicilia
[cancia | cancia lu còdici]
Ntû 948 lu terzu califfu fatimita al-Mansûr nòmmina emiru dâ Sicilia nu prìncipi dâ dinastìa kalbita: Al Hasan ibn Ali ibn al-Husayn, chi fà dâ Siqilya (Sicilia) nu statu nnipennenti. Sutta sta dinastìa àrabbu-siciliana l'emiratu di Sicilia addiventa na granni putenza marìttima, cummirciali e militari. Ntra l'armata di mari di Siqilya la storia arricorda Salim Ibn Rashid Al Katani (Salim di Catania).
È ntô tempu fatimita ca la Sicilia veni cunziddirata na terra biniditta di l'Islam. Accussì lu sustantivu àrabbu al-Jazeera (l'ìsula) s'ammisca ntâ liggenna cu n'àutra al-Jazeera: chidda mìtica dû misticismu islàmicu (sufismu), unni al-Jazeera signìfica p'antunumasia l'ìsula dî jardina vali a diri lu Paradisu Tirrestri di l'Islam.
Ntê rapporti cu l'Europa la Sicilia fatimita porta a l'Italia la scienza, la cultura, l'idei ca appoi sunnu â basa dû Rinascimentu talianu.
Pirsunaggi stòrici siciliani
[cancia | cancia lu còdici]- Jawhar al-Siqilli (Jawhar lu sicilianu) (± 911-992) - ginirali, capu di statu, eroi di l'Islam.
- Ibn Al Birr (Abû Bakr Muhammad Ibn Ali), filòsufu àrabbu nasciutu in Sicilia â fini dû dècimu sèculu.
- Ibn Rachiq (Msila 1000- Marsala, 1070 o 1071), unu dî cchiù mpurtanti littirati àrabbi di l'unnicèsimu sèculu.
- Ibn Hamdis (Nuotu 1056 - Maiorca 1133) - pueta e patriota sicilianu.
- Al Idrisi, cèlibbri geògrafu arabbu dû dudicèsumu sèculu installatu a Palermu.
- Ibn Zafar al Siqilli, filòsufu e politòlugu (n. 1104- m. 1170 o 1172)
- Abd al Aziz al Ballanûbi, pueta.
Viaggiatura àrabbi chi visitaru e discrissiru la Sicilia di l'èbbica
[cancia | cancia lu còdici]- Ibn Hawqal visitau Palermu versu lu 973
- Abu al-Hasan 'Alī al-Mas'ūdī visitau la Sicilia versu lu 940
- Ibn Giubair visitau la costa di Missina a Trapani â fini dû 1183 e ni desi na discrizzioni assai dittagliata
Talìa puru
[cancia | cancia lu còdici]Liami di fora
[cancia | cancia lu còdici]
.JPG){kind=small}