Ciazza (Enna)

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
(Rinnirizzata di Ciazza Armerina)
Ciazza
Muttu: Urbs Opulentissima
Nomu ufficiali: Piazza Armerina
Riggiuni: Sicilia
Pruvincia: Enna
Cuurdinati: 37°23'N, 14°22'E
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 302 km²
Abbitanti: 21.040
Dinzitati: 70 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Aiduni, Àsaru, Barrafranca, Caltaggiruni, Castruggiuvanni, Mazzarinu, Miniu, Mirabbeḍḍa, Petrapirzia, Raddusa, Santu Conu, San Micheli di Ganzaria, Carrapipi
CAP: 94015
Prifissu telefònicu: +0935
Situ ufficiali: http://www.comune.piazzaarmerina.en.it


Ciazza (zoè Chiazza n sicilianu) è nu cumuni di 21.040 abbitanti dâ pruvincia di Enna. È cèlibbri nni tutt'u munnu pâ sò Villa dû Casali d'ébbica rumana dicurata di musaichi di na biḍḍizza straurdinaria.

Chiazza

Giografìa[cancia | cancia la surgenti]

Ciazza è situata nnâ Sicilia cintrali supr'i Munti Erei miridiunali. Lu sò centru stòricu, duminatu dû Domu, rijungi 700 metri di altitùdini. La cità è circunnata di fitti boschi di caliptu e jè lu secunnu centru dâ pruvincia pi astinsiuni.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Ntornu ô 1076, dê pupulazzioni di l'Aut'Italia, chi scinneru nnâ Sicilia ô sèquitu dî Nurmanni, si stanziaru nnî pressi di na cità abbitata di cumunità islamichi e chiamata n'àrabbu Iblâtasa, nnû grecu Platza e nnû latinu Placia o Platia. Nnû 1161, li cristiani di Placia si arribbillaru a lu re Gugghiermu lu Malu, accusatu di favuriri li mussulmani, facennu stragi dâ pupulazziuni islamica. Gugghiermu misi fini a la rivulta distrujennu Placia, la quali vinni ricustrujuta nnû 1163 nnâ pusizziuni attuali di Ciazza. Nnû 1282 Ciazza participò a la Guerra dû Vespru sutta la guida di Gualteru di Cartaggiruni. Nnû 1517 la cità rijungìu lu màssimu chiaruri tantu di essiri numinata di Carlu V “Urbs Opulentissima", zoè cità assai ricca. Nnû 1950 nnî pressi di Ciazza vinni scuperta la Villa dû Casali chi dû 1997 fà parti dû Patrimoniu munniali di l'umanità di l'UNESCO.

Econumìa[cancia | cancia la surgenti]

Ciazza campa suprattuttu di agricultura e turismu. L'attrazzioni turistica principali è la Villa dû Casali, ma macari lu Paliu dê Nurmanni, na manifistazzioni 'n custumi ca si svolgi tutti l'anni lu 12, 13 e 14 aùstu, attira migghiara di turisti di tuttu lu munnu.

La parrata[cancia | cancia la surgenti]

Doppu la cunquista nurmanna pi ripupulari la Sicilia vinni favurita la mmigrazziuni di pupulazziuna di l'Aut'Italia. Chisti pupulazziuni, pruvinenti pâ majurìa dû Munfirratu, si stanziaru 'n vari zoni, suprattuttu dâ Sicilia Cintrali, ed è accussì ca si schica picchì a Ciazza si parra n'idioma dittu gallu-itàlicu di Sicilia. Cû passari dû tempu a Ciazza si sviluppàu na situazziuni di bilinguisimu: lu gallu-italicu, chiamatu dî chiazzisa ciaccès 'ncaucà (zoè "chiazzisi ncarcatu"), parratu nnâ campagna e lu sicilianu parratu nnâ cità. Â fini di l’ottucentu dû gallu-italicu si nni facìa n'usu marginali (supracchiantatu dû sicilianu lucali e dû talianu), oji supravvivi a stentu e soprattuttu nnê puisî di arcuni autura lucali.

Pirsunalitati nati a Ciazza[cancia | cancia la surgenti]

  • Antoniu lu Versu (1565-1621), cumpusituri
  • Pròspiru Inturcetta (1626-1696), gisuita, primu europeu a tradùciri li òpiri di Cunfuciu
  • Àitanu Maria Juseppi Binidittu Placitu Vicenzu Triguna e Parisi (1767-1837), cardinali
  • Antuninu Cascinu (1862-1917), ginirali dâ Prima Guerra Munniali
  • Gaitanu Fuardu (1878-1962), ngigneri e nvinturi
  • Salvaturi Principatu (1892-1944), partiggianu membru dâ 33ª Brigata Matteotti
  • Ndrìa Lu Jacunu (1911-2001), àutu funziunariu statali e primu Prisidenti dû Tar (Tribbunali Amministrativu Riggiunali) dû Piamunti
  • Giorgiu Boris Giulianu (1930-1979), capu dâ Squatra Mòbbili di Palermu, assassinatu dâ mafia

Lijami di fora[cancia | cancia la surgenti]