Araùna (Spagna)

Araùna
(dittagghi bannera) (dittagghi stemma) En Aragón antes fueron leyes, que reyes
Dati amministrativi
Nomu cumpretu	Cumunitati Autònuma d'Araùna
Nomu ufficiali	Aragón
Lingui ufficiali	castigghianu
Àutri lingui	araunisi e catalanu
Capitali	Saragozza (675 301 ab. / 2021)
Pulitìca
Guvernu	Cumunitati autònuma dâ Spagna
Òrganu d'autucuvernu	Diputación General de Aragón
Prisidenti dâ DGA	Javier Lambán (PSOE-Aragón)
Liggistratura	Cortes d'Araùna
Funnazziuni	1936 1982
Ària
Tutali	47 720,25 km² (4º)
Pupulazziuni
Tutali	1 329 391 ab. (2021)
Dinsitati	27,86 ab./km²
Nomu đđî l'abbitanti	Araunisi
Giografìa
Cuntinenti	Europa
Cunfini	Castigghia-La Mancia, Castigghia e León, Catalugna, Francia, La Rioja, Navarra, Valencia
Fusu urariu	UTC+1 UTC+2 'n ura lijali
Ecunumìa
Munita	Euru
PIL (numinàli)	37 691 459 000 miliuna di € (2018) (10º)
PIL pro capiti (numinàli)	28 640 € (2018)
ISU (2018)	0,898 (assài jàutu) (6º)
Àutru
TLD
Prifissu tel.	+34 (Spagna)
Sigla autu.	E (Spagna)
Innu nazziunali	Innu d'Araùna
Festa nazziunali	23 d'aprili

L'Araùna oppuru Araguna (Aragón n araunisi e n castigghianu, Aragó n catalanu), è na Cumunitati Autònuma dâ Spagna du Nord, ca cumprenni li pruvinzî di Huesca, Saragozza (ch'è puru la sò capitali) e Teruel.

• Kmq: 47.720,25
• abbitanti: 1.329.391 (675.301 a Saragozza).

Mmersa casi tutta ntra li Pirenei, s'attrova vicinu lu ciumi Ebro. Li risursi sunnu principarmenti l'agricultura, l'allivamentu e lu turismu. Chiossai, ci sunnu videmma giacimenti di ferru e di sùrfuru.

Storia

Prima dû 824 si sapi picca e nenti, ma cu cirtizza si sapi ca tannu era na cuntìa nnipinnenti. Liàta a rignanti d'urìggini basca, havi statu casi sempri vicina a la Francia. Doppu havi accuminzatu na strata propia pâ nnipinnenza e l'espanziuni. Di cunti hannu addivinutu reghi cu Sanciu I Ramirez. Di Sanciu nna pressu l'Araùna s'allìa 'n manera forti câ Catalugna e accuminza l'espanziuni ntô Miditirràniu: apprima chî Baliari, appoi agghicannu ntô Regnu di Nàpuli e doppu passannu a la cunquista dû Regnu di Sicilia (1322 - 1469). Dâ famigghia riali nascìanu assai rami ca guvirnaru supra Nàpuli, supra la Calabbria, supra li Pugghi e supra la Sicilia. Ntô 1469 lu figghiu dû re d'Araguna Giuvanni II, Firdinannu II di Araguna si marita cu Isabella di Castigghia (sò cuggina) e li dui regni addivèntanu unu sulu â morti di Giuvanni II ntô 1479. Di ddu mumentu s'astuta lu putiri dâ casa d'Araùna pi fari spazziu a lu regnu novu dâ Spagna.