Menfi

Menfi
Muttu:
Nomu ufficiali:	Menfi
Riggiuni:
Pruvincia:	Girgenti
Cuurdinati:	37°36'28"N, 12°58'7"E Ammustra ntâ mappa
Superfici:	113 km²
Abbitanti:	12.760
Dinzitati:	113 ab./km²
Cumuni cunfinanti:	Castelvetrano , Muntivagu, Sammuca, Santa Margarita, Sciacca
CAP:	92013
Prifissu telefònicu:	+0925
Situ ufficiali:	https://www.comune.menfi.ag.it/

Menfi (o Mènfici ntâ parrata lucali) è un cumuni di 12.760 abbitanti dâ pruvincia di Girgenti.

Giografìa

Longu la costa sud uccidintali dâ Sicilia, posta tra l'ària dî templi dòrici di Selinunti e l'ària dî scavi archiològgici di Eraclea Minoa, sorgi la citati di Menfi ntâ pruvincia di Girgenti. Posta supra li rilievi cullinari, a tri chilòmitri dâ costa miditirrània, ntra li ciùmira Belici e Carboj, la citati prisenta nu nchiantu urbanìsticu seicintiscu a scacchera cu cumparti assai anchi e corti nterni, cu spanzioni setti-ottucintischi. È borgu di funnazzioni dû 1638, funnatu pi raggiuni di culunizzazzioni e pristiggiu fiudali. A sèquitu dû tirrimotu dû jinnaru dû 1968, la citati fu gravimenti danniata. Lu centru abbitatu fu parziarmenti trasfirutu. Lu nchiantu dû centru novu arripigghia n modu cuntìnuu la magghia dî tracciati viari ottagunali a scacchera. Lu tirritoriu cumunali è attravirsatu dî ciùmira Belici e Carboj e cunfina chî tirritori dî cumuna di Muntivagu, Santa Margarita, e Sammuca, Castelvitranu, Sciacca e lu Mari Miditirràniu. Lu tirritoriu s’attrova misu nta nta na zona di ntiressi agrìculu agghiri li lachi artificiali di Trinità (17,5 miliuna di m³) e Aranciu (32,8 miliuna di m³). La sò cullucazzioni ntô sistema viariu Tràpani-Girgenti]] e Girgenti-Palermu, nni difinisci l'ària di gravitazzioni tra li pruvinci uccidintali e chiddi miridiunali dâ Sicilia.

Storia

Lu tirritoriu di Menfi, supra la costa sud-uccidintali dâ Sicilia, sinu di l'antichitati fu ntirissatu di nzidiamenti umani. Arcuni stòrici iputìzzanu ca la citati di Mico, sedi dâ reggia di Cocalos reghi dî Sicani, s’attruvassi ntê vicinanzi dâ burgata attuali di Portu Palu, cunzidiratu lu portu urientali di Selinunti.

Si penza ca nta sta zona sbarcaru li Saracini â cunquista dâ Sicilia, unni accuminzaru a fissari li sò nzidiamenti. Si penza midemma ca supra un situ già occupatu d’un borgu saracinu, la genti custruìu lu casali di Burgiomillusu ntô 1239.

Doppu la scumparsa dî musurmani n Sicilia, la terra di Burgiomillusu arristau priva d’abbitanti. Ntô 1518, sutta la duminazzioni spagnola, Giuvanni Vicenzu Tagliavia uttinni di Carlu V lu privileggiu di custruiri un casali supra lu tirritoriu di "Mènfrici". Ma fu sulu un sèculu doppu, ntô 1638, ca Diegu Tagliavia Aragona Cortes detti accuminzagghia â custruzzioni dû primu nùcliu urbanu di Menfi cuncidennu tirreni a famigghi di viddani dû circunnariu e custruennu li primi abbitazzioni. È dû 1638 n appoi ca lu villaggiu rurali veni chiamatu Menfi, ca sustituìu lu nomu di Burgiomillusu, di Burgibellusu, di Burgiu, di Burgettu, noma c’avìanu carattirizzatu lu tirritoriu e lu casali.

Monumenta e siti pristòrici

Surgiutu ntô 1638 lu borgu rurali di Menfi si sviluppau ntô tempu, mantinennu la mpustazzioni urigginaria ca lu carattirizzava comu nzidiamentu fiudali di prupitati barunali. Un tissutu edilizziu nun diffirinziatu nterruttu di emirgenzi riliggiusi o di palazzi nubbiliari.

Senza dubbiu lu monumentu cchiù anticu è lu Casteddu Svevu fattu custruiri ntô 1238 di Fidiricu II di Svevia, forsi supra li ruvini di na furtalizza àrabba. Oi nuiàutri canuscemu sulu una turri (Turri Fidiriciana) di furma irrigulari a quattru chiani cu n'autizza di 18,58 metri furmata di dui edifici quatranculari riuniti tra d’iddi.

Lu sisma dû jinnaru 1968 distrudìu cumpretamenti la turri. Fu ricustruuta doppu lu tirrimotu sarvannu li ruvini e ripigghiannu la furma irrigulari.

A latu dâ Turri Fidiriciana sorgi lu palazzu barunali Pignatelli ca dòmina la chiazza dû paisi.

Fattu custruiri di Diegu Aragona Tagliavia, lu palazzu si sviluppa attornu a nu curtigghiu e prisenta na tipuluggìa prettamenti fiudali. È ô nternu d’unu dî nummarusi curtigghi ca carattirìzzanu lu tissutu urbanu di Menfi ca sorgi la custruzzioni setticintisca di Palazzu Ravidà, carattirizzatu dâ facciata custituuta d’un pòrticu a culonni dòrichi n petra rinaria.

Ortri a li palazzi e a li casi signurili l’emirgenzi architittònichi di spiccu maiuri sunnu rapprisintati dî cresi.

La cchiù mpurtanti senza dubbiu è la Matrici, didicata a Sant'Antoni di Pàduva (distruduta dû sisma dû 1968 e oi n cursu di ricustruzzioni). Accuminzata ntô luntanu 1662 e accabbata doppu lu 1700, fu elivata a parrocchia ntô 1705. Lu sò nternu era custituutu di tri navati làrichi e di cincu arcati. La cresia custituìa nzèmmula câ Turri Fidiriciana e cû palazzu dî Pignatelli unu di l’elementi architittònici principali ca fannu di curtina â chiazza dû paisi.

Àutri cresi principali dû paisi sunnu: la cresia di San Giuseppi, eretta ntô 1715 (câ facciata azzizzata di ntarsi e parasti e cu la turri campanaria a chianta trianculari); la cresia dû Purgatoriu custruuta tra lu 1739 e lu 1769 (cu facciata rùstica, si carattirizza pû sò situ ca dòmina lu quarteri "Purgatoriu"); la cresia di l'Addulurata, surgiuta attornu ô 1813; la cresia e culleggiu di M. SS. Annunziata carattirizzata dâ turri cu lu ruloggiu; la cresia di Santu Roccu, custruuta attornu ô 1851 (cu facciati azzizzati di parasti e trabbiazzioni dòrichi); la cresia di SS. dâ Pruvvidenza, custruuta ntê primi dû 1800 supra li rasti di na cappella antica e asciancata di na custruzzioni signurili cu facciata tanticchia gòtica.

Siddu ni spustamu versu lu borgu marinaru di Portu Palu (frazzioni di Menfi), lu monumentu priduminanti è la turri d’avvistamentu anticursaru. È una dî nummarusi turri di guardia custeri custruuti ntô1583 p’addifènniri li citati siciliani di attacchi dî cursari. Ci havi na pianta quatrata a furma di piràmidi cùbbica e si sviluppa supra dui chiani. Oi la turri, n cursu di ristàuru, suvrasta lu borgu di Portu Palu ca s’affaccia supra lu mari azzolu.

Ntô tirritoriu di Menfi, a circa 3 Km dâ foci dû ciumi Belici, supra la riva a manu manca, a 111 metri supra lu liveddu dû mari, n lucalitati "Le Montagnole", scavi ricenti purtaru â luci ortri 40 sipurturi a furnu dû tardu pirìudu dû brunzu.

Econumìa

Lu sitturi purtanti di l'econumìa è rapprisintatu di l'agricultura, ntâ quali privali la cultura dâ vigna (50% dû tirritoriu cumunali); a chista s’agghiùncinu chidda tradizziunali di l'alivu e chiddi emirgenti dâ caccòcciula, dû sitturi agrumariu, dû muluni e dâ patata. L'attivitati agrìcula, chî 925 azziendi ca cummìgghianu na supirfici di circa 8.600 èttari, grazzi a l’òpiri p’abbrivirari, custituisci lu pernu d’un sistema di mprisi nichi ca ntirèssanu sitturi pruduttivi cullatirali, n particulari chiddu dî manufatti pi l’òpiri p’abbrivirari e chiddu dâ trasfurmazzioni e cummircializzazzioni dî prudutti. Lu sitturi trainanti è carattirizzatu dâ prisenza dâ nnustria enològgica ca gistisci la trasfurmazzioni e la cummircializzazzioni di circa 60.000 tunnillati di racina a l'annu. La rialtati pruduttiva cchiù rilivanti è la Cantina Settesoli ca riunisci li cantini "Progresso" e "Colli del Belice", ca lu pruduttu veni espurtatu nta tuttu lu munnu.

Li tradizzioni

Li tradizzioni dû paisi sunnu ligati a riti antichi d’urìggini agrìculi, a li voti cu cunnissioni simmòlichi tra riti cristiani e àutri ti tipu paganu di l'antichitati (suprattuttu li manifistazzioni riliggiusi).

Inycon - Festa dû Vinu

Nta l’accabbari dû misi di giugnu e l'accuminzagghia dû misi di giugnettu havi locu la festa dû vinu, un viaggiu â scuperta dû vinu e dî sapuri di Sicilia, lu tuttu accumpagnatu di mùsica, spittàculi e digustazzioni ca rènninu Inycon na festa divirtenti e ô stissu tempu ntirissanti. Lu vinu, pruduciutu dâ terra e dû travagghiu di l’òmini, risursa d’un tirritoriu e sprissioni di na sò qualitati spicìfica, addiventa tempu di rinàscita e prizziusismu di na citati “diunisìaca” ca trasforma lu “distillatu dâ terra” n cumunicazzioni suciali fatta di spirienza e di rilazzioni pi na “citati dû vinu”, di sempri crucivìa dû Miditirràniu. Ora un si fa chiù picchì fineru li sordi.

La Simana Santa

Lu ritu dâ binidizzioni dî parmi e dî rami nichi d’alivu, sìmmuli di paci, si compi duranti la Missa dâ Dumìnica dî Parmi, n apirtura dî cilibbrazzioni dâ Simana Santa. Lu Jovidìa Santu, ogni artaru n cresia veni addubbatu a mo' di sipolcru cu chianti svariati, ciuri e "lavureddi". Lu Venniridìa santu, ntê primi uri dû pumiriggiu, lu simulacru dâ Mmaculata lassa la Matrici â volta dâ cresia di l'Addulurata. Ntô stissu istanti lu simulacru di Cristu veni avviatu a lu Calvariu e veni nchiuvatu â cruci. Ntê fistivitati pasquali la funzioni dû Ncontru havi tanta mpurtanza. Si svorgi a menzudìa dû jornu di Pasqua e chiudi li funzioni tradizziunali dâ Simana Santa; la banda sona, li stàtui di San Micheli Arcàncilu e di Gesù Risortu pàrtinu dâ Matrici pi ncuntrari la Madonna ê dùdici n puntu, lu simulacru dâ Madonna agghica dâ Cresia di l'Addulurata; la stàtua di San Micheli, purtata a spadda di picciotti, si fà avanti scutuliannu li ciancianeddi dû pitturali. Junta Marìa, cci annunzia la risurrizzioni dû Figghiu; accussì la Madonna curri versu Gesù ca già ci veni ncontru e, vidènnulu, lassa càdiri lu mantu nìguru e, comu pi maggìa, nu stormu di palummi ammucciati sutta lu mantu spicca lu volu e tutti li campani dâ citati sònanu a festa.

Festa dâ Madonna dî Grazzi a Portu Palu

La festa si svorgi l'ùrtima dumìnica di giugnettu. Cumprenni tra l'àutru la tradizziunali antinna a mari, tannu jocu assai banali ca cunzintìa a li giùvini di li porti miditirrànii, distinati appoi a travagghiari supra li vileri e supra li varchi a vela ca tannu surcàvanu li nostri mari, d’apprènniri lu misteri di marinara. La parti cchiù ntirissanti dâ festa è la prucissioni câ stàtua nica dâ Madonna dî Grazzi ca, accumpagnata dâ banda musicali, pircurri la principali via dû borgu marinaru nzinu ô molu. Ccàni, pi tradizzioni, lu simulacru veni sistimatu supra na varca nica siquuta di tanti àutri varchi chini di fideli. Li piscatura crìdinu ca, duranti la travirsata, la Vìrgini binidici lu sò mari.

Festa di San Giuseppi

Ntâ prima quinnicina d’austu, Menfi campa la festa tradizziunali di San Giuseppi, ca si svorgi pi tri jorna duranti li quali è pussìbbili assìstiri ê famusi cursi dî "bèrbiri" (cavaddi muntati di fantini) ca, ntô pircursu di via Boccacciu, si dispùtanu lu "Paliu Millusianu", drappu di sita anchiu arraccamatu a manu cu l'effiggi dû Santu. la tradizzioni voli ca sti cursi rapprisèntanu li bèrbiri, alluntanati di l'agru Minfitanu di Fidiricu II di Svevia ntô 1222. Attuarmenti, duranti la sira dâ dumìnica, ùrtimu dî tri jorna di fistiggiamenti, si svorgi la prucissioni sulenni cû simulacru dû Santu c’attraversa li vìi principali dû centru, pi l'accasioni lluminati bonu.

Li biddizzi naturali

La fascia custera dû cumuni di Menfi, ca cunfina cu lu Mari Miditirràniu si stenni pi circa 10 Km e è carattirizzata di na praja rinusa câ prisenza dû finòminu naturali dî duni. Li duni nfatti nvàdinu l'entruterra pi cintinara di metri e ci hannu carattirìstichi di mubbilitati e ncunzistenza duvuta â poca acqua di celu, ô càudu africanu, e â ntinzitati dî vèntira. Fannu rifirenna a sta fascia rinusa, lu borgu marinaru di Portu Palu, la riserva naturali dî foci dû ciumi Belici ô quali s’ìntegra la zona balniari di Portu Palu e Lidu Fiori. È ntra st’ambienti custeru ca si nzirìscinu arcuni àrii di particulari ntiressi naturalìsticu quali:

• Li "solette" di Portu Palu ca si stènninu pi circa 25 èttari cu lu vadduni Gurra di mari ca si grapi supra lu mari e cu la praja ca havi aspetti di naturalitati suggistivi.
• Lu "Serrone Cipollazzo", ària cullinari cummigghiata di rina nzinu a l'autizza di 60 m tantu di pàriri na duna gigantisca, è cummigghiatu nteramenti di na cannara fitta cu prisenza di speci viggitali a clima miditirràniu.
• La cullina "Capparrina di Mare", cummigghiata di na viggitazzioni fitta e di parmi nani (Chamaerops humilis), cu na praja sularina e silinziusa ca rivela aspetti faunìstici di ntiressi nutèvuli quali la tartuca marina e li ojetri riali.

La custanti di st’àrii è lu clima di tipu "miditirràniu" cu timpiratura media di 26° - 28° C n giugnettu e austu e cu punti màssimi di 40° - 43° C

Bannera Blu

Nta l’àmbitu eurupeu, ntô 2009, Menfi attruvau novamenti cunferma dâ propia qualitati ambientali cu l’arricanuscimentu dâ Bannera Blu (The Blue Flag) assignatu dâ FEE.

Lu sìmmulu dâ "Bannera Blu" nun ìnnica sulu l'òttimu statu di saluti di l’acqui marini dâ costa, ma è l’arricanuscimentu dâ qualitati ambientali cumplissiva dâ zona e dâ sò vivibbilità cumpreta. Ô rilassu dû sìmmulu dâ "Bannera Blu" cuntribbuìscinu tanti fattura ambientali, quali nchianti di dipurazzioni, ecc.

Arricanuscimenti nta l’anni: 1992 - 1998 - 1999 - 2000 - 2001 - 2002 – 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 - 2009 - 2010 - 2011 - 2012 - 2013 - 2014 - 2015 - 2016 - 2017 - 2018 - 2019 - 2020 - 2021 - 2022 - 2023 e macari 2024

Lijami di fora

• Lu situ dû cumuni di Menfi