Cruciati

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Lu sìmmulu dî cruciati

Sturicamenti, li Cruciati foru na serî di campagni militari, tipicamenti sanciuti dû papatu, ca si svurseru di l'XI a lu XIII sèculu. ‘N urìggini, foru tintativi di parti dâ Crèsia Rumana di ricunquistari la Terra Santa ê Musurmani. Arcuni vìnniru diriggiuti contra àutri Cristiani, comu la quarta cruciata contra Custantinòpuli e la cruciata albiggisa contra li CatariFrancia Miridiunali.

‘N senzu cchiù anchiu, lu tèrmini "cruciata" pò èssiri usatu pi ndicari na quarsiasi guerra dichiarata pi mutivi riliggiusi (vidi guerra santa), o videmma p’arcuni campagni riliggiusi, idiulòggichi o suciali (p’asempiu, "cruciata contra l'abbortu", "cruciata contra lu fumu").

La palora spagnola cruzada acchiana â mitati dû XIII sèculu, quannu l'èbbica di chiddi c’òi chiamamu Cruciati era praticamenti cunchiuduta. L'usu storiugràficu dâ palora Cruciata fu affari dâ fini dû sèculu XVIII. Si pò dìciri nzumma ca li Cruciati sunnu n’ idialtipu storiugràficu mudernu e nun currispònninu affattu â pircizzioni di cu tannu li campau.

‘N effetti, sècunnu arcuni stòrici (comu Francu Cardini), la ntinzioni dî civili senz'armi e dî surdati e cavaleri ca l’accumpagnaru duranti lu viaggiu dâ Prima Cruciata (1096-1099) avìa a èssiri eminintimenti pia e usuali a l'èbbica: lu piddirinaggiu a Girusalemmi.
Fu però nu piddirinaggiu armatu, anzituttu pi mutivi di sigurizza. D’oltri un sèculu l’ordi numadi turchi ca sciamannu di l'Asia cintrali s’avìanu stabbilutu ntô bacinu misuputàmicu e sirianu, avìanu scummurciutu la vita dî pupulazzioni lucali. Bonchî cunnividissiru la fidi musurmana di tanti autuctoni, li Turchi cuvirnavanu nta l'assulutu arbitriu e nun s’avìanu funnutu câ pupulazzioni stanziali. Nun avìanu mancu apprinnutu la lingua.

Tra l'àutru avìanu pigghiatu a vissari li caruvani di piddirini cristiani d'urienti e d'uccidenti ca di sèculi si ricavanu a Girusalemmi ‘n piddirinaggiu supra li lochi unni campau Cristu. Rapini, siquestri, accisioni, stupri di gruppi di piddirini divìnniru abbituali, e chisti nizziaru a viaggiari sutta la scorta di gruppi armati nichi. Sutta la suvranitati àrabba dî primi sèculi, mmeci, nun s’avìanu virificati ncidenti di sorta, a parti sutta lu suvranu fatimida d'Eggittu al-Hakim (nizziu sèculu XI).

Cruciati

Quannu lu papa Urbanu II ndicìu nu piddirinaggiu armatu ô cunciliu di Clermont (1095) nuddu prununciau la palora cruciata. Lu scopu, garantutu di Diu (Deus lo vult, Diu lu voli) era l'agghicu/agghicata di na massa mai viduta prima di piddirini ntê lochi santi dâ Cristianitati. Tanti ritennu tuttavia ca l'usu dâ forza militari fu unu strumentu privintivatu nzinu dû nizziu.

Fu sulu câ Sècunna cruciata (1135), causata dâ caduta d’ Edissa, ca lu fini bèllicu divinni splicitu.

Lu tiòlugu San Birnardu di Chiaravalli tiurizzau, ‘n risposta â difficultati pûn cristianu di cunciliari la guerra nun difinsiva câ palora di Diu, la tiurìa dû malicidiu: cu accidi n’omu ntrinsicamenti tintu, quali è cu s’upponi a Cristu, nun accidi ‘n rialtati n’omu, ma lu mali ch’è ‘n iddu; dunca iddu nun è n’umicida bonsì nu malicida.

St’episòdica justificazzioni, ‘n risposta a n’espressu quisitu dî Cavaleri timplari, nun assumìu tuttavia lu carattiri di justificazzioni giniralizzata di chidda ca fu, ‘n effetti, na campagna pâ ripigghiata d’Antiochia.

Vuci currilati[cancia | cancia la surgenti]

Culligamenti[cancia | cancia la surgenti]