Charlie Chaplin
Charlie Chaplin (16 di aprili 1889 - 25 di dicèmmiru 1977) fu n'attori e riggista nglisi, cunsiddiratu lu megghiu pirsunaggiu dâ storia dû cìnima.
Lu sò pirsunaggiu standard, ca hà fattu rìdiri quasi tuttu lu munnu câ sò cumicità e macari drammaticità, era Charlot vagabbunnu câ bumbetta, vastuni e baffi. Ssu vagabunnu era pirsiquitatu dê vicissitudini dâ vita, ma appoi vinciva sempri cu la sula arma di na bedda bunizza di cori.
Biugrafìa
[cancia | cancia lu còdici]Nasciu a Londra di ginitura puvirrìssimi, ca nun putianu mantinillu, tantu ca pi quarchi dù anni Charles e sò frati Sidney foru misi nta culleggi pi urfaneddi. Lu padri ci murìu quannu Charlie avìa dudici anni e la matri, malata di menti, vinni ricuvirata nta nu spitali di Croydon unni murìu ntô 1928.
Ntô 1906 trasìu ntâ cumpagnia tiatrali di Fred Karno, unni arristau finu ô 1912, quannu emigrau ntà li USA; ddocu cuntnuau a ricitari ô triatu facennu la parti dû mbriacu, ma la bona svorta s'eppi ntô 1914 quannu Mack Sennet lu fici tràsiri ntô cìnima, facènnuci fari 35 curtumitraggi; ntô 1915 fici finarmenti û primu film comu riggista alla Essanay e ntô 1918,câ First National, addivintau pruduttori di iddu stisso .
Ntô 1921 girau lu primu film longu Lu munellu. Nta ss'anni, li sò rivali cchiù forti èranu Buster Keaton e Harold Lloyd. Cô passari di l'anni, facìa film sempri cchiù longhi commu La frevi di l'oru (1925), Li circu (1928) e lu capulavoru Luci dâ cità; quannu ncuminciò lu sunoru, iddu nu nni vosi sapiri nenti, e finu ô 1940 cuntinuau a fari sempri film muti.
Lu granni dittaturi fu lu sò primu film cû sunoru e cô parratu, unni mpirsunau Adolf Hitler nta na manera irrisistìbbili; fici appoi Monsieur Vedoux (1947) ca ginirau novi discussioni; ntô 1952, fici lu sò Cantu dû cignu: Luci dâ ribbalta.
Mentri stava ntâ mèrica, vinni dichiaratu cummunista e, pi chissu, si nni turnò nta l'Europa. Ntô 1972 pigghiau l'Oscar a la carrera.
Lu sò ùrtimu film fu La cuntissa di Honk Kong dû 1966. Murìu a Vevey ntâ Svìzzira ntô 1977.
Filmugrafìa
[cancia | cancia lu còdici]Curtumitraggi
[cancia | cancia lu còdici]- Vita di cani
- Charlot surdatu
- Charlot ntâ campagna
- Nà jurnata di vacanza
- Charlot e la màschira di ferru
- Lu pilligrinu
Longumitraggi
[cancia | cancia lu còdici]- Lu munellu
- La fìmmina di Pariggi - sulu riggista
- La frevi di l'oru
- Lu circu
- Luci dâ cità
- Tempi muderni
- Lu granni dittaturi
- Monsieur Vedoux
- Luci dâ ribbalta
- Nu re a Nova Jorca
- La cuntissa di Honk Kong - sulu riggista