Storia dâ Calàbbria

St'artìculu è scrittu n sicilianu standard, si stai circannu l'artìculu scrittu n calabbrisi, vidi Storia dâ Calàbbria/Calabbrisi.

La storia dâ Calàbbria principiau ùnnici millenni arredi. Lu sò tirritòriu vinni abbitatu di n'assai granni nùmmira di pòpuli di l'antichitati, comu a Aschenazi, Îtali, Ausoni, Enotri, Bruzi, Greci e Rumani; ntô mediuevu di li Bizzantini, Àrabbi e Nurmanni; appoi, jennu appressu a la sorti dû Regnu di Nàpuli, di l'Angiuini e Aragunisi; pi finiri, ntâ l'èbbica mudernu, è cullucata, apprima ntô Regnu d'Italia e oggi ntâ Ripùbbrica taliana.

Etati Antica

La prima tistimunianza di prisenza d'òmini ntâ Calàbbria è lu famusu bos primigenius dâ Grutta dû Rumitu di Papasideru, atruvatu ntô 1961 e, comu dìciunu li studiusi, risalenti a ortri 9.000 anni apprima di Cristu, ca si nni pò taliari na copia sarvata ntô Museu Nazziunali di Riggiu Calàbbria. Nta tanti lucalitati calabbrisi s'hannu attruvati signali dâ prisenza di l'òmini 'n etati paliolìtica e misolìtica: a Castella di Santu Petru di Maida, a Tòrtura, a Praia a Mari, a Scalea, a Santu Nicola Arcella, a Santa Fèmia, a Briàticu, supra lu Munti Poru, a Archi di Riggiu Calàbbria. Ô pirìudu di l'etati neulìtica risàlunu anveci li nzidiamenti di Favedda di la Corti, Cassanu, Amennulara, Curinga , Girifalcu e Acri. Sparti di chissu, dui mpurtanti nicròpuli neulìtichi foru scupruti a Turri Galli e a Turri Murdillu.

Aschenazi e Ìtali

Ausoni e enotri

Pi sapìrinni cchiossai, vidi puru Magna Grecia.

Li nurmanni agghicaru n Calàbbria versu lu 1044 quannu Gugghiermu Vrazzu di Ferru doppu una di sò primi 'ncursioni fici custruiri nu casteddu a Scalea.

Pi sapìrinni cchiossai, vidi puru Storia dâ Calabbria (èbbica nurmanna).

Purtali di la Calabbria – Jiti a l'artìculi di Wikipedia supra la Calabbria.