Michael Faraday

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Michael Faraday di na futoggrafia di John Watkins, British Library

Michael Faraday (22 di sittèmmiru,1791-25 di austu, 1867) a statu nu chimicu e fisicu britannicu.

A li sô tiempi li gghienti li ciamaunu filosufa naturali ma nta ogni casu iddu accuminzau travagghiannu comu assistenti nta nu labboratoriu.
A di tiempa si sapìa picca supra a l'ilittricitati.
Faraday strummmintau e scupriu nu munzieddu di cosi c'avieunu a cchi fari cu lu flussu d'ilittricitati nta nu cavu turcinatu ca si cumpurtava comu a nu magneti (ora a discipplina eni ciamata ilettrumagnetismu).
Truvau macari na poca ri maneri ppi utilizzari l'ilittricitati cu l'ilimenta chimici ppi canciàrili (sta discipplina ora si ciama ilettruchimica).

Ammustrau ca lu magnitismu eni capaci d'infruinzari li raggi di luci comu si ierunu a stissa cosa.
Custruìu lu primu muturi ilettricu e jeni grazzi macari a lu so travagghiu ca l'ilittricitati addivintatu nu stigghiu utili.

Vita[cancia | cancia la surgenti]

Michael Faraday nascìu nta a parti miridiunali di Londra, Gran Britagna.
A so famigghia nun ci avia assai sorda.
So patri, James Faraday, ca era nu fabbru, avia vinutu nta l'anni di lu 1780 di l'Anghilterra di lu nord-ovest.
Lu giovani Michael Faraday era unu di li quattru figghia e ciappi sulu na rucazzioni furmali di bbasi.
Appi a fari l'autudidatta pp'anzignarisi a lieggiri e scriviri.
A quartodici anni trasìu comu apprindista pp'anzignarisi a riligari li libbra e vinnirili nta na libbriria di n'omminu ciamatu George Riebau.


Duranti li sett'anni d'apprindistatu ccu George Riebau, ci appi l'uccasioni di ligghirisi nu munzieddu di libbra.
Liggghiu, pa isempiu, Comu migliurari a menti" (The Improvement of the Mind in lingua angrisi) di Isaac Watts.
A Faraday ci piacia usari li idei addiscritta nta stu libbru e nta lu so travagghiu.
Accuminzari a 'ntirissarisi di scienza, spiciramenti ilittricitati.
Faraday truvau l'ispirazzioni nta lu saggiu "Cumbirsazziona in chimica" (Conversations in Chemistry nta lingua angrisi) di Jane Marcet.

Accuminzau a sicuiri lizziona pubbrichi ca ierunu tinutu di li miegghiu scienziati lundinesi di ddi tiempa.
L'appunta ca fici di li lizziona ci li mustrau a Sir Humphrey Davy ca arristau amprissiunatu picchini ci piacierru truoppu assai e ci uffriu nu travagghiu comu assistenti nta lu marzu di lu 1813.

A canuscenza e a cultura di Faraday cuntinuau mentri assistìa a Sir Humphrey Davy finu a quannu accuminzau a fari scuperti sô urigginali.
Addivintau prufissuri nta lu 1833.

L'impurtanza di lu so travagghiu gghia si nutau duranti a so vita e lu cuvernu britannicu ci resi na pinzioni quannu addivintau anzianu comu ricumpenza.

A cagghia di Faraday[cancia | cancia la surgenti]

Faraday scuprìu macari ca si l'ilittricitati curpisci na cagghi di mitallu a scossa attraversa l'uggettu sinza trasiri 'nta cagghia.
Chissu eni chiddu ca runi sicurezza a li gghienti quannu ci su li timpurali e iddi sunu 'nta na machina o nta n'aeriu.
Sta prupirtati oggi si ciama a Cagghia di Faraday.

Nta Commons s'attròvanu àutri mmàggini rilativi a [[Commons:{{{1}}}|Michael Faraday]].
Fìsica
Acùstica | Astrofìsica | Elettrumagnetismu | Fìsica nucliari | Fìsica dî particeddi | Miccànica (fìsica) | Miccànica quantìstica | Òttica | Tiurìa dâ rilativitati | Termudinàmica