Orléans

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Orléans
Nomu ufficiali: Orléans
Paisi: Francia
Riggiuni: Région Centre
Dipartimentu: Loiret
Aria: km²
Abbitanti: 263 292
Dinsità: ab./km²
CAP: 45000 e 45100

Orléans è un cumuni francisi situatu nnû dipartimentu dû Loiret e ntâ Région Centre (la Riggiuni Centru). Li sô abbitanti si chiàmanu orleanisi ('n lingua francisi: orléanais).

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Cenabum fu na citati gàllica conquistata di Cèsari ntô 52 a.C. e ricustruiuta â rumana. Lu mpiraturi Aurelianu rifunnàu a citati e lu sò nomu è na deformazzioni dû nomu di chistu mpiraturi.

Ntâ l'èbbica merovincia Orléans fu capitali dû regnu.

Ntâ l'èbbica capitincia, Orléans fu capitali di na contea e doppu dûn ducatu dî Valois-Orléans. La famigghia dî Valois-Orléans accedi ô tronu di Francia cu Luiggi XII e Franciscu I.

Ntô 1108, Luiggi VI lu Grossu, ricevi lu sacru ntâ cattidrali di Orléans di l'arcivescovu di Sens. E' unu dî rari sacri capezziani chi nun si fa a Reims.

Ntô 1429, li ngrisi occuparu a citati di Orléans. Giovanna d'Arcu, suprannuminata a Pulzella di Orléans, la libbiràu l'8 di maiu e accussì ci sunnu li Festi juvanniche (Fêtes Johanniques).

13 di dicèmmiru 1560 ô 31 di jinnaru 1561, ci foru li Stati Ginirali.

Giografìa[cancia | cancia la surgenti]

Orléans: lu ciumi Loira, la Cattidrali e lu Ponti Riali

Orléans s'attrova supra lu ciumi Loira (la Loire) e nni l'anni '70 si criau lu quarteri Orléans la Source, na dicina di chilòmitri a sud dâ citati.

Dèmuggrafìa[cancia | cancia la surgenti]

  • Abbitanti (1999): 263 292
  • Aria urbana (1999): 355 811 abbitanti

Ecunòmia[cancia | cancia la surgenti]

Dâ fini dû 2000 Orléans havi la sò prima linia di tramvìa (le Tram).

  • Nnustria farmacèutica
  • Miccànica
  • Agroalimentari
  • Àlittrònica
  • Logìstica

Pirsunaggi cèlibbri[cancia | cancia la surgenti]

Munumènta turìstichi[cancia | cancia la surgenti]

La citati fu bummardata assai duranti la Secunna Guerra Munniali.

  • La Cattidrali Santa Cruci (Cathédrale Sainte Croix), custruiuta dû XIII ô XVI sèculu, fu distruiuta dî prutistanti duranti li Guerri di Riliggiuni. Arricustruiuta grazzî a Enricu IV, fu terminata ô principiu dû XIX sèculu
  • Lu Palazzu Groslot (Hôtel Groslot) custruiutu ntra lu 1549 e lu 1555 pû balivu Jacques Groslot ci murìu lu re Fanciscu II ntô 1560. Dû 1790 ô 1982 fu sedi dû municipiu
  • La Casa di Giovanna d'Arcu (Maison de Jeanne d'Arc) unni campàu dû 29 di aprili ô 9 di maiu 1429, fu arricustruiuta doppu li bummardamenti dâ Secunna guerra munniali
  • La Cripta Saint Aignan dî X e XI sèculi
  • La Cripta Saint Avit dî XI e XII sèculi
  • La Chiazza dû Martroi (Place du Martroi), cori simmòlicu dâ citati, cu, ntô centru, na granni statua equestri di Giovanna d'Arcu
  • Lu Palazzu Cabu (Hôtel Cabu), macari chiamatu Casa di Diana di Poitiers, custruiutu di Philippe Cabu ntô 1547, cu l'architettu Androuet du Cerceau. Oggi è Museu Stòricu e Archiològgicu di l'Orleanisi
  • Lu Museu dî Beddi Arti (Musée des Beaux Arts)

e tanti àutri palazzi privati e li jardini pùbbrici

Gastrunumìa[cancia | cancia la surgenti]

Lu Meli, lu Cotignac d'Orléans (carameli a basi di cutugnu) e l'Acitu

Citati Gimillati[cancia | cancia la surgenti]

A citati di Orléans è gimillata cu:

Lijami sterni[cancia | cancia la surgenti]