Rivinusa

Rivinusa
Muttu:
Nomu ufficiali:	Ravanusa
Riggiuni:
Pruvincia:	Girgenti
Cuurdinati:	37°16'4"N, 13°58'11"E Ammustra ntâ mappa
Superfici:	49 km²
Abbitanti:	13.618
Dinzitati:	278 ab./km²
Cumuni cunfinanti:	{{{cumunilimitrofi}}}
CAP:	92029
Prifissu telefònicu:	+0922
Situ ufficiali:	http://www.comune.ravanusa.ag.it/

Rivinusa iè un paisi di 13.618 cristiani di la pruvincia di Girgenti. La comuni si trova a lu livanti di Girgenti, capitali di la pruvincia, a manzijuornu di Cartanissetta, e a tramuntana di la Licata.

Storia

Li turrena 'ntuornu a Rivinusa ieranu 'mputiri a li genti a partiri di quannu li persuni campavanu senza zappari, 'nffatti ci sunnu un burdellu di gruttiddi, stili comu a li vucchi di li furna, vicinu a lu paisi ca parissi ca sunnu accussi antichi ca nuddu sapi beddu pulitu quantu anni jannu: a la Bìfara, a la Grada, a la Schiumaredda, a li Balati, a lu Paitunnu, a Saracinu, a Mintrussu, a Liddasi, a La Muculufa, a la Scalidda e intra tanti atri bbanni. Li cosi ca sannu truvatu sunnu, li cchiù viecchi, di lu "tienpi di la petra", di lu "timpu di lu brunzu" anticu e nuovu e di lu "tiempu di lu fierru", speciamrmenti 'ntra nebbica ca, cu iavi lu cucciu di la littra ppi sti cosi, li chiama "periodo castellucciano". A saracinu, a li Balati, a Mintrussu, a Liddasi e, pi cosi cchiu nichi, intra tanti atri puesti, si trovanu cuticchia, giammariti e bummulidda sani tinciuti ca sunnu di lu tiempi di Grieci, di li Romani e di li Cristiani, 'nzina a cosi di li Niuri (arabi). Suluca ca 'ppi chisti cà, li Niuri, sannu truvatu picca cosi: grana d'oru e giammariti tinciuti di tanti culura comu li fannotta di 'na vota, ma su accussi picca ca forsi Niuri 'ni sta terra nun ci 'nnannu mai statu. Quannu parla lu rivinusaru, ammeci, dicinu paroli ca si capisci subbitu ca lu niurumi l'hannu 'nni lu sangu. Forsi quannu lu Paldinu Normannu vinni aghiri sti cugna conquistà li niuri di Naru e, chisti, 'ppi nun farisi pigliari, scapparu agghiri rivinusa, addifinninnusi 'mpirtusannusi ncapu lu pizzu di Saracinu ca forsi, ancora 'ni si tiempi, c'era quarchi muru a la ddritta di li tiempi di greci pi putirisi addifenniri. Quarchi cosa jè puri scritta di lu parrinu francisi ca iva appiersu a lu paladinu pi scriviri li so conquisti. Chistu, arrivata a dopu la conquista di Girgenti, dici ca lu paladinu conquistà unnici castelli. 'mienzu a sti noma c'è chiddu di <<mucloff>> ca forsi jè la Muculufa, chiddu di <<Bifar>> ca avadd'essiri la Bifara e chiddu di <<remise>> ca a li rivinusara ccià sempri piaciuti pinsari ca jera Rivinusa. Atri cosi nun c'è nenti tranni 'na puocu di noma di famigli comu a li <<Mulè>> ca jè lu stessu nomi di lu baruni saracinu di li terri di Rivinusa e Gibbesi, Mulcibiade Mulé( Melk - Kelb - Mule), ammazzatu di Salbatori Palmeri Miles, parenti di Ruggeru lu normannu, 'ntra na sfida tra iddi dui pi decidiri quali esercitu avia a vinciri tra chiddu di li niuri e chiddu di li francisi (1086). Poi c'è ca Saracinu si chiama propriu Saracinu e chistu quaechi casa ava a sinificari, ca tutti li rivinusara hannu sempri cuntatu ca lu Paladinu Nurmannu fu agghiri cà e ca a lu Cummentu ci sunnu 'na pari di quatri cu lu Normannu a lu Canali ca scava vicinu na macchia di ficu propriu unna la Debba Matri ci dissi ca l'acqua c'era.

lu riestu lu fazzu appriessu (a cura dell'archeopaleoclub di Ravanusa)

Nta stu pirìudu si pò cullucari maacri na prima nàscita dû nomu dû nùcliu urbanu: nfatti lu storiògrafu grecu Tucididi, ni nzegna ntê sò "Storie", ca un primu nomu assignatu a la Rivinusa urigginaria era chiddu di Maktorion. Ma n sèquitu lu stòricu grecu Diodoru Sìculu, nasciutu ntê pressi d’Enna, ni fà accanùsciri un nùcliu nicu ntê vicinanzi dû munti Saracinu, chiamatu Kakiron. Quinni Rivinusa appi na prima nfruenza prettamenti greca, tistimuniata dî nummarusi riperti archiològgici, e dâ discinnenza dû nomu. La polis ciurìu ntra lu 700 a.C., e lu 300 a.C., p’appoi èssiri distruduta a càusa, prubbabbirmenti, dâ prima guerra pùnica, ca vitti comu tiatru di lotti, propiu la Sicilia. Nu secunnu mumentu dâ storia rivinusana è datu dû pirìudu bizzantinu e àrabbu, dû quali nun arristau nenti si nun la nfruenza ntâ parrata lucali. Stu pirìudu parti dû V sèculu e agghica ô XI sèculu. A stu puntu si fà acchianari l’urìggini vera di Rivinusa, funnata ntô 1086, a òpira di Ruggeru d'Altavilla, ca si vinni a attruvari ê pedi dû munti, doppu l'ennèsima battagghia contra a li saracini, appi la visioni dâ Madonna ca ci nnicau lu pedi di ficu, cû quali l’òmini si dissitaru, e scunfiggeru l’avvirsari. P’arringrazziari a la Madonna dû bon èsitu dâ battagghia, eriggìu na crisiudda, unni si riuneru li famigghi dî zoni di l’attornu.

Ntô 1452 Giuvanni Annirìa Crescenzu, ca putemu cunzidirari lu patri funnaturi dâ Rivinusa riliggiusa e civili, cresi a re Arfonzu lu Magnànimu l'auturizzazzioni a fabbricari un magasenu e n'ostarìa ntô fèudu di Rivinusa c’avìva arricivutu n dota dâ muggheri. Lu vìscuvu monz. Dumìnicu Xart cuncidìu la funnazzioni di un munasteru unni vìnniru chiamati li canònici di 5. Giorgiu n Alca. Giuvanni De Crescenzu uttinni nortri di Arfonzu lu Magnànimu ca lu fèudu di Rivinusa fussi elivatu di sìmprici a nòbbili e ci fussi cunciduta la giurisdizzioni civili e criminali. Chistu avvinni lu 30 di dicèmmiru dû 1472. Rivinusa quinni ci havi na sò cresia, un signuri, un fùnnacu - arbergu e li canònici.

N'àutra tappa dâ storia di Rivinusa n’è data dâ funnazzioni dâ Matrici. Fu propiu don Giàcumu Bonannu Colonna ca ntô 1621 cu n’assimbrea sulenni prucramau la libbirazzioni di Rivinusa dâ fiudalitati di Licata e cresi ô vìscuvu monz. Trama l'auturizzazzioni a custruiri na cresia cchiù granni di chidda dâ Madonna dû Ficu. La cresia vinni custruuta ntô 1632 e ntô stissu annu vinni prucramata Matrici.

Nta stu mentri Rivinusa s’accriscìu, ci havi n'amministrazzioni cumunali nnipinnenti e li sò giurati. L'abbati Roccu Pirru afferma ca Rivinusa ntô 1617 ci havi 85 famigghi, 250 abbitanti ca càmpanu attornu â cresia dâ Madonna dû Ficu ca si penza cadìu n ruvina ntô 1840. La Matrici fu didicata a S. Giàcumu n onuri dû funnaturi.

Rivinusa cuntìnua a ngrannìrisi e a affruntari tutti li difficurtati e li prubbremi dî viddani. Li baruna si sèquinu e, secunnu la sò dispunibbilitati, migghiòranu o mpijòranu li cunnizzioni dâ genti mischina. A tali prupòsitu Firdinannu Lauricella duna n’alencu minuzziusu e pricisu di tutti li baruna ca cuvirnaru la terra di Rivinusa. L'amministrazzioni barunali si nterrumpìu ntô 1806 quannu Firdinannu III di Burboni abbulìu li privileggi barunali.

Ntô 1873 Rivinusa cunta 7652 abbitanti e ntô 1900 ci sunnu 12110 cristiani ca càmpanu ddà. Cû sèculu novu lu paisi campa li prubbremi di tutti li cumuni dû miridiuni. La miseria ammutta li viddani a circari furtuna ortri l’ucèani e tanti sunnu chiddi ch’emìgranu â Mèrica. Si diffùnninu ntantu l’idìi sucialisti e la cresia doppu la Rerum Novarum si nzirisci ntô suciali circannu di vèniri ncontri a l’esiggenzi dî puvireddi. Nàscinu li casci rurali, li muvimenti cattòlici e sucialisti. Lu paisi affronta li dui guerri e l'emigrazzioni dû secunnu doppuguerra porta li nostri viddani, clannistinamenti, n Francia e n Girmania.

Giamillaggiu

Picca fà Rivinusa annunziau lu propiu giamillaggiu cu Sulzbach/Saar, cumuni tedescu nicu di circa 18.172 abbitanti, situatu ntâ riggiuni dâ Saar. A tistimunianza dû giamillaggiu cû paisi nicu dû Saarland, fu pusizziunata, ntô viali Lauricella, a l'autizza dû ncrociu cu via Brunu Buozzi, un carreddu dî mineri tudischi, postu a sìmmulu di l'emigrazzioni rivinusana ntô paisi tudiscu nicu. Sta villedda ora ci havi lu nomu di Villa Sulzbach/Saar.

Giografìa

Rivinusa sorgi a 50 km di Girgenti e a 20 km dî praji di Licata, a la quali è culligata cu na Superstrata a Scurrimentu Viloci ca si pircurri n 20 minuti circa. Lu tirritoriu cumunali si stenni pi 49,57 kmq. Rivinusa sorgi a li pedi dû munti Saracinu, locu di ritruvamenti archiològgici d’urìggini greca. La stazzioni firruviaria, nziruta ntâ tratta Caniattì-Gela è situata a 3 km dû centru abbitatu, ntô tirritoriu dû cumuni di Campubbeddu di Licata. Chissa na vota era un gruppu cummirciali mpurtanti, quannu li ciriali pruduciuti ntô tirritoriu vinìanu spiduti via ferruvìa e quannu la minera di sùrfaru Trabbia -Tallarita era n attivitati e lu sùrfaru estrattu vinìa traspurtatu supra rutari.

Citatini famusi

Sarvaturi Lauricella: sìnnacu dû paisi dû 1946 ô 1990, addivintatu ntô 1969 Ministru dâ circata scintìfica prima e dî travagghi pùbbrici appoi ntê cuverni Rumor e Colombu. Fu diputatu nazziunali dû 1972, ô 1981. Fu appoi diputatu riggiunali e pi deci anni (1981 - 1991) fu prisidenti di l'Assimbrea Riggiunali Siciliana. Addivintau sìnnacu dû paisi a l’etati giùvini di 24 anni. Vinni cunfirmatu nta sta càrrica pi quatt òrdici mannati, nzinu ô 1990, addivintannu n tali modu unu dî primi citatini d'Italia cchiù duraturi. Ntô 1976 si parrau di na sò puss ìbbili n òmina a sicritariu dû PSI ma s’appi a accuntintari di fari lu vici di Bittinu Craxi; dui anni doppu addivintau comu egghiè lu prisidenti dû partitu. Ntô marzu dû 1994, doppu la nchesta Mani pulite , si ritirau a vita privata.

Gaitanu Calà: Cauciaturi prufissiunista, attuarmenti militanti n Seri B câ squatra dû Football Club Messina Peloro.

Curiusitati

L’abbitanti dû cumuni di Rivinusa sunnu ditti Rivinusani, e ironicamenti vèninu nciuriati " ncacinati " pi lu fattu ca li travagghiatura ntê mineri, arriturnàvanu dû travagghiu lordi di cacina. Sta nciuria è di sempri citata a chiddu datu a l’aterni vicini e rivali di Campubbeddu di Licata, ossìa "panzuti", nciuria duvuta â panza guncia vistusa dî campubbiddisi, fruttu d’un vunciazzuni duvutu â pusizzioni assunta câ schina curva n avanti duranti li travagghi, pi lu cchiù di stampu artiggianali.

Avvinimenti spurtivi

Na manifistazzioni, ca cumpìu la sò 16° edizzioni stu 16 d’austu, porta avanti lu nomu di Rivinusa â nzegna dû sport, e nta stu casu di l'attiltètica liggera. Dû famusu "Trufeu Pudìsticu Acsi Cità di Rivinusa" sunnu passati arcuni tra li campiuna taliani cchiù granni, primu tra tutti l'urganizzaturi Giancarlu La Greca, arriduci a l'etati di 18 anni di nu terzu classificatu a li gari nazziunali di pudismu. Nortri putemu annuvirari tra li granni lu keniota Benson Barus, vincituri di l'edizzioni 2005, ô quali va a èssiri uppostu Franciscu Ingargiola, azzolu di maratona ca participau a li pròssimi campiunati eurupei. Àutri granni sunnu lu marucchinu Boumalik, li kenioti Cheruyot e Kiptarus, Màssimu Vicenzu Mòdica, Franciscu Bennici, Sarvaturi Vincenti e tanti àutri... Lu Trufeu fu criatu ntô 1993, e vitti triunfari, comu già dittu, l'urganizzaturi Giancarlu La Greca, tannu participanti cu la SBM Palermu. Ntô 1994 videmu a Rubbertu Scarlata supra lu gradinu cchiù àutu dû podiu, siquutu pi dui anni di sèquitu di Sarvaturi Vincenti, Àncilu Curtu Pelli dâ vicina Caniattì, appoi ntô 1999 videmu arrè a Sarvaturi Vincenti; lu millenniu novu si grapi â nzegna di Màssimu Vicenzu Mòdica, appoi ntô 2001 videmu a lu primu straneru a vìnciri a Rivinusa, Haron Torotich, ntô 2002 videmu a l'ùrtimu talianu a v ìnciri a Rivinusa, Franciscu Ingargiola. Dû 2003 n appoi sulu duminiu èstiru: ntô 2004 e 2005 videmu v ìnciri a l'eritreanu Afringy, ntô 2005 nfini trionfa Benson Barus. Ogni annu lu trufeu pudìsticu arrinesci a attirari tutta la pupulazzioni rivinusana. ammuttata oramai dâ curiusitati di l'avvinimentu, ma macari di l'attinzioni suscitata di Giancarlu La Greca, àbbili a nvitari li campiuna nazziunali cchiù mpurtanti.

L'emigrati

Un saccu di cristiani urigginari di Rivinusa sunnu n Girmania e puru n Francia.

Lijami di fora

• Situ dû cumuni di Rivinusa