Jòcura Olìmpici

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
(Rinnirizzata di Joca Olimpici)
La bannera ulìmpica


Li Jochi Ulìmpici sunnu n'eventu spurtivu ca si fa ogni quattru anni e ca cunsisti nni la dìsputa di gari e turnii di li diffirenti disciprini spurtivi ntra li megghiu attilleti e squatri di lu munnu.

Li Jochi Ulìmpici, sunnu canusciuti videmma comu l'Ulimpiadi, ca nun si havi a cunfunniri cu l'«Olimpiade». St'ùrtima ìnnica lu piriudu di tempu di quattru anni ntra n'edizzioni dî Jochi Ulìmpici e la succissiva.

Lu nomu Jochi Ulìmpici vinni scigghiutu p'arricurdari li jochi ca si facìanu ntâ Grecia antica appressu la citati di Olìmpia, nnî quali participàvanu li megghiu atleti greci.

Lu baruni Pierre De Coubertin â fini dû sèculu XIX àppi l'idìa d'urganizzari li jochi sìmili a chiddi di l'antica Grecia, e dunca escludìu la participazzioni di attilleti di sessu fimminili. La prima Ulimpiadi di l'èbbica muderna abbinni a Ateni ntô 1896. A cuminzari dû 1924, vìnniru istituiti videmma li Jochi Ulìmpici mmirnali spicìfici pî sport mmirnali. A cuminzari dû 1994 l'edizzioni mmirnali nun si teni cchiù nnû stissu annu di l'edizzioni estivi ma, nfatti, dui anni doppu di chidda.

La bannera ulìmpica raffiura 5 aneddi ntrizzati n campu jancu. La cumminazzioni di sti sei culura simmuleggia tutti li nazzioni, mentri lu ntrizzu dî aneddi rapprisenta l'univirsalitati dû spìrtu olìmpicu. Comu afferma lu stissu CIO, è sgarratu crìdiri ca lu culuri d'ogni aneddu avissi a rapprisintari nu ditirminatu cuntinenti.

Lu muttu ulìmpicu è Citius, altius, fortius, ovveru "Cchiù lestu, cchiù àutu, cchiù forti"

Olimpiadi antichi[cancia | cancia la surgenti]

L'urìggini di li antichi Jochi Ulìmpici si pirdìu nnû tempu, puru siddu asìstunu assai liggenni supra li sò urìggini. La prima riggistrazzioni scritta di la cilibbrazzioni dî jochi nni Olìmpia è di l'annu 776 a.C., puru si cirtamenti chissa nun fu la prima uccasioni nta cui si tènniru.
Li jochi èranu essinzialmenti na manifistazzioni lucali, e nizzialmenti sulu na gara vinìa disputata, lu stadion. Succissivamenti àutri sport si junceru â cursa e li jochi agghicaru a cumprènniri li siquenti gari:

Di ddu mumentu li jochi addivèntanu araciu araciu sempri cchiù mpurtanti nta tutta la Grecia antica, juncennu l'àpici ntô VI e ntô sèculu V a.C.. L'Ulimpiadi avìanu videmma na mpurtanza riliggiusa, n quantu si facìanu nn'anuri di Zeus, dû quali na enormi statua s'attruvava n Olìmpia.

La participazzioni era risirvata ê greci lìbbiri ca putìanu vantari avi greci.
La niccissitati d'addidicari assai tempu a l'allinamenti cumpurtava ca sulu chiddi dî classi cchiù ricchi putìanu participàri.
Li jochi pirderu gradualmenti mpurtanza cu l'aumintari dû putiri rumanu nnâ Grecia. Quannu lu cristianesimu addivintò la riliggiuni ufficiali dû Mperu Rumanu, li Jochi Ulìmpici vìnniru viduti comu na festa "pagana", e ntô 393, lu mpiraturi Tiudosiu I li pruibbìu, punennu fini a na storia durata 1000 anni. Dî Jochi Ulìmpici di l'antichitati li fìmmini èranu cumpritamenti esclusi.

Rinasciuta dî Jochi Ulìmpici[cancia | cancia la surgenti]

Ntô sèculu XVII na festa spurtiva ca pigghiò lu nomu di l'Ulimpiadi si tinìa ntâ Ngriterra. Nnî sèculi siquenti eventi sìmili vìnniru organizzati nnâ Francia e nnâ Grecia, ma si trattàva di manifistazzioni di na scala nica e sicuramenti senza èssiri ntirnazziunali. Lu ntiressi nnâ rinàscita dî Jochi Ulìmpici abbinni quannu li ruini di l'antica Olìmpia vìnniru scupruti dî archeòloggi tudischi ntâ mitati dû sèculu XIX.

Cuntimpuraniamenti un baruni francisi, Pierre de Coubertin, circava na spiegazzioni â scunfitta francisi nnâ guerra francu-prussiana (1870 - 1871). Si cunchiudìu ca li francisi nun avìanu ricivutu n'aducazzioni fìsica sufficenti, e si mpignò pi migghiuràrila. De Coubertin vulìa puru attruvari un modu di abbicinari li nazzioni, di pirmèttiri ê picciotti dû munnu di luttari ntôn campu spurtivu, chiuttostu chi nni na guerra. E la rinasciuta dî Jochi Ulìmpici addummò la spiranza d'agghicari a st'ubbettivu.

Ulimpiadi muderni[cancia | cancia la surgenti]

Ulimpiadi mmirnali[cancia | cancia la surgenti]

Crìscita[cancia | cancia la surgenti]

Dî 245 participanti pruvinenti di 15 nazziuni dâ prima edizzioni ntô 1896, li Jochi Ulìmpici hannu crisciutu nzinu a supirari li 10.500 atleti agghicati di 200 paisi diversi ê Olimpiadi dû 2000 a Sydney.

Nzèmmula chî Munniali di calciu, l'Ulimpiadi rapprisintanu l'eventu cchiù granni dû munnu. A Sydney cc'èranu prisenti chiossai di 16.000 addetti dâ stampa e dâ televisioni, e si stima ca 3,8 miliarda di pirsuni vìttiru l'Ulimpiadi nnâ televisioni.

Li prossimi Ulimpiadi[cancia | cancia la surgenti]

L'Ulimpiadi dû 2012 hannu statu assignati a Londra.

Sìmmuli Ulìmpici[cancia | cancia la surgenti]

Lu muvimentu Ulìmpicu utilizza diversi sìmmuli, principarmenti spirati a l'idii e a l'idiali esprimuti di De Coubertin.

Facirmenti lu sìmmulu cchiù canusciutu sunnu li cincu cìrculi. Sti aneddi ntrizzati rapprisèntanu l'unitati dî cincu cuntinenti, mentri li cincu culura (blu, giarnu, niuru, virdi, russu) foru scigghiuti picchì vennu utilizzati n pràtica in tutti li banneri dû munnu. Li cincu cìrculi cumpàrinu puru supra a bannera olìmpica, ca veni jisata a ogni edizzioni dî jochi.

Lu muttu olìmpicu ufficiali è "Citius, Altius, Fortius", na sprissioni latina chi signìfica "cchiù lestu, cchiù àutu, cchiù forti". La frasi la usaru pâ prima vota n uccasioni di li Olimpiadi dû 1924 di Pariggi.

La ciamma olìmpica s'adduma a Olimpia e si porta pi menzu di na staffetta di tedòfuri nzinu a la citati ca òspita li Jochi, unni veni usata pi addumari lu braceri ulìmpicu, duranti la cirimonia d'apirtura. La ciamma ulìmpica annanfa ntô braceri pi tutta la durata di l'Ulimpiadi, e veni astutata duranti la cirimonia di chiusura.

Cirimonia di apirtura[cancia | cancia la surgenti]

File:Opening Ceremony Athens 2004 Fire rings.jpg
Naugurazzioni dî Jochi Ulìmpici d'Ateni

La cirimonia di apirtura di n'Ulimpiadi cumprenni diversi elementi tradizziunali.

S'accuminza di la sfilata dî paisi participanti, cu l'atleti ca màrcianu ntô stadiu spartuti pi nazzioni. Li paisi sfìlanu secunnu l'òrdini alfabbèticu, cu l'accizzioni dû paisi uspitanti, ca trasi pi ùrtimu nta lu stadiu. Ogni dilijazzioni nazziunali è priciduta di n'alferi cu la bannera dû sò paisi. Fari lu portabannera di la propia nazzioni a l'Ulimpiadi è cunzidiratu nu granni unuri e spissu stu rolu veni assignatu a unu di l'atleti cchiù rapprisintativi. Ô tèrmini di la sfilata, lu capu di statu dû paisi urganizzaturi grapi furmarmenti l'Ulimpiadi.

Successivamenti, si sona l'innu olìmpicu e si jisa la bannera ulìmpica. Quinni agghica lu mumentu di la trasuta nta lu stadiu di la torcia cu la ciamma ulìmpica, doppu la longa staffetta ca nta li misi pricidenti la purtò di Olimpia a la sedi di li Jochi. La torcia dâ ciamma ulìmpica si usa p'addumari lu focu ulìmpicu c'abbrucia pi tutta la durata dî jochi. Ô stissu tempu vennu libbirati li palummi janchi, sìmmulu di paci.

Nfini, tutti li portabannera si riunìscinu nturnu a nu palcu, dunni nu rapprisintanti di l'attilleti e unu dî jùdici di gara prununzanu lu juramentu ulìmpicu, mpignànnusi a nomu di tutti a participari e a judicari secunnu li reuli.

Sparti di l'elimenti tradizziunali, lu prugramma dâ cirimonia di apirtura di sòlitu prividi videmma na parti artìstica chî balli e canti spirati dû folklori e dâ storia dû paisi uspitanti.

Cirimonia di chiusura[cancia | cancia la surgenti]

La cirimonia di chiusura è cchiù sìmprici e menu furmali di chidda d'apirtura.

L'attilleti tràsinu ntô stadiu ammiscati ntra iddi stissi, sinza distinzioni pi nazzioni. Veni astutatu lu focu ulìmpicu, e la bannera ulìmpica veni calata e cunzignata ô sinnacu dâ citati ca ospita la succissiva edizzioni di l'Ulimpiadi. Lu prisidenti dû CIO addicchiara ufficiarmenti chiusi li Jochi Ulìmpici.

Puru ntâ cirimonia di chiusura cc'è spazziu pâ parti artìstica, cu richiami sia ô paisi chi havi appena uspitatu li Jochi, sia â nazzioni ca li ospita ntra quattr'anni.

Sport olìmpici[cancia | cancia la surgenti]

Ê Olimpiadi dû 2000 cc'èranu prisenti 28 disciplini spurtivi, secunnu la classificazzioni aduttata dû CIO. Dunca abbisogna tèniri prisenti ca a voti cchiù sport vennu raggruppati sutta lu stissu nomu (p'asempiu, ntô natari sunnu cumpresi puru li tuffi). Sulu 5 sport hannu sempri statu prisenti ê Olimpiadi nzinu dû 1896: attillètica liggera, ciclismu, schirmiari, ginnàstica e natari. A sta lista si pò junciri lu canuttaggiu, ca era n prugramma ntô 1896, ma li gari furu annullati a causa dû malutempu.

Nni l'Ulimpiadi mmirnali sunnu attuarmenti 7 li disciplini spurtivi. Sci di funnu, pattinaggiu di fiura, hockey supra ghiacciu, cumminata nòrdica, sautu chî sci e pattinaggiu di vilucitati hannu sempri statu prisenti nnî prugrammi di l'Ulimpiadi mmirnali.

Nni l'ùrtimi anni lu CIO havi junciutu novi sport ntô prugramma ulìmpicu, ntra cui lu snowboard e lu beach volley. Di lu 1920 n avanti, nudda disciplina havi mai statu livata dû prugramma ulìmpicu, ma datu unni sunnu già agghicati n tèrmini di grannizza, lu CIO s'arrisirbò la pussibbilitati d'escludiri arcuni sport doppu lu 2004.

Nzinu ô 1992 ê Olimpiadi attruvàvanu postu videmma li "sport dimustrativi". Li gari di sti disciplini nun facìanu parti dû cuntu dî midagghi ufficiali. Spissu si trattava di sport assai pupulari ntô paisi uspitanti, ma picca nutati a liveddu munniali.

Campiuni ulìmpici e midagghiati[cancia | cancia la surgenti]

È diffìcili stabbiliri cu è lu cchiù granni attilleta ulìmpicu di tutti li tempi, datu la variazzioni dî sport e l'evuluzzioni di l'Ulimpiadi dû 1896 a òi. Chissa è la classifica di l'attilleti chi hannu vinciutu cchiù midagghî d'oru:

Attilleta (Nazzione) Sport Olimpiadi Summa
Ray Ewry (USA) Attilètica liggera 1900-1908 10 0 0 10
Larissa Latynina (URSS) Ginnàstica 1956-1964 9 5 4 18
Paavo Nurmi (FIN) Attilètica liggera 1920-1928 9 3 0 12
Mark Spitz (USA) Natari 1968-1972 9 1 1 11
Carl Lewis (USA) Attilètica liggera 1984-1996 9 1 0 10
Bjørn Dæhlie (NOR) Sci di funnu 1992-1998 8 4 0 12
Sawao Kato (JPN) Ginnàstica 1968-1976 8 3 1 12
Matt Biondi (USA) Natari 1984-1992 8 2 1 11
Jenny Thompson (USA) Natari 1992-2000 8 1 1 10
Nikolay Andrianov (URSS) Ginnàstica 1972-1980 7 5 3 15

Sta classifica teni cuntu dî risultati di l'Ulimpiadi dû 1906, dunni Ray Ewry vincìu dui midagghî d'oru. Ddi Jochi nun vennu pirò arricanusciuti dâ crunuluggìa ufficiali di l'Olimpiadi; sinza sti midagghî, Ray Ewry si ferma a quota 8.

Edizzioni e sedi dî Jochi Ulìmpici di l'èbbica muderna:[cancia | cancia la surgenti]

Jochi statali[cancia | cancia la surgenti]

Jochi mmirnali[cancia | cancia la surgenti]

Lijami sterni[cancia | cancia la surgenti]


Sport
| Sport | Sport di squatra | Sport nnividuali | Palluni | Pallavvolu | Palla a canistru | Pallammanu | Softball | Baseball | Football | Cricket | Ciclismu‎ | Natari | Motociclismu | Fòrmula 1 | Atlètica | Arti marziali | Jòcura Olìmpici |