Dimucrazzìa

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

La Dimucrazzìa è dda forma di cuvernu nta la quali li dicisioni li pigghia la maiuranza di li citadini, attraversu un prucessu elittivu. Stu tèrmini veni di lu grecu δημοκρατία (demokratia), parola cumposta di δήμος (demos), ca voli diri "pòpulu", e κράτειν (kratein), ca voli diri "rigulari, guvirnari", cchiù lu suffissu ία (ia). Dunca lu significatu è "cuvernu di lu pòpulu".

La dimucrazzìa nun è un cuncettu cristallizzatu, ma pò attruvari na sò sprissioni stòrica ntâ ricerca cuntinuata pi dari ô pòpulu la capacitati di cuvirnari effittivamenti.

Na prima classificazzioni dâ dimucrazzìa pò èssiri tra dimucrazzìa diretta e dimucrazzìa nun diretta.

  • Ntâ dimucrazzìa diretta lu putiri è amministratu dirittamenti di lu pòpulu, comu abbinìa nta l'antica Grecia, unni li citadini si riunìanu nta l'agorà (chiazza).
  • Ntâ dimucrazzìa nun diretta lu putiri è amministratu di rapprisintanti dû pòpulu (vidi parramentu, sìnnaci etc.). L'Italia è na ripùbbrica parramintari (quinni a dimucrazzìa nun diretta) c'usa comegghiè strumenti di dimucrazzìa diretta (vidi referèndumu).


Evuluzzioni stòrica dû cuncettu di Dimucrazzìa[cancia | cancia la surgenti]

Li primi difinizzioni di dimucrazzìa acchiànanu a l'antica Grecia e sunnu arquantu diversi di chiddi usuali oi.

N'asempiu è lu principiu aristutèlicu ca distingui tra tri formi puri e tri formi currutti di cuvernu, 'n basi a comu diteni lu putiri chiddu ca cuverna, obberu siddu sia nu ntiressi ginirali o ndividuali, ntô cuvernu dâ majuranza o dâ multitùdini, di unu sulu o di picca (rispittivamenti munarchìa e oligarchìa). La dimucrazzìa fa parti dî formi currutti essennu difinuta d'iddu comu lu "cuvernu a vantaggiu dî pòviri", zoè cuvernu di na parti contra l'àutra.

La dimucrazzìa è na forma di cuvernu ca si diffunnìu ntâ storia muderna.

Ntâ millinaria evuluzzioni dû cuncettu di dimucrazzìa ci foru nutèvuli affinamenti di l'idia.

Supra lu cuncettu di dimucrazzìa mudernu appiru grossa nfruenza l'idei illuministi, li rivuluzzioni dû sèculu XIX , 'n particulari la Rivuluzzioni francisi cû sò muttu di libbirtati, agualanza e fratirnitati. Sia la carta custituzziunali miricana di lu 1787 ca chidda francisa dû 1791 virtìanu supra lu principiu dâ siparazzioni di li putiri (liggislativu, esicutivu, judizziariu). Lu suffraggiu univirsali, lu primatu dâ custituzzioni e la siparazzioni dî putiri sunnu li basi dâ dimucrazzìa rapprisintativa.

N'àutra mpurtanti carattirìstica dî dimucrazzìi muderni è la siparazzioni tra Statu e Cresia, zoè la ndipinnenza di tutti li riliggiuni. Stu principiu è strittamenti cunnessu cu chiddu dâ laicitati dû statu.

'N siquitu si diffunnìu lu cuncettu ca na dimucrazzìa muderna hàvi a aviri videmma na stampa lìbbira, evidinziannu accussì un quartu putiri.

Pi tanti òi a li putiri esistenti abbisogna agghiùnciri di l'auturitati, comu chidda ca garantisci la cuncurrenza e chidda ca s'accupa dâ privacy (risirvatizza) di li cittadini e di li sò dati pirsunali.

Ma nun abbisogna scurdàrisi Sen, indianu lu quali chiarisci ca la dimucrazzìa nun è na mminzioni di l'Uccidenti: "Chidda ca va curretta è la tesi, fruttu sulu di gnuranza, dû ccizziunalismu uccidentali 'n materia di tulliranza". A stu prupòsitu Sen cita l'edittu d'Erragudi, emanatu ntô III sèculu a.C. 'n India, un manifestu â tulliranza.

'N difinitiva òi lu cuncettu di dimucrazzìa è vidutu 'n modu dinàmicu, comu na nicissitati pâ forma di cuvernu d'adattàrisi ê sviluppi ecunòmici e suciali 'n modu di garantiri ô pòpulu li diritti funnamintali.

Vuci currilati[cancia | cancia la surgenti]

Bibliografìa[cancia | cancia la surgenti]

Supra li liami tra privacy e dimucrazzìa ntâ sucitati cuntimpurania: