Va ô cuntinutu

Calabbria Ultiriuri

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Li cincu pruvinci calabbrisi attuali

La Calabbria Ultiriuri (o Calabbria greca) era ntô Mediuevu la zona ca currispunni cchiù o menu a la "Calabbria centru-miridiunali". St'ària cumprinnìa la pruvincia di Riggiu Calabbria, la pruvincia di Vibbu Valenzia, la pruvincia di Catanzaru e la parti miridiunali dâ pruvincia di Crutoni, e dunca la citati di Crutoni facìa parti dâ Calabbria Ultiriuri ca cunfinava a Nord cu la Calabbria Citiriuri.

Linguìstica

[cancia | cancia la surgenti]

Li parrati calabbrisi centru-miridiunali zoè chiddi parrati ntâ Calabbria Ultiriuri assimìgghianu a lu sicilianu e si diffirènzianu assai dî parrati calabbrisi dâ zona "Citiriuri".

Assenza dû passatu pròssimu

[cancia | cancia la surgenti]

Nta li parrati calabbrisi dâ zona "Ultiriuri", lu passatu pròssimu è quasi scanusciutu ntâ cuniugazzioni dî verbi e s'usa nveci lu passatu rimotu .

Asempi:

  • Pigghiai.
  • Ivi.

Mentri ntâ zona "Citiriuri" s'usa sistimaticamenti lu passatu pròssimu ("haju pigliatu" e "signu jutu").

Assenza dû nfinitu doppu li verbi mudali

[cancia | cancia la surgenti]

Ntê parrati calabbrisi dâ Calabbria Ultiriuri ginirarmenti nun s'usa lu nfinitu doppu li verbi mudali.

Asempi:

Ntô dialettu riggitanu si dici: Vògghiu mi mángiu. (littirarmenti "vogghiu ca manciu" ma ca si traduci "vogghiu manciari")

Ntô dialettu vibbunisi si dici: Vorrìa chi fussi. (littirarmenti "ju vulissi ca ju fussi" ma ca si traduci "ju vulissi èssiri")

Ma ntô dialettu catanzarisi si dici: Vògghiu màngiara. ("vogghiu manciari") o vuogliu mangiare (costa tirrenica).

Usu dû lèssicu d'urìggini greca antica

[cancia | cancia la surgenti]

Ntê dialetti calabbrisi centru-miridiunali s'ùsanu supratuttu li palori ca vèninu dû grecu anticu (mentri ntê dialetti calabbrisi sittintriunali s'ùsanu ginirarmenti li palori calabbrisi d'urìggini latina antica).

Calabbrisi miridiunali Grecu Talianu
agrofàcu βάτραχος (vátrakhos) ranocchio
zinnapòtamu ενυδρίδα + ποταμος (potamos) lontra
bampurìddha / lampurìdda / vampurìddha λαμπο (lampein) lucciola

Calabbria Riggitana e Calabbria Brezzia

[cancia | cancia la surgenti]

La Calabbria Ultiriuri era dividuta 'n dui pruvinci:

Lijami di dintra

[cancia | cancia la surgenti]
Purtali di la Calabbria – Jiti a l'artìculi di Wikipedia supra la Calabbria.