Roald Amundsen

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Roald Amundsen
Roald Amundsen ntô 1912

Roald Engelbregt Gravning Amundsen (Borge, Norveggia, 16 di giugnettu di 1872 - 1928) spluraturi nurviggisi dî riggiuni pulari cunnucìu la prima spidizzioni capaci di jùnciri lu Polu Sud ntô (1911-1912).

Amundsen, nzèmmula a Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel, e Oscar Wisting, agghicau ô polu lu 14 di dicèmmiru 1911, 35 jorna prima dâ spidizzioni guidata di Robert Falcon Scott.

Dû mumentu ca nudda dî dui spidizzioni avìa purtatu cu idda lu troppu ngumbranti tiligrafu senza fila, l'ùnica apparicchiatura ca ci avissi cunzintutu di cumunicari dirittamenti dû Polu, lu successu dâ spidizzioni d'Amundsen fu rinnutu notu sulu lu 7 di marzu di 1912. Amundsen cuntau lu sò viaggiu ntô libbru The South Pole: An Account of the Norwegian Antarctic Expedition in the "Fram", 1910-1912.

'N pricidenza Amundsen avìa già datu prova dû sò valuri guidannu la spidizzioni ca ntô 1905-1906 a bordu dâ navi Gjöa (o Gjøa) avìa cumpiutu la prima travirsata di lu Passaggiu di Nordovest dâ baja di Baffin ô strittu di Bering. La missioni uttinni videmma n'àutru mpurtanti risurtatu scintìficu arriniscennu a ditirminari la pusizzioni dû polu magnèticu buriali.

Amundsen tintau di jùnciri macari lu Polu Nord ma cu minuri furtuna. Murìu ntô 1928 'n nu ncidenti aèriu abbinutu susu li celi di lu Mari Glaciali Àrticu. Nfurmatu dû ncidenti di l' airunavi Italia, jìu ginirusamenti 'n succursu dû spluraturi talianu Ummertu Nòbbili e dû sò equipaggiu, ma lu vilìvulu supra cui acchianau scumparìu 'n mari senza mai èssiri ritruvatu.