Nciùria
La nciùria o peccu, o macari pèccuru è lu suprannomu schirzusu ca spissu alludi a qualitati fìsichi o murali.
Lu peccu o pèccuru o nciùria è nu suprannomu, n'appillativu schirzusu o nciuriusu datu a na pirsuna, ca pigghia ginirarmenti spuntu di particulari carattirìstichi o difetti fìsichi o dû cumpurtamentu.
Lu pèccuru nta tutta la Sicilia, hà statu di sempri usatu e sulu 'n èbbica ricenti, spiciarmenti ntê cità cchiù grossi, s'hà jutu pirdennu; ma nta certi quarteri cchiù pupulari di li citati e ntê paisi, chistu ancora aoggi veni usatu pi nnicari non sulu un cristianu, ma macari na famigghia sana.
Assai voti li pècchiri cu cui si canuscèvanu li famigghi, vinìanu dû peccu c'avìa pigghiatu n'avu dâ famigghia stissa, p'asèmpiu un nannu o macari nu nannavu e accapitava ca pi nnicari un cristianu o na famigghia, era nicissariu canùsciri lu pèccuru di comu si vinìa saputi sèntiri, mentri ca lu nomu era scanusciutu.
Puteva accapitari ca un cristianu avìa ntô stissu tempu dui pècchiri: unu era chiddu ca vinìa dâ famigghia e l'àutru era chiddu pigghiatu d'iddu stissu, pirsunali.
Accapitava ca cert'uni vinìanu muntuati e chiamati, macari dâ sò famigghia stissa, cô pèccuru, senza mai usari lu nomu e tanti voti li pècchiri, cô tempu, addivintaru cugnomi veri e propi; tantu chisti si lijaru e addisignaru 'n modu strittu na pirsuna, ca lu cugnomu vinni scurdatu e macari a l'anàgrafi vinni scrivutu lu pèccuru anveci ca lu cugnomu.
Ntâ littiratura siciliana
[cancia | cancia u còdici]Giuvanni Verga, cuntannu d'un carusiddu sicilianu ca travagghiàva nta na minera di rina, chiamau ssu pirsunaggiu "Russu Malpilu" (Rosso Malpelo ntô rumanzu scrivutu 'n talianu), ca era lu pèccuru c'avìanu datu a lu carusu, picchì avìa li capiddi russi e era di tutti cunziddiratu nu "malu pilu".
N'anèddutu
[cancia | cancia u còdici]Si cunta ca a Catania, ntô quarteri dâ Cìvita, na signura, ca si chiamava Lona, quasi ogni sira jeva circannu a sò figghiu pô quarteri e, anveci di chiamàrilu cô sò nomu dô vattìu, lu chiamava "Cicala", ca era lu pèccuru d'iddu, e a cui ancuntrava ci spiava «hat'a vistu a Cicala? ».