Numinclatura binumiali

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
abbiccidariu St'artìculu è scrittu n sicilianu standard, si stai circannu l'artìculu scrittu n calabbrisi di Parmi (RC), vidi Numinclatura binumiali.


La numinclatura binumiali, o numinclatura binomia, è na cumminzioni "standard" utilizzata ntâ sistimàtica pi dari lu nomu pi na speci. Comu suggirisci lu tèrmini binumiali, lu nomu scintìficu di na speci veni fattu di na cumminazzioni di dù noma:

  • Lu nomu dû gèniri a cu apparteni la speci
  • N'epitetu chi carattirizza e distingui dda speci di l'àutri appartinenti a ddu gèniri.

Lu primu tèrmini (nomu ginèricu) porta sempri la nizziali maiùscula, mentri lu secunnu tèrmini (nomu spicìficu) veni scrittu n minùscula; tutti li dui noma vannu nortri scritti 'n cursivu (Asempiu Homo sapiens). Quannu lu gèniri fu prima trattatu ntô testu o quannu foru già alencati quarchi speci di ddu gèniri, lu nomu ginèricu pò èssiri accurzatu câ sò littra nizziali (H. sapiens) ma nun havi mai a èssiri livatu. Sulu 'n rari accasioni st'abbriviazzioni veni usata cumunimenti ô postu dû nomu cumpretu. P'asempiu lu batteriu Escherichia coli veni spissu nnicatu sulu comu E. coli.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

L'usu dâ numinclatura binumiali asisti grazzi a Linneu ca l'aduttau pi lu sò sistema di classificazzioni scintìfica, basatu supra l'ossirvazzioni dî diversi carattirìstichi dî speci viventi. Pi stu mutivu, è n'idìa cumuni crìdiri ca Linneu è lu nvinturi dâ numinclatura binumiali. 'N rialità, sta sìmprici ma granni idìa fu cunciputa di Gaspard Bauhin, nu butànicu campatu ortri 100 anni prima di Linneu, chi l'aduttau pi na classificazzioni supra li chianti.

Lista dî tèrmini latini e greci cumuni ntî noma scintìfici[cancia | cancia la surgenti]

Palori latini e grechi

(o parti d'iddi)

lingua

L=Latinu G=Grecu

Traduzzioni
albus L jancu
arcticus L àrticu
argentatus L argintatu
australis L miridiunali
bengalensis L Bengala, Innia
borealis L buriali
brachy G curtu
carbo L carvuni
caulos G gambu, fustu
caudatus L cudatu, cu la cuda
cephalus G testa
chloro G vìridi
-cola L -geno, abbitanti
cristatus L cristatu, cu la crista
cyano G cianu, azzurru
dactylus G jìditu
deca G deci
dermis G pèddi
diplo- G dùbbulu
dodeca G dùdici
dolicho- G allungatu
domesticus L dumèsticu
dorsalis L dursali
dukhunensis L Deccan, Innia
echinus G spini
ennea G novi
ennea G nuvanta
erythro G russu
familiaris L cumuni
flora L ciuri
folius L fogghia
fuscus L marruni scuru
fulvus L giarnu
gaster G stòmacu
glycis G dùci
halo G sali
hecta G centu
hendeca G ùnnici
hepta G setti
heptacota G sittanta
hexa G sei
hexacota G sissanta
hibernicus L Irlanda
hortensis L jardinu
icosa G vinti
indicus L Innianu
lateralis L latirali
leucus G jancu
lineatus L rigatu, a strisci
ludovicani L di Ludovicu
maculatus L maculatu
major L maiuri
maximus L màssimu
melanus G nìuru
minimus L mìnimu
minor L minuri
montanus L muntanu
morphos G furma
morph- G furma
mauro- G scuru
niger L nìuru
nona L novi
nothos G fintu
notos G miridiunali
novaehollandiae L Australia
novaeselandiae L Nova Zilanda
noveboracensis L Nova Jorca
obscurus L scuru
occidentalis L uccidintali
octa G ottu
octaconta G uttanta
oeos- G tubbulari
officinalis L midicinali
orientalis L urientali
ortho- G drittu
pachys G rubbustu
parvus L nicu
pedi- L pedi
pelagius G ociànicu
penta- G cincu
pentaconta G cinquanta
petra G petra
phyllo G fogghia
phyton G chianta
platy G chiattu
protos G primu
pseudo- G sìmili a
pteron G ala
punctatus L puntigghiatu
repens L striscianti
rhiza G ràdichi
rhytis G currugatu
rubra L russa
-rostra- L pizzu
rufus L russu
sativus L siminatu
saurus G lucèrtula
sinensis L Cina
stoma G vucca
striatus L striatu
sylvi L voscu
tetra- G quattru-
tetraconta G quaranta
tinctorius L cularanti
tomentosus L pilusu
trich-, thrix G capiddu
triconta G trenta
-ura G dâ cuda
variabilis L variàbbili
variegatus L varigatu
ventrus L panza
verrucosus L dâ peddi rugusa
viridis L vìridi
volans L vulanti
vulgaris L cumuni