Va ô cuntinutu

Furmentu

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

Furmentu (o frummentu) è lu nomu ginèricu pi nnicari arcuni speci dû gèniri Triticum dâ famigghia dî Graminacei.

È usatu pi nnicari sia la chianta ca li cariòssiti di tali chianti.

Sistimàtica

[cancia | cancia u còdici]
Campu curtivatu a furmentu

Lu gèniri si suddividi 'n diversi speci, tra cui:

Alimintazzioni

[cancia | cancia u còdici]

Lu granu duru e lu granu tìnniru sunnu utilizzati pi l'alimintazzioni umana (vidi). Lu granu duru cunteni cchiù prutiini di chiddu tìnniru. Lu granu duru pruduci sìmuli e simulati dî grànuli grossi cu spìculi netti, mentri dû granu tìnniru s'uttennu farini dî grànuli tunniggianti. Lu granu duru è utilizzatu pâ pruduzzioni di pasta alimintaria (e macari di pani), chiddu tìnniru di pani o di pasta a l'ovu.

Cultivazzioni

[cancia | cancia u còdici]

La chianta dû furmentu è cunziddirata <<sfruttanti>> e veni abbicinnata cu culturi di rinnovu (granuturcu, barbabiètula) e di liguminusi furaggeri (erba mêdica, trifogghiu, ecc.).

Tècnica culturali

[cancia | cancia u còdici]

Lu tirrenu veni prima priparatu cu n'aratura a media prufunnitati (30-40 cm), appoi erpicatu p'affinàrinni la supirfici, e nfini cuncimatu. La sèmina s'effèttua a uttùviru cu na <<siminatrici di pricisioni>>, ca distribbuisci li chicchi 'n fili paralleli picca distanziati, ntirrànnuli a na prufunnitati riulari di 2-3 cm (p'ogni èttaru sunnu nicissari 2 q di sumenzi). Àutri lavurazzioni sunnu la cuncimazzioni mmirnali, la rullatura dû tirrenu pi riaccustari li ràdichi e lu diservu chìmicu a frivaru pi distrujiri l'erbi nfistanti. La chianta si sviluppa lestamenti 'n primavera e junci n'autizza pari a 80-150 cm; a jugnu li spichi sunnu maturi e pronti pâ ricota.

Cunzisti ntô tagghiu dâ chianta (mititura) e ntâ siparazzioni dî chicchi dâ pagghia e dâ pula (tribbiatura). 'N gèniri sti dui upirazzioni sunnu svolti cuntimpuraniamenti, cu lu mpiegu di na metritrebbia.

Ntê riggiuni a clima timpiratu friddu, si cultiva lu furmentu <<tìnniru>>: li cariòssidi cuntennu na sustanza janca e farinusa, di cui si ricava la farina. Ntê riggiuni a clima timpiratu càudu, si cultiva mmeci lu furmentu <<duru>>: li cariòssidi sunnu vìtrii e dùnanu na farina granulusa (ditta sìmula). Li risi p'èttaru vàrianu dî 30-35 q pû granu tìnniru, ê 20-25 q pû granu duru.

Li primi classificazzioni foru chiddi fatti di Varruni e di Tiufrastu. Na distinzioni cchiù pricisa vinni però fatta sulu ntô 1719 da M. P. Tournefort e, attraversu chiddi succissivi di Percival (1921), di Vavilov e di Becker, s'è junti a na sistimàtica suddisfacenti dû gèniri.