Baroccu sicilianu
Cu l'esprissioni Baroccu sicilianu si ntenni la forma spiciali ca pigghiau l'architittura Barocca 'n Sicilia ntê sèculi XVII e XVIII, ricanuscìbbili nun sulu dî sò tìpichi linìi curvi e mutivi dicurativi Barocchi ma puru dî màschiri e putti, e di l'apparenza particularmenti sgargianti raramenti visìbbili a àutri banni. Nzinu a picca tempu fa stu stili avìa statu studiatu, ricanusciutu e apprizzatu picca, nunustanti lu studiu piunieristicu di Anthony Blunt.
Lu stili dû Baroccu Sicilianu emergìu in sèguitu ô ciurìri di ntirventi di ricustruzzioni succiduti ô divastanti tirrimutu ca nvistìu la Val di Notu ntô 1693. Prima di sta data lu stili Baroccu avìa statu usatu nta l'ìsula 'n manèra ngenua, pruvinciali e comu forma dialittali, evoluta di l'architittura autoctona chiuttostu chi dirivatu dî granni architetti barocchi di Roma. 'N sèguitu ô tirrimotu, architetti lucali, assai studiaru a Roma, asciaru [1] n'abbunnanzia di oppurtunitati di ricriari lu chiù sufisticatu Baroccu pupulari di l'èbbica. Lu travagghiu, e lu novu gèniri ntrodòttu ispirò ultiriuri architetti lucali a siquirinni l'esempiu. Avversu lu 1730 architetti nativi cumpitenti e patruna dû stili Baroccu arrivaru ê vèrtici di l'architittura di l'ìsula. La ntirpritazzioni dû stili puratò a na forma d'arti pirsunalizzata e radicata ntô tirritoriu. Ntô pinùrtimu dicenniu dû sèculu XVIII lu stili finìu pòi cu l'essiri rimpiazzatu dî novi modi ca prupunìanu lu neoclassicismu. L'era Barocca dâ Sicilia, adorna e riccamenti dicurata, riflittìa pirfittamenti la storia suciali dû paisi a ddu tempu, e vinni a simbuliggiari lu cantu dû cignu dâ nubbilitati siciliana. Lu finòminu, nnicatu cumu Àutu Baroccu Sicilianu, durau sulu cinquanta anni, ma lassau supra l'ìsula nu marchiu di identitati architittònica distinata a durari finu ô sèculu XXI.
L'UNESCO classificau ntô 2002 diversi citati dû sud est dâ Sicilia (Notu, Rausa, Catania, Sarausa, Caltaggiruni, Palazzolu Acreidi, Muorica, e Scicli) comu patrimoniu munniali di l'umanitati pi l'unicità di st'architittura tardu barocca. Asempî di baroccu sicilianu si ponnu asciari praticamenti nta tutti li citati dâ Sicilia sud-orientali e videmma ntra àutri paisi dâ Sicilia ca 'nn ddu piriudu eranu veru sviluppati, comu Naru (AG).
