Nfurmazzioni

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

La nfurmazzioni eni lu risurtatu dî labburazzioni, dâ manipulazzioni e di l'organizzazioni dî dati nta na manera ca la pirsuna ca l’arricivi â fini ci havi cchiù canuscenza.
Ntâ lu so significatu cchiu tècchinicu la nfurmazzioni jè na siquenza urdinata ri simbula.
La nfurmazzioni comu cuncettu ci havi nu saccu di significati, di chiddu ca s’usa tutti li jorna e li significati tècchinici. Parrannu 'n ginirali, lu cuncettu di nfurmazzioni eni sìmili a chiddu di cumunicazzioni, cuntrollu, dati, forma, istruzzioni, canuscenza, significatu, stimulazzioni mintali, pircizzioni e rapprisintazzioni.


Ci sù nu saccu di pirsuni ca pàrranu di età dâ nfurmazzioni comu s'avissi arrivatu l'età dâ canuscenza o di sucità dâ canuscenza, di sucità dâ nfurmazzioni e di ticnoluggìa dâ nfurmazzioni, e macari di nfurmàtica, di scienza dâ nfurmazzioni e scienza dî compiuter ca sunnu spissu e vulinteri argumentu di cunvirsazzioni. Lu tèrmini "nfurmazzioni" a li voti si tilizza a munzeddu senza pinzari tropp'assai a tutti li significati ca putissi aviri.

La nfurmazzioni comu missaggiu[cancia | cancia la surgenti]

La nfurmazzioni eni lu statu di nu sistema di ntiressi (curiusità). Lu missaggiu eni la nfurmazzioni matirializzata.

La nfurmazzioni eni la qualità dû missaggiu ca na pirsuna ca spirisci a n'àutra o cchiù pirsuni. La nfurmazzioni eni sempri supra a quarchiccosa (la grannizza di nu paràmitru, la pussibbilità di n'eventu...). Si unu lu vidi nta sta manera, la nfurmazzioni nun havi a èssiri pricisa. Putissi èssiri la viritati o na buggìa, o sulamenti lu scrusciu di nu vasuni.

Macari lu scrusciu scrizziusu usatu ppi disturbari lu cursu dâ cumunicazzioni pi nun fari capiri li pirsuni tra d’iddi e putissi èssiri vista nta stu puntu di vista comu na forma di nfurmazzioni. Parrannu 'n ginirali, cchiù assai eni la quantitati di nfurmazzioni ntô missaggiu arricivutu cchiù assai lu missaggiu eni pricisu.

Stu mudellu pigghia pi bonu ca c’eni na pirsuna ca spirisci difinuta e armenu na pirsuna c’arricivi. Na variazzioni mpurtanti vidi la nfurmazzioni comu chiddu ca fussi cumunicatu cû missaggiu si fussi spiruta di na pirsuna ca spirisci a na pirsuna c’arricivi ca s’a fida di capiri lu missaggiu.

Nta ogni casu, macari si unu ci havi abbisognu di difiniri na pirsuna ca spirisci, lu mudellu di "nfurmazzioni comu missaggiu" nun dici ca sta nfurmazzioni avissi a èssiri pigghiata di l'ammienti, p'asempiu cu l’assirvazzioni, la littura o la misurazzioni.

La Nfurmazzioni eni nu tèrmini ca ci havi nu saccu di significati c'addipènninu dû cuntestu, ma comu règula eni liata a cuncetta comu lu significatu, l'istruzzioni, la cumunicazzioni, la rapprisintazzioni e ô stìmulu mintali.

Rittu n paroli pòviri la nfurmazzioni eni nu missaggiu arricivutu e caputu. Parrannu di dati putissi èssiri difinutu comu na cullizzioni di fatti unni cuegghiè putissi fari li sò cunchiusioni. Ci sù àutri aspetta dâ nfurmazzioni d’èssiri cunzidirati datu ca si veni a criari nova canuscenza cû studiu, la spirienza e l'istruzzioni. Ma nta tutti li casa la nfurmazzioni eni lu risultatu dâ labburazzioni, la manipulazzioni e l’orgaranizzazioni dî dati nta na manera ca chissu ngrannisci la canuscenza dâ pirsuna c’arricivi. La tiurìa dâ cumunicazzioni eni na misura numèrica di li ncirtizzi dû risultatu, p'asempiu, putìssimu diri ca lu "signali cunteni migliara di bitte (bit) di nfurmazzioni". La tiurìa dâ cumunicazzioni a li voti utilizza lu cuncettu di ntrupìa dî nfurmazzioni, ca di sòlitu s’attribuisci a C.E. Shannon.

N’àutra forma di nfurmazzioni eni la nfurmazzioni di Fisher, nu cuncettu di R.A. Fisher. Chissu eni utilizzatu quannu s’utilizza la statìstica pâ tiurìa dâ stima e pâ scienza 'n ginirali.

La nfurmazzioni di Fisher eni la grannizza di nfurmazzioni ca nu missaggiu si porta appressu e chi parra di nu paràmitru ca nun si poti assirvari. Poti èssiri labburatu dâ canuscenza dâ funzioni di prubbabbilità ca difinisci lu sistema. P'asempiu, cu na funzioni di prubbabbilità nurmali la nfurmazzioni di Fisher eni lu ricìprucu dâ varianza dâ liggi. Quannu nun si canusci la liggi di prubbabbilità nfurmazzioni di Fisher poti èssiri labburata di nu risultatu di dati nurmarmenti distribbuita comu lu ricìprucu dû sò secunnu mumentu.

Macari si la nfurmazzioni e li dati sù usati spissu canciànnuli tra d’iddi ci sù a li voti dî diffirenzi sustanziali.

Li dati sù nu gruppu di nfurmazzioni ca nun sù culligati tra d’iddi, e comu tali nun si ponnu utilizzari si nun sunnu valutati propiamenti.

Doppu ca forru valutati, na vota ca si vidi ca ci sù rilazzioni tra li dati, e ca sti rilazzioni sù mpurtanti, allura sù cunvirtuti nta nfurmazzioni. Ora sti stissi dati putìssiru èssiri utilizzati pi scopa diffirinti. Pirciò, nzinu a quannu li dati pòrtanu nfurmazzioni, chissi nun sù utilizzàbbili.

La misurazzioni dâ ntrupìa dâ nfurmazzioni[cancia | cancia la surgenti]

L'idea dâ nfurmazzioni comu missaggiu accuminzari ca la pubbricazzioni ntô 1948 di nu testu di Claude Shannon ca nfruinzau assai la cumunità dî scinziati , "Na tiurìa matimàtica dâ nfurmazzioni." Stu testu duna li funnamenta dâ tiurìa dâ nfurmazzioni e accumenza a utilizzari la parola nfurmazzioni nun sulu cu nu significatu tècnicu ma macari comu a na misura. Seni lu dispusitivu ca spirisci eni capaci di spiriri ô stissu modu nu gruppu di missaggi, allura la misura prifirita dâ "nfurmazzioni pruduciuta quannu nu missaggiu eni sceltu dû gruppu" eni lu logarìttimu a basi dui di (Sta misura eni chiamata auto-nfurmazzioni). Nta stu testu, Shannon cuntìnua:

La scelta di na basi logarìttimica currispunni â scelta di n'unità pi misurari la nfurmazzioni. Si s’usassi la basi 2 li risultati putìssiru èssiri chiamati cifri binari, o cchiù simpricimenti bitti (bit).

Ssu tèrmini sicilianu fu suggirutu di Maurice Carbonaro picchì eni sìmili a chiddu ngrisi bit ca nveci fu suggirutu di John Tukey datu ca utilizzau dî tèrmini ngrisi "binary digit" utilizzau li primi dù littri di "binary" e l'ùrtima di "digit". Nu dispusitivu cu dù pusizzioni stàbbili, comu lu relé o nu circùitu flippe-floppe, ponnu mmagazzinari nu bitti (bit) di nfurmazzioni. Nu nùmmiru N di sti dispusitivi ponnu mmagazzinari N bitti (bit)... Jurnali Tècnicu di Sistema Bell

Na manera cumplimintari di misurari la nfurmazzioni è data dâ tiurìa di la nfurmazzioni algorìttimica. Nta paroli pòviri, chissu misura lu cuntinutu di nfurmazzioni di na lista di sìmmuli ca si basa supra comu eni pussìbbili ntuvinari l'órdini, o cchiù spicificatamenti comu eni fàcili ginirari la lista. La siquenza ch’eni scritta sutta avissi aviri na misurazzioni dâ nfurmazzioni algorìttimica mottu bassa, e a manu a manu ca lu mudellu cuntìnua la misurazzioni nun cancia. La nfurmazzioni di Shannon ni duna la stissa misurazzioni dâ nfurmazzioni p’ogni sìmmulu, picchì chissi sunnu statisticamenti casuali, e ogni sìmmulu novu avissi a aumintari la misurazzioni.

123456789101112131415161718192021

Eni mpurtanti arricanùsciri li lìmiti dû travagghiu di Shannon dâ pruspittiva dû significatu umanu. Quannu si parrava dû significatu dû cuntinutu di nu missaggiu Shanon suttaliniava “Spissu li missaggi ci hannu nu significatu… st’aspetta simàntici dâ cumunicazzioni nun mpòrtanu ô prubbrema ncignirìsticu. L'aspettu significanti eni ca lu missaggiu attuali è chiddu scigghiutu di nu gruppu di missaggi pussìbbili (li virguletti ci stàvanu macari nta l'origginali).

Ntâ Tiurìa dâ nfurmazzioni li signala sù parti dû prucessu, e nun sunnu la sustanza, chissi fannu quarchiccosa, ma nun hannu significati particulari. Si si cummina la Tiurìa dâ nfurmazzioni algorìttimica câ Tiurìa dâ nfurmazzioni putìssimu cunchiùdiri ca lu signali cchiù casuali cunteni la cchiù assai nfurmazzioni ca poti èssiri nterpritata e ca nun poti èssiri cumpressu.

Micheal Reddy suttaliniava ca li “signala” dâ tiurìa matimàtica sù “mudella ca ponnu èssiri scanciati”. Nun ci sù missaggi nta nu signali, li signala traspòrtanu la spirtizza di silizziunari di nu gruppu di missaggi pussìbbili.” 'Ntâ tiurìa dâ nfurmazzioni “li sistemi hannu a èssiri pinzati p’upirari p’ogni pussìbbili silizzioni, e nun sulu pi chiddu ca eni scigghiutu picchì chissu nun eni canusciutu quannu si pruggetta.

La nfurmazzioni comu mudellu[cancia | cancia la surgenti]

La nfurmazzioni e ogni mudellu rapprisintatu. A stu puntu di vista nun ci ntiressa la pricisioni e mancu li parti ca stannu cumunicannu, ma nveci fa na siparazzioni tra l'uggettu e la sò rapprisintazzioni, e accussì macari lu sintimentu di participazzioni di quarchidunu ca capisci la rilazzioni. Stu puntu di vista pirciò havi bisognu di na menti cuscienti. P'asempiu:li statìstichi ecunòmichi rapprisèntanu n’econumìa, macari si nun pirfettamenti. Quannu parramu di dati ntâ scienza dî compiuter, statìstichi, e àutri campi, sù formi di nfurmazzioni nta stu senzu. Li mudella alittromagnètici nta na reti di compiuter e li dispusitivi sù culligati a quarchiccosa ch’eni diversu dû mudellu stissu, comu lu testu c’havi a èssiri visualizzatu e la tastera di inputti (input). Li Signala, , e li sìmmuli sù macari nta sta catigurìa.

La timoluggìa dû tèrmini[cancia | cancia la surgenti]

Pû Dizziunariu Ngrisi di Ocsfordi (Oxford), lu significatu cchiù anticu dâ parola nfurmazzioni nta ngrisi eni l'attu di nfurmari, o di dari na forma â menti, comu ntâ l'educazzioni, nta l'istruzzioni, o nta l'addistramentu. Na frasi antica dû 1387 dici: "Cincu libbra vennu dî cela pâ nfurmazzioni di l'umanità". Fu macari utilizzatu comu menzu di struzzioni, p'asempiu n'istruzzioni particulari. "Melibee ntisi l'abbilità e li raggiunamenti di Donna Prudenza, e li sò saggi nfurmazzioni tècnichi" (1386)

La palora ngrisa dirivau apparentimenti dû cumuni "nomu d'azzioni" ca tirminava cu "-azzioni" (dirivatu attraversu lu francisi dû latinu "-tio") a lu verbu cchiù ricenti nfurmari ntô senzu di dari na forma â menti, pi disciplinari, nzignari: "L'òmmini saggi avìssiru a jiri a nfurmari li sò rè." (1330) nforma sulu veni (cû francisi) dû latinu informare, dari na forma, furmàrisi n'idea di quarchiccosa. Lu latinu stissu avìa macari la parola informatio ca significava cuncettu o idea, ma comu stu tèrmini appi a nfruinzari la parola nformazzioni n sicilianu nun eni tantu chiaru.

Pi ùrtimu, la parola greca pi forma era « eidos », e sta parola era famusa p’èssiri utilizzata nta nu senzu tècnicu filosòficu di Platoni (e cchiù taddi d’Aristòtili) pi dinutari l’idintità idiali di l’essenza di quarchiccosa (vidi macari Li formi).

La nfurmazzioni e li Dati[cancia | cancia la surgenti]

Li paroli nfurmazzioni e dati, sù utilizzati scanciànnuli nta nu saccu di situazzioni. Ma nun sunnu sinònima. P’asempiu pi l’assirvazzioni di Adam M. Gadomski (1993), "li dati sù tutti chiddi ca ponnu èssiri labburati" e "li nfurmazzioni sunnu dati ca rapprisèntanu nu duminiu fìsicu o astrattu".