Lingua ebbràica

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

Pi lingua ebbràica si ponnu ntènniri funnamintarmenti dui cosi: l'ebbràicu bìbblicu o clàssicu e l'ebbràicu mudernu ch’è la lingua ufficiali dû statu d’Israeli, e cunta circa 7 miliuna di parranti. Si tratta ‘n pràtica di na stissa lingua pi quantu cci sunnu diffurmitati nutèvuli e è na lingua simìtica, e sìmuli nta chistu a l'àrabbu.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Urigginariamenti, la lingua ebbràica era la lingua utilizzata di l’ebbrei quannu ancora campàvanu ‘n maiuranza ‘n Mediu Urienti. Si stima ca circa 2300 anni fa l'ebbràicu cadìu ‘n disusu comu lingua parrata, sustituiuta di l'aramàicu.

Ntê sèculi siquenti, l’ebbrei dâ diàspora cuntinuaru a adupirari sta lingua sulu pî cirimonî riliggiusi. Ntâ vita di tutti li jorna, l’ebbrei si sprimìanu mmeci ‘n lingui lucali o ‘n àutri lingui ebbràichi comu lu yiddish o lu ladinu, ca sunnu ‘n riartati di l’ammiscati d’ebbràicu e d’àutri lingui, ca sunnu scrivuti spissu cu l'alfabbetu ebbràicu.

Doppu la nàscita dû Siunismu, si prupunìu di cchiù parti di pigghiari l'ebbràicu comu lingua cutidiana pi l’ebbrei ca mmigràvanu ntâ Palistina. Lu linguista ca mittìu ‘n pràtica la pruposta fu Eliezer Ben Yehuda, n’ebbreu lituanu ch’emigrau ‘n Palistina ntô 1881. Fu iddu a criari palori novi pî cuncetti ligati â vita muderna, ca nta l'Ebbràicu clàssicu nun asistìanu.[1]

L’ebbrei urtudossi nun accittaru nizziarmenti l'idìa d’usari la "lingua santa" ebbràica pâ vita cutidiana, e tutt'oi ‘n Israeli arcuni gruppi d’ebbrei ultra-urtudossi cuntìnuanu a usari lu Yiddish pâ vita d’ogni jornu.

Dittu chistu, l'ebbràicu pigghiau pedi rapidamenti tra li mmigrati ebbrei nunustanti arcuni risistenzi e ntô 1948 addivintau la lingua ufficiali d’Israeli, nzèmmula a l'àrabbu.

Ô jornu d'oi l'ebbràicu è na lingua ca veni usata ‘n tutti li campi dâ vita, nclusa la scenza, puru mantinennu nu liami cu l'ebbràicu clàssicu. Oltri a sta ràdica cci sunnu ô sò nternu nfruenzi ca pruvennu dû yiddish, di l'àrabbu, dû russu e dû ngrisi.

Li cumunitati ebbràichi dâ diàspora cuntìnuanu a parrari àutri lingui, ma l’ebbrei ca si trasfirìscinu ‘n Israeli àppiru a nzignàrisi sta lingua pi putìrisi nzèriri.

Scrittura e funètica[cancia | cancia la surgenti]

L'alfabbetu ebbràicu, comu chiddu àrabbu, nun sprimi li vucali, siddu nun sutta forma di signi nichi ca sunnu punuti ô di susu o ô di sutta dî palori, ca comu è gghiè di sòlitu nun vennu utilizzati. Si vidi la vuci alfabbetu ebbràicu pî currispunnenzi funètichi. Comu si va a vìdiri ‘n sequitu, la vucalizzazzioni havi comu è gghiè mpurtanza pû significatu.

Struttura[cancia | cancia la surgenti]

Li palori si ricanùscinu nta na ràdica, solitamenti di tri littri, ca veni mudificata cu prifissi, suffissi, nzirimenti e variazzioni vucàlichi assumennu significati diversi. P’asempiu, dâ ràdica KShR, ca sprimi lu cuncettu di culligamentu, dirìvanu li vucàbbuli KaShéR (adattu), KéSheR (cuntattu pirsunali), tiKShoRet (cumunicazzioni); dâ radica KTV (ncìdiri) diriva liKToV (scrìviri), miKTaV (dittatu), KToVet (nnirizzu), KeTuVa (cuntrattu).

Bibbliografìa[cancia | cancia la surgenti]

  1. Zuckermann, Ghil'ad (2003), Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew, Palgrave Macmillan (ISBN 9781403917232 / ISBN 978140338695)