Sciismu

Cû termini sciismu e lu rilativu aggittivu sciita si ntenni la principali minurità mussurmana (circa 10%). La spartizzioni chî sunniti havi orìggini ntô IX sèculu. Attuarmenti s'attrovanu principarmenti in Iraq e Iran. Li sciiti crirunu ca lu califfu assiri nu discinenti ri Maomettu.
Talìa puru
[cancia | cancia lu còdici]Particulari duttrinari
[cancia | cancia lu còdici]Lu sciismu si basa supra cincu fundamenti duttrinari.
- Munutèismu ( Tawḥid );
- la Prufizzìa ( Nubuwwa );
- l'Imamata ( Imāma );
- la Risurrezzioni ( Maʿād );
- la Giustizzia di Diu ( ʿAdl ).
Li Cincu Pilastri (la Prufissioni dâ Fidi, la Prighera Canònica, l’Elemusina Ligali,Digiuni ntô misi di Ramadan , e lu Pilligrinaggiu â Mecca e ê sò vicinanzi) sunnu arricanusciuti puru — cu lu primu ca cuincidi cû munuteìsimu — ma sunnu cunsidirati e difinuti comu “obblichi dâ fidi”.
Monoteìsimu
[cancia | cancia lu còdici]L’Islam sciita arricanusci, comu tutte l’àutri scoli islamichi, l’Unità divina e lu testu sacru dû Curanu. Teni ca lu Curanu havi nu significatu evidenti e unu ammucciatu, senza ca chistu annulla o dannìggia lu primu; e ca lu testu sacru s’havi a studiari puru ntâ manera esotèrica. L’Imam sunnu li ncarricati d’insignari sta gnosi a li fideli cchiù ricettivi.
Prufezzìa
[cancia | cancia lu còdici]L’Islam sciita arricanusci lu prufeta Maumettu e attribbuisci a iddu e a l’àutri Prufeti bibblichi la qualità di l’infallibbilità assoluta (ʿiṣma), mentri l’Islam sunnita ci la ricunosci sulu quannu si tratta di fidi.
P’infallibbilità assoluta s’intenni la nenti sinnificanti astinènza di li piccati — sia gravi ca minuri — e di l’errura ntô ricèviri e trasmèttiri la Rivilazzioni.
In cchiù, li Prufeti hannu lu duviri di pruvari a l’omu ca lu so missaggiu veni veramenti di Diu, e pi chistu fanu miràcula.
Lu miràculu cchiù granni dû ùrtimu Prufeta di l’Islam è lu stissu Curanu, ca ci fu trasmessu direttamenti ntô cori, senza l’intermizzioni di li sensi.
Imamati
[cancia | cancia lu còdici]È l’articulu di fidi ca carattirizza cchiù assà l’Islam sciita. Diu nun vulìa pirmèttiri ca l’òmini si pirdìssiru, e pi chistu li mannau li Prufeti pi guidàrili. Ma la morti di Maumettu misi fini â catina prufètica ca accuminzàu cu Adamu e cuntinuàu cuNoè, Abràhamu, Mosè e Gesù . Pirciò, c’era bisognu di un garantu spirutuali dâ cundutta di l’òmini, ca putìa èssiri e dari prova dâ virità dâ rilìggioni, e ca diriggìa la cumunità. Chistu è l’Imam: la Guida. Iddu ha a suddisfari nu certu nùmmiru di cunnizzioni: ha a canùsciri la rilìggioni, ha a èssiri giustu e lìbbiru di difetti; n’àutri palori, ha a èssiri lu megghiu dû sò tempu. È nvistutu dû Prufeta stissu, e doppu, di l’Imam ca ci fu prima di iddu.
Diversamenti di li sunniti, allura, li sciiti affèrmunu ca la cumunità, doppu la morti dû Prufeta, avìa a èssiri guidata di Alì, sò cuscinu e gèniru (picchì avìa spusatu la figghiaʾFāṭima Ẓahrāʾ ), ca lu stissu Prufeta avìa nummatu comu primu Imàm. E li discennenti di Alì avìanu a èssiri l’eredi di l’Imàmatu. Sta rivendicazzioni, a l’iniziu, avìa nù caratteri sulu pulìticu-rilìggiusu, ma cu lu tempu vinni a rapprisintari n’aspettu funnamintali dâ tiuluggìa sciita. La cuncizzioni sciita di l’Imàmatu, a diffirenza dû Califfatu ricunnusciutu di l’àutri musurmani, ncarna sia l’auturità timpurali sia chidda spirutuali, e veni cunsidirata comu la cuntinuazzioni dû ciclu di la prufezìa.
A stu puntu, c'è bisognu di fari na precisazzioni riguardu ô cuncettu di Sunna. Pi Sunna s’intènniri tuttu lu corpus di liggi e cunzètudini ca venunu di ciò ca lu prufeta Maumettu dissi, fici, omisi di diri e di fari, o a cui allusi, ecc. A contrariu di chiddu ca si poti pinsari, nun su sulu li sunniti a sèguitari la Sunna, comu lu nomu putissi fari cridiri, picchì puru li sciiti hannu la stessa pràtica. La diffirenza stà in primu locu ntê catini di trasmittituri, cioè nta li fonti di sta Sunna. Li sunniti priviligianu qualchi catina, e li sciiti àutri. In secundu locu, li sunniti cunsìderanu sunna (boni cunzètudini) puru l’integrazioni ca fùrinu fatti dê primi Califfi, e li sciiti duodecimani fanu àutri cu l’integrazioni ca fùrinu fatti dê primi dùdici Imàm (sèttu pi l’ismailiti). I trasmittituri usati dê unu sunnu cunsidirati inaffidàbbili o puru mentitori dê àutri, e inversu.
Secunnu li sciiti dû Dodici, li primi dùdici Imàm— nvistuti di stu rùlu di Diu stissu, dû Prufeta o dû Imàm ca ci fu prima — eranu rapprisintanti nfaddìbbili di Diu supra sta terra e custodi dâ Rivilazzioni. L’infallibbilità veni dû fattu ca l’Imàm pigghia la sò auturità di Diu stissu, e pi chistu duna n’insignamentu ca nun è minatu dû dubbiu di l’erruri. Doppu l’occultazzioni dû dudicesimu Imàm, l’òmini restaru lìbbiri nta li cosi dû putiri timpurali, mentri l’insignamentu cuntìnua a scurriri di l’Imàm attraversu li sapienti riliggiusi cchiù auturizzati, ca sunnu ispirati, anche si in manera ineffàbbili, di iddu stissu. Ntô Sciismu, la pràtica riliggiusa nun è fissata ab aeternu ntutti li sò dittagghi; pi chistu, l’interpretazzioni (ijtihād) arresta sempri aperta, e li novi prubblemi ponnu èssiri risoluti cu suluzzioni novi. Â fini dô tempu, l’Imàm ammucciatu si manifisterà, ristàurannu l’auturità liggìttima e la giustizzia tra l’òmini.
Diverse cuncetti dâ religgiuni islamica sciita riguardu a la figura dô Imàm appàrinu alla maggiuranza sunnita comu nettamenti eterodossi e, finu a tempi nun tantu lontani, foru aspramenti cundannati e luttati cu furia comu eretichi. Videmu quarchi esempiu.
Sin dal principi si sviluppò un dibattitu accaloratu supra la natura dâ persona dô Imàm. In ambienti estremisti, kaysaniti e ismailiti, si sostinìu la dottrina della divinità dô Imàm, cunsidaratu comu na sorta di "vulùtu di Diu" (wajh Allah), cioè lu vulùtu ca Diu mustra ô creatu, dottrina ca si perpetua ntô ismàilismu di oggi.
Sta dottrina è in parte mitigata ntô sciismu imamita o duodecimanu, ca è la forma maggioritaria ntô Iran e ntô Iraq di oggi, unni si tenda piuttostu ad accreditari na cuncetta ca si basa supra lu principiu - a cui probabilmenti nun è estrania na luntana eco cristologica - di la "doppia natura" dô Imàm: un’òmine ca cunteni una particula di Luce divina.
L'Imàm - secunnu una suggestiva metafisica o teologia di la luce - sarìa na "irradiàzioni" (tajalli) della stessa Luce divina.
Lu Zaydismu, ca si perpetua ntô sciismu attuali di lu Yemen, ha sempri negatu ogni aspettu divinu nta figura dô Imàm, ricunnucennu li so qualità comu nfàlibbili (è sempri guidatu da Diu) e impeccàbbili. La dimensioni divina dô Imàm è puru alla basi dâ ideà ca iddu "sòreggia lu munnu", cioè - comu si sostinìa in certi ambienti - senza di iddu lu munnu cascassi; consequenziali è puru la tendenza a cunsiderari lu magisteru dô Imàm - comu "manifestazioni" (mazhar) di Diu nta la Terra - superiore a chiddu dû Stessu Prufeta, ca è un semprici òmini.
Infini, l'Imàm joca nu rolu impurtanti ntâ sciatulugia. Sin dalla prima riflessione fatta in ambienti ismailiti e poi ripresa in parte puru ntô sciismu imamita, si afferma l'idea ca, alla fini dô munnu, l’ùrtimu Imàm di la sèrie - cunsidderatu mai veramente murutu - turnerà pi ristabiliri, nta la forma di Mahdi, un rèignu di giustizzia ca riparà i torti subiti dâ cumunità sciita, ideòlogia ca denùncia matrici ebraico-cristiani (cf. litteratura apocalittica).
Auturitati riliggiusi
[cancia | cancia lu còdici]Li sciiti duodecimani ricunòscinu comu maggiuri autorità riliggiusi i Marjaʿ al-taqlīd: ogni fidelu ha a sceglierne unu (o cchiù di unu in certi casi) e a sèguitari i so verditti giuridici. Àutri tituli di autorità riliggiusa sciita sunnu chiddu di ayatollah (ca voli diri "segno di Allah "), titulu ca pò cuncidiri cu chiddu di Marjaʿ, e Ḥojjat al-islām (ca si traduci: prova d'Islam), di gradu inferiori ô primu. Li riliggiusi sciiti ponnu purtari lu turbanti biancu o nìuru. Stu ùrtimu culuri indica li sayyid, cioè li discinnenti dû prufeta Maumettu.
Cultu dî martiri
[cancia | cancia lu còdici]L’Islam sciita dà na granni impurtanza ô cultu di li màrtiri (shuhadāʾ). ʿAlì, al-Ḥasan e sopratuttu al-Ḥusayn su li cchiù mpurtanti. Pi al-Ḥusayn si celebranu granni manifestazzioni di luttu e duluri colletivu pi lu jornu di la sò morti (ʿAshurāʾ), lu 10 di Muḥarram, e quaranta jorna doppu (Arbaʿīn).
Guglielmu di Tiru (seculu XII), paragunava stu cultu a chiddu di li màrtiri cristiani, e ancora oggi assai su li assunànzii cu li cerimunii cristiani dû Vennirì Santu.
Giustizia di Diu
[cancia | cancia lu còdici]Li musurmani sciiti affèrmunu ca Diu è giustu e ca nun agisci mai n’ingiustu. Di cunzicuenza, ricumpenza li cridenti ca fannu òpiri boni e punisci li malfattura.
Pi fari ca stu principiu havi valuri, l’omu ha a èssiri libbiru di scègghiri li propri azzioni — ed è propriu pi chistu ca ci vinni cuncessu lu libbiru arbitriu. Stu puntu pò dari spaziu a discussioni cu chiddu ca veni sustinutu dâ duttrina sunnita, ca teni ca Diu è l’unicu Criaturi, e allura puru criaturi di l’atti di l’omu.[1]
- ↑ Jean Jolivet, D. Gimaret, "Théories de l'acte humain en théologie musulmane", Revue de l'histoire des religions, 2/1982.