Bicicletta di cursa

Na bicichetta di cursa muderna.

La bicichetta di cursa è na sorta di bicicletta ca è pruggittata pû ciclismu supra strata, secunnu li règuli stabbiluti di l’Unioni Ciclìstica Ntirnazziunali (UCI). È la bicichetta ch'havi statu adupirata pì fari cumpitizzioni in linia o puru a tappi, supra a distanzi cchiù o menu longhi, di quannu nascìu stu menzu di trasportu.

Veni apprizzata assai, tantu dî curritura agunìstici quantu di l'appassiunati amaturiali, pî so qualità di liggirizza, scurrivulizza e vilucità.

Carattirìstichi tècnichi

La bicicletta di cursa è pinsata nta ogni so parti pî cumpitizzioni.
Lu pisu dî bicicletti di cursa muderni è di picca nfiriuri ê 10 kg ntâ chiddi cchiù ecunòmichi e pò rrivari i 5-6 kg ntâ chiddi cchiù custusi. Pî cumpitizzioni agunìstichi l'UCI stabbilìu nu pisu mìnimu di 6,8 kg pì vardari la saluti dî ciclisti, comu chî bicicletti cchiù leggî purrìunu macari èssiri troppu fràggili pì gguantari li cunnizzioni cchiù estremi (scinnuti, etc.).

Tilaru

Na biciletta di corsa pû triathlon o pî cursi a’ cronòmitru, si nutassi la forma dû manubbriu cu’ l’appoju pî brazza ca pirmetti di guidari stannu cchiu’ distinnuti.

Li bicicletti di cursa aduttàrunu dâ fini dû XIX sèculu l’accussiddittu tilaru à diamanti, furmato di ottu tubbi ca disìgnunu du triànguli adiacenti. Lu disignu dû tilaru nun fù suggettu di canciamenti ranni nfina a l'anni ’80: s'adupiraru sempri tubbazzioni d'azzaru cù diàmitru cchiù o menu standard. Unni s'àppiru canciamenti picciriddi fù ntâ geumitrìa dû tilaru (fù scurzatu lu passu ntô cursu dî dicennî) e ntê tècnichi di custruzzioni (occhietti passa-cavi sardati, sustegnu sardatu pî levi dû canciu, sustegnu sardatu pû diragghiaturi etc.).

Dû principiu di l'anni '80 s'accuminciàu â spirimintari cû diàmitru dî tubbi ca fòrmunu lu triàngulu principali dû tilaru. Chistu fù pussìbbili ringrazziannu ô sviluppu dâ tecnuluggìa dî travagghî miccànici, e à l'usu di autri matiriali sparti chì l'azzaru (tilara d'aluminiu già avìunu statu prisenti ntô dicenniu arreti, però sulu comu pruduttu di nicchia).

Ntô l'anni '90 sta tinnenza si sviluppàu cu na diffusioni larga dî tilara d'aluminiu, carattirizzati di na scelta vasta pì forma e sizzioni dî tubbazzioni, nzèmmula a na maggiuri liggirizza dû tilaru stissu. Dopu dû 2000 canusceru na diffusioni ranni comu matiriali pâ custruzzioni dî tilara macari la fibbra di di carboniu e lu titaniu, tutti dî dui cu na ranni liggirizza (li tilara cchiù leggî rrìvunu à pisari cchiù picca dûn chilugrammu), ma sempri câ pussibbilitati d'ottèniri tilara rìggidi e còmmudi.

Nzèmmula â forma e ô matiriali dî tubbi canciaru macari li furciddini di nzitu dâ rota d'arreti, ca comu lunghizza scinneru partennu di na para di centìmitri e rrivannu à picca millìmitri, à manera ca si ponnu nzitari lesti e senza pussibbilità di sbagghiu, cosa ca è mpurtanti ntê canci fatti rapidamenti duranti li cursi.

Lu gruppu

Lu gruppu è lu nziemi dî cumpunenti dâ trasmissioni e di lu mpiantu frinanti dâ bicicletta. Oggi si cunsìddira ca la serî sterzu, li muzzi e lu reggi-sedda nun nni fannu parti, ma nfina à picca tempu arreti si cusiddiràvunu cumprisi macari iddi. Comu à tanti autri cumpunenti dâ bicicletta di cursa, lu gruppu havi statu suggettu di canciamenti ntô cursu di l'anni.

Lu canciu

Ntê primi dicennî dû XX sèculu li canci di vilucità nun si usàvunu, e nveci li curritura adupiràvunu du pignuna diffirenti, unu p'ognin banna dâ rota d'arreti, e quannu cci giuvava si firmàvunu e vutàvunu la rota pì canciari pignuni. Ntô menzu dî dui guerri munniali cumpareru tanti miccanismi di canciata, cumannati spissu pì menzu di levi, e tra di chisti cc'èrunu i cancî a bacchetta. Sti miccanismi però ancora nun pirmittìunu na larga varietati di rapporti, e li pignuna èrunu limitati à 4, o puru 5 ntê mudelli cchiù ricenti.

Ô principiu di l'anni '50 si ntruducìu nu tipu di canciu novu, lu canciu à parallilugrammu, cumannatu à filu e cù dui puleggî ca mantinìunu la tinsioni curretta dâ catina macari essènnucci na diffirenza jauta ntô nùmmiru di denti dî pignuna dû cchiù granni ô cchiù picciriddu. Stu mudellu appi nu ranni successu e li cancî muderni si ponnu cusiddirari pirfizziunamenti di ddu pruggettu.

Li cumanni dû canciu

Ntê primi cancî, di prima dâ guerra, la leva dû canciu era rìggida e cunsintìa l'azzioni diretta supra dâ catina, ca vinìa spustata di nu ngranaggiu a n'autru. Appressu, pî roti d'arreti, si ntruduceru li cancî à parallilugrammu, unni l'azzioni dâ canciata nun è cchiù’ diretta, ma nveci s'esèrcita supra à du puleggî ca pusizziònunu la catina.

Li cumanni cchiù antichi èrunu bacchetti culligati direttamenti ê ngranaggî ca spustàvunu, e si truvàvunu ntâ parti darreti dâ bicicletta. Poi si passàu a liviceddi ca si mintìunu ntô tubbu obblìquu: tirannu la leva la catina si spustava, e lassannu la leva na modda richiamava la catina versu dâ so pusizzioni origginali. Sti liviceddi furu spustati succissivamenti ntô manubbriu, principiannu ntê bicicletti pî cursi à cronòmitru.

Ntô l'anni '80 si ntruduceru i liviceddi innicizzati, ca nun avìunu cchiù na cursa cuntinua, ma nveci caminàvunu a scatti discreti, unu p'ogni ngranaggiu, cosa ca rinnìa cchiù fàcili lu canciari rapportu. Tempu na para d'anni si ntruduceru li cumanni ntigrati di canciu è frenu, unni li cumanni dû canciu furu agghiunciuti direttamenti ntô corpu dî levi dî frena. Sta suluzzioni truvàu diffusioni univirsali e rinnìu obsuletu lu sistema à liviceddi.

La guarnitura

La guarnitura è lu nsiemi dî curuni d’avanti e dî pidiveddi dâ bicicletta. Chiddi cchiù antichi avìunu na curuna sula, cûn nùmmiru di denti attornu à 50. Ntô l'anni '40 s'affirmaru li primi guarnituri à curuna duppia e li miccanismi di canciata à diragghiaturi.

Ô principiu li curuni avìunu na diffirenza picciridda ntô nùmmiru di denti tra la curuna cchiù ranni e chidda cchiù picciridda, picchì li diragghiatura èrunu primitivi e nun riniscìunu à purtari facilmenti la catina dâ curuna picciridda a chidda ranni. Pi chistu si vidìunu para di curuni cu 50 e 47 denti.

Ntô l'anni '60 pigghiaru pedi li curuni picciriddi à 44 denti, e appressu chiddi à 42. La cunfigurazzioni 52-42 divintàu nu standard ca fu mantinutu pi na vintina d'anni. Era cchiù variàbbili lu nùmmiru di denti dâ curuna ranni, à secunna dâ prifirenza dû ciclista, picchì s'avìa à tèniri cuntu dû fattu ca li pignuna dâ rota d'arreti di dd'èpuca èrunu di nùmmiru limitatu ed era diffìcili ca si nni muntàvunu cchiù picciriddi di 14 denti. Nta l’anni ’80 si diffunnìu lu paru 53-39 nta l’àmmitu dî prufissiunisti, mentri li ciclisti amaturiali putìunu prifèriri lu paru 50-34 ca cunsenti di passari li nchianati cchiu’ duri macari a’ cu nun havi l’allinamentu dûn currituri.

La guarnitura tripla fici la so cumparsa nta l’anni ’60 e ’70, essennu tannu però assai rara. Succissivamenti truvàu na quarchi’ diffusioni tra dî prufissiunisti pî nchianati cchiu’ diffìicili e tra di l’amatura.

Oggi si diffunneru macari li suluzzioni «cumpatti» ca sunnu na via di menzu tra dî curuni duppî 53-59 e chiddi tripli 30-39-53, fatti di du curuni cû giru di bulluna ridduciutu e nùmmiru di denti attornu ô 50-34.

Li pignuna

Na vota li pignuna èrunu sulu dui, unu p’ogni banna dâ rota. Ppoi si passàu ê primi canci ca pirmittìunu d’adupiràrinni 3 o 4; già lu canciu a’ bacchetta mudellu Paris-Rubaix dâ Campagnolo cunsintìa d’adupiràrinni 5 nta l’anni ’50. Cu’ tuttu l’avventu dî novi canci, lu nùmmiru dî pignuna ristàu paru a’ 5 pi na vintina d’anni, e ppoi si passàu a’ 6 e 7 câ junta di autri ngranaggi. Nta l’anni ’90 lu nùmmmiru dî pignuna nchianau nfina a’ 10, ridducennu lu spissuri d’iddi e di cunsiquenza macari dâ catina. Ntô 2009 furu ntruduciuti canci a’ 11 vilucità pi’ mudelli cchiu’ custusi.

Quannu lu nùmmiru dî pignuna era limitatu a’ 5, la diffirenza ntô nùmmiru di denti tra di l’unu e l’autru era di sòlitu di 2, e la rota lìbbira usuali pî bicicletti di cursa era la 14-24. Pi’ tantu tempu lu pignuni di 14 fu’ lu cchiu’ picciriddu ca era dispunìbbili; ppoi nta l’anni 70 cumpareru chiddi di 12 denti e di 13 denti. Lu cchiu’ ranni putìa jiri di 21 denti a’ 24 denti, e quarchidunu di 26 si putìa adupirari pî nchianati cchiu’ duri.

Li pacchi di pignuna attuali rrìvunu a’ cuntèniri chiddi di 11 e di 29; li pignuna cchiu’ picciriddi li ùsunu sulu li prufissiunisti, chiddi cchiu’ ranni sunnu cchiu’ pinsati pi jutari l’amatura ntê nchianati cchiu’ diffìcili. Ntô casu dî pignuna cchiu’ picciriddi la diffirenza di denti dûn pignuni a’ chiddu appressu è dûn denti sulu, nveci chiddi cchiu’ ranni si pàssunu di 2-3 denti, pi’ putiri mantèniri na cadenza di pidaliata ottimali nta tutti li situazzioni.

Lu manubbriu

Lu manubbriu dî bicicletti di cursa havi la forma clàssica «a’ corna di muntuni», curvata p’arreti nta so parti bascia. Sta forma si spiega picchì la gguantata ntâ parti bascia duna maggiuri stabbilità; stu fattu era particularmenti veru ntê primi bicicletti.

Pî cursi a cronòmitru si usàu pûn certu tempu lu manubbriu «a’ corna di boi», ghîcatu pi’ supra nveci ca pi’ sutta.

La curvatura dû manubbriu, ca nfina ô XX sèculu era quasi circulari, oggi havi na sàguma cchiu’ spicìfica, pi’ migghiurari l’ergunumìa dâ gguantata. Cci sunnu tanti tipi di curvaturi dî manubbrî, a’ secunna dî disciplini e dî prifirenzi dû ciclista. Pi’ tradizzioni si chiama «Merckx» chiddu cchiu’ drittu orizzontalmenti e cu’ curvaturi cchiu’ bruschi a’ l’estremità, e nveci si chiama «Gimondi» chiddu unni la curvatura virticali ccumencia cchiu’ vicinu ô centru dû manubbriu; chistu picchì li du campiuna prifirìunu pirsunalmenti l’una e l’autra forma.

Li levi dî frena sunnu sistimati ntâ parti bascia dû manubbriu, a’ manera ca si ponnu adupirari megghiu ntâ gguantata bascia, chi’ è chidda cchiù ariudinàmica e prifiruta ntê scinnuti.

Lu matiriali origginali dî manubbrî era l’azzaru, spissu crumatu. A’ pàrtiri di l’anni ’60 s’accuminciàu a‘ adupirari l’aluminiu, chi’ pigghiàu viatu lu supraventu. Oggi s’adòpira macari la fibbra di carboniu, ch’assòrbi megghiu li vibbrazzioni e po’ aviri na prisintazzioni estetica cchiu’ accattivanti.

Ntê cursi a’ cronòmitru è cunsintutu l’utilizzu di prulunghi pû manubbriu, unni si ponnu ppujari l’avambrazza p’assùmiri na pusizzioni cchiu’ ariudinàmica; sunnu però vietati ntê cursi in linia.

Roti e cupirtuna

Li roti sunnu di tanti sorti, pi’ putìrisi adattari ê varî tipi di cumpitizzioni. Ponnu aviri un nùmmiru di raggi assai variàbbili, di 16 a’ 36. Sta ùrtima era la cunfigurazzioni clàssica, però oggi ô liveddu prufissiunali nun si usa cchiu’. N’autra cosa ca po’ canciari è lu prufilu dû circu, ca po’ èssiri basciu, minzanu o autu. Ntê cursi a’ cronòmitru si ponnu adupirari li roti linticulari, sulamenti comu rota d’arreti. Comu matiriali di custruzzioni, di sòlitu s’adòpira l’aluminiu o lu carboniu; lu magnesiu è cchiu’ raru. Li roti di carboniu, sparti chi’ sunnu cchiu’ leggî, sunnu cchiu’ ariudinàmichi, dunca dùnunu maggiuri pristazzioni quannu la vilucità è auta; però òffrunu minuri attritu ê frena, dunca rènnunu la frinata menu efficaci.

Comu cupirtuna a’ liveddu agunìsticu si ùsunu li tubbulara, ncuddati cu’ màstici o cira lacca supra dî circuni. Chî tubbulara si havi lu vantaggiu di na scurrivulizza maggiuri e cchiu’ picca furaturi, picchì mancannu la càmmara d’aria chista nun si po’ «pizzicari». A’ usu amaturiali, nveci, si diffunneru li cupirtunedda cu’ càmmara d’aria, ca sunnu cchiu’ facili a‘ canciari e a’ cunsari.

Gallarìa di mmàggini

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Vidi macari

• Ciclismu
• Bicicletta di muntagna