"Caltaggiruni" : Diffirenzi ntrê virsioni

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nuddu riassuntu dû canciamentu
Riga 15: Riga 15:
}}
}}


'''Caltaggiruni''' (''Caltagirone'' in talianu) è nu comuni di 37 953 abbitanti dâ Cittati metrupolitana di Catania. È luntana 68 km dû sò capulocu pruvinciali Catania e 195 km dû sò capulocu reggiunali [[Palermu]]. È lu quintu comuni cchiù populatu dâ Città metrupolitana e lu primu pi grandizza territoriali. È lu 23 comuni dâ Sicilia pi populazzioni e lu quintu pi grandizza. È sedi piscupali dû 1816. È capulocu di nu vastu comprensoriu territoriali, chiamatu ''Calatinu e Sud Simetu'', ca è nnâ parti meridionali di lu enti metrupolitanu di oji.
'''Caltaggiruni''' (''Caltagirone'' in talianu) è nu comuni di 37 953 abbitanti dâ [[Pruvincia di Catania|Cittati metrupolitana di Catania]].
È luntana 68 km dû sò capulocu pruvinciali Catania e 195 km dû sò capulocu reggiunali [[Palermu]]. È lu quintu comuni cchiù populatu dâ Città metrupolitana e lu primu pi grandizza territoriali. È lu 23 comuni dâ Sicilia pi populazzioni e lu quintu pi grandizza. È sedi piscupali dû 1816. È capulocu di nu vastu comprensoriu territoriali, chiamatu ''Calatinu e Sud Simetu'', ca è nnâ parti meridionali di lu enti metrupolitanu di oji.


Centru urbanu misu centralmenti intra la Sicilia centrali, chiḍḍa orientali e lu litoriali meridiunali, è celebri pâ produzzioni dâ ciramica, a quali la rendi lu maggiuri centru reggiunali e unu di cchiù impurtanti d’Italia. Fu pi ultra dui millenni nu puntu strateggicu di controllu pi multi populi ca contrullavunu li chiana di Catania e Gela, intra di cui bizzantini, arabbi, genuvisi e nurmanni. È macaru nu impurtanti centru agriculu, pi so grandi campagni.
Centru urbanu misu centralmenti intra la Sicilia centrali, chiḍḍa orientali e lu litoriali meridiunali, è celebri pâ produzzioni dâ ciramica, a quali la rendi lu maggiuri centru reggiunali e unu di cchiù impurtanti d’Italia. Fu pi ultra dui millenni nu puntu strateggicu di controllu pi multi populi ca contrullavunu li chiana di Catania e Gela, intra di cui bizzantini, arabbi, genuvisi e nurmanni. È macaru nu impurtanti centru agriculu, pi so grandi campagni.
Riga 41: Riga 43:
== Nasciuti a Caltaggiruni ==
== Nasciuti a Caltaggiruni ==


* Don [[Luiggi Sturzu]], preti, fundaturi dû partitu pupulari talianu, sinaturi a vita dâ Ripubbrica Taliana.
* Don [[Luiggi Sturzu]], preti, fundaturi dû partitu pupulari talianu, sinaturi a vita dâ Ripubbrica Taliana
* [[Domenicu Semineriu]], scritturi
* [[Domenicu Semineriu]], scritturi
*Antuninu Ragona, studiusu dâ ciramica
*Nicola Longubardi, gesuita
*[[Silvio Milazzo|Silviu Milazzu]], puliticu già presidenti dâ [[Riggiuni Siciliana]]
*[[Mariu Scelba]], puliticu già presidenti dû [[Prisidenti dû Cunsigghiu dî Ministri Italiani|Cunsigghiu dê Ministri]] dâ Rippubbrica Taliana
*Gisualdu Clementi, medicu e prufissuri
*Saveriu Fragapani, architettu
*Gualteru di Caltaggiruni, nobbili e puliticu dû periudu dî [[Vespri siciliani|Vespri Siciliani]]
*Ottavia Penna Buscemi, pulitica, diputata dâ Assemblea Costituenti dâ Repubbrica Taliana
*Salvaturi Castagna, ginirali militari
*Paulu Ciulla, falsaru di moneta
*Marianu Giaquinta, matimaticu
*Jacupu Rannazzu, dirigenti sportivu, già presidenti dâ [[Atalanta Bergamasca Calcio|Atalanta Bergamasca]]
*Alessiu Narbuni, gesuita e storicu
*Nicole Grimaudu, attrici


== Dialettu ==
== Dialettu ==

Virsioni dû 02:14, 2 mar 2021

Caltaggiruni
Dittagghi: Stemma di Caltaggiruni
Muttu: Urbs Gratissima
Nomu ufficiali: Caltagirone
Riggiuni: Sicilia
Pruvincia: Catania
Cuurdinati: 37°14'0"N, 14°31'0"E
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 382 km²
Abbitanti: 38.220
Dinzitati: 96 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Acati, Gela, Grammicheli, Licuddìa, Mazzarinu, Mazzarruni, Miniu, Mirabedda Mbaccari, Niscemi, Chiazza , San Micheli di Ganzaria
CAP: 95041
Prifissu telefònicu: 0933
Situ ufficiali: http://www.comune.caltagirone.ct.it/


Caltaggiruni (Caltagirone in talianu) è nu comuni di 37 953 abbitanti dâ Cittati metrupolitana di Catania.

È luntana 68 km dû sò capulocu pruvinciali Catania e 195 km dû sò capulocu reggiunali Palermu. È lu quintu comuni cchiù populatu dâ Città metrupolitana e lu primu pi grandizza territoriali. È lu 23 comuni dâ Sicilia pi populazzioni e lu quintu pi grandizza. È sedi piscupali dû 1816. È capulocu di nu vastu comprensoriu territoriali, chiamatu Calatinu e Sud Simetu, ca è nnâ parti meridionali di lu enti metrupolitanu di oji.

Centru urbanu misu centralmenti intra la Sicilia centrali, chiḍḍa orientali e lu litoriali meridiunali, è celebri pâ produzzioni dâ ciramica, a quali la rendi lu maggiuri centru reggiunali e unu di cchiù impurtanti d’Italia. Fu pi ultra dui millenni nu puntu strateggicu di controllu pi multi populi ca contrullavunu li chiana di Catania e Gela, intra di cui bizzantini, arabbi, genuvisi e nurmanni. È macaru nu impurtanti centru agriculu, pi so grandi campagni.

Lu centru storicu avi lu titulu di Patrimoniu di l’umanitati di l’UNESCO dû 2002, facenti parti dû consorziu du Vaḍḍu di Notu, inzemmura a Catania, Militeḍḍu, Scichili, Muorica, Ràusa, Notu e Palazzolu.

L'etimoluggìa diriva di l'àrabbu Q'al'at jiran (appoi trasfurmatu in Kalta-jiran), ca signìfica dui Casteḍḍi vicini.

Oji, ultra lu celebri centru storicu, la città avi macaru n'area abbitata di etati recenti, undi putemu truvari alcuni importanti vii, palazzi, lochi e chiazzi centrali dâ cittati. Chista parti dâ cittati è oji lu cori urbanu dû comuni.

La cittati mustràu sempri l'ambizziuni di essiri capulocu di na sò pruvincia chi fussi chiù o menu lu territoriu dû Calatinu e Sud Simetu.

Frazzioni

Giamillaggi

Nasciuti a Caltaggiruni

  • Don Luiggi Sturzu, preti, fundaturi dû partitu pupulari talianu, sinaturi a vita dâ Ripubbrica Taliana
  • Domenicu Semineriu, scritturi
  • Antuninu Ragona, studiusu dâ ciramica
  • Nicola Longubardi, gesuita
  • Silviu Milazzu, puliticu già presidenti dâ Riggiuni Siciliana
  • Mariu Scelba, puliticu già presidenti dû Cunsigghiu dê Ministri dâ Rippubbrica Taliana
  • Gisualdu Clementi, medicu e prufissuri
  • Saveriu Fragapani, architettu
  • Gualteru di Caltaggiruni, nobbili e puliticu dû periudu dî Vespri Siciliani
  • Ottavia Penna Buscemi, pulitica, diputata dâ Assemblea Costituenti dâ Repubbrica Taliana
  • Salvaturi Castagna, ginirali militari
  • Paulu Ciulla, falsaru di moneta
  • Marianu Giaquinta, matimaticu
  • Jacupu Rannazzu, dirigenti sportivu, già presidenti dâ Atalanta Bergamasca
  • Alessiu Narbuni, gesuita e storicu
  • Nicole Grimaudu, attrici

Dialettu

A Caltaggiruni, intra li secula XIX e XX, in virtuti di l’unificazziuni nazziunali e dâ diffusiuni di menzi di communicazziuni di massa visiva e stampata, l’usu dâ lingua taliana si allargàu in quasi tutti li abbitanti e midemma in registra diversi di chiḍḍi furmali. La lingua siciliana pirò è macari presenti, nnâ sò varianti cittatina.

La so varietati lucali, lu caltaggirunisi, è nu dialettu orientali dû sicilianu, comu chiḍḍi di Saragusa e Catania, pirò cu la nfluenza ligguri (probabilmenti savunisi) e la prisenza di elementa dê dialetta cintrali, comu chiḍḍi di Castruggiuvanni e Nissa. Comu in autri dialetta dû sicilianu, sunu prisenti nfluenzi dê lingui castigghiana, catalana, pruvinzali, berbera, tuscana e greca, ultra a prestiti dû talianu.


Dichiarazzioni Universali di li diritti di l'Omu

"Ì crìstijani nasciunu tutti lìbbiri e tutti ì stìssi, pi dignità e dirìtti. C' hanu u stìssu cirbeḍḍu e cuscienza, e s'han'a cumpurtari 'ntra ri ìḍḍi comu si fussuru frati râ stìssa matri."

Patri nostru

Patri nostru, chi se 'n celu,

Santifficatu v'è u nomu tò,

vinìssi prestu u tò regnu,

sempri fatta v'è a tò vuluntà.

Comu 'n celu accussi 'n terra.

Dunini sempri u nostru pani cutidianu,

E togghjini ì nostri debbita

Accussi comu nuatri ì tugghìmu

ê debbitura nostri.

E nun ni lassari cascari 'n tentazzìuni,

ma lìbbirini rû mali, AMEN.


Pi sapìrinni cchiossai, vidi puru la vuci Cullina di Sant’Ippòlitu (Caltaggiruni).