"Ziriti" : Diffirenzi ntrê virsioni
n Bot: Migrating 22 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q205718 (translate me) |
|||
Riga 19: | Riga 19: | ||
[[Catigurìa:Tunisìa]] |
[[Catigurìa:Tunisìa]] |
||
[[an:Zirí]] |
|||
[[ar:زيريون]] |
|||
[[bg:Зириди]] |
|||
[[ca:Zírida]] |
|||
[[de:Ziriden]] |
|||
[[en:Zirid dynasty]] |
|||
[[es:Ziríes]] |
|||
[[eu:Ziridar leinua]] |
|||
[[fa:زیریان]] |
|||
[[fr:Zirides]] |
|||
[[hu:Zírida-dinasztia]] |
|||
[[it:Ziridi]] |
|||
[[ja:ズィール朝]] |
|||
[[nl:Ziriden]] |
|||
[[no:Ziridene]] |
|||
[[pl:Zirydzi]] |
|||
[[pt:Ziridas]] |
|||
[[ru:Зириды]] |
|||
[[sh:Ziridi]] |
|||
[[simple:Zirid dynasty]] |
|||
[[sv:Zirider]] |
|||
[[tr:Ziriler]] |
Virsioni dû 19:48, 9 mar 2013
Li ziriti (àrabbu: زيريون) foru na dinastia Berbera urigginaria dâ Kabilia, chi cuvirnau l'Ifriqiya (la Tunisia e l'Algiria di oggi) all'inizziu pî contu dî fatimiti, e a partiri dô 1045 comu emiratu abbassidi ndipinnenti dî fatimiti, nzinu ô 1148, quannu foru battuti di l'almoraviti chi vìnninu dâ Spagna e dô Maroccu.
La cità di Kairouan fu capitali di l'emiratu zirita nzinu â ruttura dî riliazzioni chê fatimiti chi abbinni prugrissivamenti tra lu 1045, arricanuscennu lu califfatu abbassidi di Bagdad, e lu 1048 quannu li ziriti dicideru di distruggiri nto propriu tirritoriu ogni rifirenza ê fatimiti. La tinsioni chê fatimiti causau na guerra chi s'accapau câ perdita dâ tripolitania prima e di Kairouan. La capitali fu allura spustata a Mahdia ntô 1057.
Fu contra li ziriti chi li normanni di Ruggeru II di Sicilia appiru a cummattiri. Li nurmanni vulìanu mèttiri pedi ntê costi africani, ma nti nu primu mumentu li ziriti rinisceru a cuntrastari l'uffinsiva, scunfiggennu la flotta nurmanna cumannata di Christodulus a capu Dimas ntô 1123. St'abbinimentu è puru ricurdatu nti na puisia di Ibn Hamdis chi all'èbbica abbitava â curti zirita di Mahdia. Addoppu, cumannati di Giorgiu di Antiochia, li ziriti forru battuti e ntô 1148 li nurmanni pigghiaru lu cuntrollu di tutti li porti chi talìavanu â Sicilia, di Tripoli nzinu a Tunisi. L'urtimu califfu zirita, Abul-Hasan al-Hasan ibn Ali appi a ghirasinni di Mahdia, lassànnula ê nurmanni e spustau lu putiri zirita a Algeri nzinu â nvasioni almohadi chi ntô 1152 misi fini â dinastia.
Principi Ziriti 'n Tunisia
- Abul-Futuh Sayf ad-Dawla Buluggin ibn Ziri (973-983)
- Abul-Fat'h al-Mansur ibn Buluggin (983-995)
- Abu Qatada Nasir ad-Dawla Badis ibn Mansur (995-1016)
- Sharaf ad-Dawla al-Muizz ibn Badis (1016-1062) dichiarau la nnipinnenza contra li fatimiti, e canciai la capitali di Kairouan a Mahdia.
- Abu Tahir Tamim ibn al-Muizz (1062-1108)
- Yahya ibn Tamim (1108-1116)
- Ali ibn Yahya (1116-1121)
- Abul-Hasan al-Hasan ibn Ali (1121-1152) (di lu 1148 cuvirnau a Algeri)