"Àlgibbra" : Diffirenzi ntrê virsioni
n robot junciennu: pa:ਅਲਜਬਰਾ |
n Bot: Migrating 119 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3968 (translate me) |
||
Riga 38: | Riga 38: | ||
[[Catigurìa:Matimàtica|Algibbra]] |
[[Catigurìa:Matimàtica|Algibbra]] |
||
[[Catigurìa:Àlgibbra|Algibbra]] |
[[Catigurìa:Àlgibbra|Algibbra]] |
||
[[af:Algebra]] |
|||
[[an:Alchebra]] |
|||
[[ang:Rīmaȝiefunȝ]] |
|||
[[ar:جبر]] |
|||
[[arz:جبر]] |
|||
[[ast:Álxebra]] |
|||
[[az:Cəbr]] |
|||
[[ba:Алгебра]] |
|||
[[bat-smg:Algebra]] |
|||
[[be:Алгебра]] |
|||
[[be-x-old:Альгебра]] |
|||
[[bg:Алгебра]] |
|||
[[bn:বীজগণিত]] |
|||
[[bs:Algebra]] |
|||
[[ca:Àlgebra]] |
|||
[[co:Algebra]] |
|||
[[cs:Algebra]] |
|||
[[cy:Algebra]] |
|||
[[da:Algebra]] |
|||
[[de:Algebra]] |
|||
[[el:Άλγεβρα]] |
|||
[[eml:Algebra]] |
|||
[[en:Algebra]] |
|||
[[eo:Algebro]] |
|||
[[es:Álgebra]] |
|||
[[et:Algebra]] |
|||
[[eu:Aljebra]] |
|||
[[fa:جبر]] |
|||
[[fi:Algebra]] |
|||
[[fiu-vro:Algõbra]] |
|||
[[fr:Algèbre]] |
|||
[[fy:Algebra]] |
|||
[[gan:代數]] |
|||
[[gd:Ailseabra]] |
|||
[[gl:Álxebra]] |
|||
[[he:אלגברה]] |
|||
[[hi:बीजगणित]] |
|||
[[hif:Algebra]] |
|||
[[hr:Algebra]] |
|||
[[ht:Aljèb]] |
|||
[[hu:Algebra]] |
|||
[[hy:Հանրահաշիվ]] |
|||
[[ia:Algebra]] |
|||
[[id:Aljabar]] |
|||
[[io:Algebro]] |
|||
[[is:Algebra]] |
|||
[[it:Algebra]] |
|||
[[ja:代数学]] |
|||
[[jbo:alxebra]] |
|||
[[jv:Aljabar]] |
|||
[[ka:ალგებრა]] |
|||
[[kbd:Алгебрэ]] |
|||
[[kk:Алгебра]] |
|||
[[kn:ಬೀಜಗಣಿತ]] |
|||
[[ko:대수학]] |
|||
[[ky:Алгебра]] |
|||
[[la:Algebra]] |
|||
[[lij:Algebra]] |
|||
[[lo:ພຶດຊະຄະນິດ]] |
|||
[[lt:Algebra]] |
|||
[[lv:Algebra]] |
|||
[[mg:Aljebra]] |
|||
[[mk:Алгебра]] |
|||
[[ml:ബീജഗണിതം]] |
|||
[[mr:बीजगणित]] |
|||
[[ms:Algebra]] |
|||
[[mt:Alġebra]] |
|||
[[mwl:Álgebra]] |
|||
[[my:အက္ခရာသင်္ချာ]] |
|||
[[ne:बिजगणित]] |
|||
[[new:बीजगणित]] |
|||
[[nl:Algebra]] |
|||
[[nn:Algebra]] |
|||
[[no:Algebra]] |
|||
[[nov:Algebra]] |
|||
[[oc:Algèbra]] |
|||
[[pa:ਅਲਜਬਰਾ]] |
|||
[[pl:Algebra]] |
|||
[[pms:Àlgebra]] |
|||
[[pnb:الجبرا]] |
|||
[[ps:الجبر]] |
|||
[[pt:Álgebra]] |
|||
[[qu:Qillqanancha kamay]] |
|||
[[ro:Algebră]] |
|||
[[ru:Алгебра]] |
|||
[[rue:Алґебра]] |
|||
[[sah:Алгебра]] |
|||
[[sco:Algebra]] |
|||
[[sh:Algebra]] |
|||
[[si:වීජ ගණිතය]] |
|||
[[simple:Algebra]] |
|||
[[sk:Algebra]] |
|||
[[sl:Algebra]] |
|||
[[so:Aljebra]] |
|||
[[sq:Algjebra]] |
|||
[[sr:Алгебра]] |
|||
[[sv:Algebra]] |
|||
[[sw:Aljebra]] |
|||
[[ta:இயற்கணிதம்]] |
|||
[[te:బీజగణితం]] |
|||
[[tg:Алгебра]] |
|||
[[th:พีชคณิต]] |
|||
[[tk:Algebra]] |
|||
[[tl:Alhebra]] |
|||
[[tr:Cebir]] |
|||
[[tt:Алгебра]] |
|||
[[uk:Алгебра]] |
|||
[[ur:الجبرا]] |
|||
[[uz:Algebra]] |
|||
[[vec:Àlgebra]] |
|||
[[vi:Đại số]] |
|||
[[vls:Algebra]] |
|||
[[war:Alhebra]] |
|||
[[yi:אלגעברע]] |
|||
[[yo:Áljẹ́brà]] |
|||
[[zh:代数]] |
|||
[[zh-classical:代數學]] |
|||
[[zh-min-nan:Tāi-sò͘]] |
|||
[[zh-yue:代數學]] |
Virsioni currenti ô 07:45, 9 mar 2013
L'àlgibbra è na parti dâ matimàtica unni littri (a, b, c,..) o àutri sìmmuli sunnu usati pi rapprisintari nùmmura scanusciuti.
Nta l'àlgibbra, l'addizzioni, la suttrazzioni, la multiplicazzioni, e la divisioni sunnu usati p'attruvari li nùmmura (li valura) nta nu prubbrema (l'equazzioni) di matimàtica quannu nun sunnu canusciuti.
- N'esempiu avissi attruvari x (la variàbbili) nta l'equazzioni: .
Cu l'aiutu di l'àlgibbra, si pò addizziunari cincu a ntrammi li lati dû signu agguali (=). (), dunca la risposta è: . Ntê àutri palori:
- A manu manca: nu nigativu 5 e nu pusitivu 5 agguali 0 pàrtiri appena lu "".
- A manu dritta: nu pusitivu 2 più nu pusitivu 5 uguali 7.
- Riscrìviri l'equazzioni:
- ,
- dunca
- .
Chistu si chiama "l'àlgibbra elimentari", o l'àlgibbra funnamintali. Ci sunnu macari: l'àlgibbra astratta, l'àlgibbra liniari, e l'àlgibbra univirsali.
L'àlgibbra pò èssiri usata pi arrisòrviri li prubbremi riali pirchì li règuli d'àlgibbra funziònanu ntâ rialitati e li nùmmura pòssunu èssiri usati pi rapprisintari li valura di cosi riali.
- P'esempiu, siddu ju dugnu 5 muniti a n'amicu e 10 rèstanu, quantu havi avutu prima? Tintamu di scummigghiari quantu haiu avutu prima, dunca chiamamu stu x. Quanti muniti chi haiu avutu prima menu quantu haiu datu ô miu amicu agguagghia quanti muniti chi haiu ora, dunca . Putemu agghiùnciri cincu a ogni latu p'attruvari ca ; accussí . x, lu nùmmuru chi haiu avutu prima, agguagghia 15. Haiu avutu 15 muniti prima.
Iscrizzioni nta l'àlgibbra[cancia | cancia la surgenti]
Nta l'àlgibbra, l'addizzioni z a y (o y cchiù z) è scritta commu y + z. Nta l'àlgibbra, la suttrazzioni z di y (o y meno z) è scrittu commu y - z.
Nta l'àlgibbra, la multiplicazzioni y pi z (o y voti z) pò èssiri scritta 'n 4 maneri: y × z, y*z, y(z), o yz. Lu yz è la forma cchiù usuali di scrìviri dû pruduttu di y e z nta l'àlgibbra.
Quannu multiplicamu nu nùmmuru e na littra nta l'àlgibbra, scrivemu lu nùmmuru davanti la littra. Quannu lu nùmmuru è unu, appoi unu nun è scrittu pirchì nu voti quarsiasi cosa è chidda cosa e nun è accussí nicissariu.
Nta l'àlgibbra, divisioni: y addivisa z è scritta commu y */* z or y/z. Lu y/z è usatu cchiù cumunimenti.
Rapprisintazzioni graficamenti di l'àlgibbra[cancia | cancia la surgenti]
L'àlgibbra noltri ntruduci disignazzioni e la fòrmula funnamintali y=mx+b unni la b è y-ntircitta dû gràficu e la m è la pinnenza. Sta fòrmula s'àpplica ê cuurdinati dû gràficu o (x,y).
Storia[cancia | cancia la surgenti]
La palora "àlgibbra" è na forma latina dâ paràula àrabba Al-Jabr ("trasferimentu") e veni dû libbru di matimàtica Al-Maqala fi Hisab-al Jabr wa-al-Muqabilah ("Lu saggiu supra lu càlculu dû trasfirimentu e di l'equazzioni") scrittu ntô nonu sèculu di nu famusu matimàticu pirsianu, Mohammed ibn-Musa al-Khowarizmi, chi era nu Zoroastrianu natu 'n Kharazm 'n Iran. Iddu havi pruspiratu sutta Al-Ma'moun a Bagdad (Irak) attraversu 813-833 dâ nàscita di Christ e murìu ntornu 840 dâ nàscita di Christ. Cristiani ntruduceru lu libbru nta Europa e fu traduttu 'n Latinu ntô dudicèsimu sèculu. Lu libbru fu datu appoi lu nomu 'Àlgibbra'.