"Àlgibbra" : Diffirenzi ntrê virsioni

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
MerlIwBot (discussioni | cuntribbuti)
n robot junciennu: pa:ਅਲਜਬਰਾ
Addbot (discussioni | cuntribbuti)
n Bot: Migrating 119 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3968 (translate me)
 
Riga 38: Riga 38:
[[Catigurìa:Matimàtica|Algibbra]]
[[Catigurìa:Matimàtica|Algibbra]]
[[Catigurìa:Àlgibbra|Algibbra]]
[[Catigurìa:Àlgibbra|Algibbra]]

[[af:Algebra]]
[[an:Alchebra]]
[[ang:Rīmaȝiefunȝ]]
[[ar:جبر]]
[[arz:جبر]]
[[ast:Álxebra]]
[[az:Cəbr]]
[[ba:Алгебра]]
[[bat-smg:Algebra]]
[[be:Алгебра]]
[[be-x-old:Альгебра]]
[[bg:Алгебра]]
[[bn:বীজগণিত]]
[[bs:Algebra]]
[[ca:Àlgebra]]
[[co:Algebra]]
[[cs:Algebra]]
[[cy:Algebra]]
[[da:Algebra]]
[[de:Algebra]]
[[el:Άλγεβρα]]
[[eml:Algebra]]
[[en:Algebra]]
[[eo:Algebro]]
[[es:Álgebra]]
[[et:Algebra]]
[[eu:Aljebra]]
[[fa:جبر]]
[[fi:Algebra]]
[[fiu-vro:Algõbra]]
[[fr:Algèbre]]
[[fy:Algebra]]
[[gan:代數]]
[[gd:Ailseabra]]
[[gl:Álxebra]]
[[he:אלגברה]]
[[hi:बीजगणित]]
[[hif:Algebra]]
[[hr:Algebra]]
[[ht:Aljèb]]
[[hu:Algebra]]
[[hy:Հանրահաշիվ]]
[[ia:Algebra]]
[[id:Aljabar]]
[[io:Algebro]]
[[is:Algebra]]
[[it:Algebra]]
[[ja:代数学]]
[[jbo:alxebra]]
[[jv:Aljabar]]
[[ka:ალგებრა]]
[[kbd:Алгебрэ]]
[[kk:Алгебра]]
[[kn:ಬೀಜಗಣಿತ]]
[[ko:대수학]]
[[ky:Алгебра]]
[[la:Algebra]]
[[lij:Algebra]]
[[lo:ພຶດຊະຄະນິດ]]
[[lt:Algebra]]
[[lv:Algebra]]
[[mg:Aljebra]]
[[mk:Алгебра]]
[[ml:ബീജഗണിതം]]
[[mr:बीजगणित]]
[[ms:Algebra]]
[[mt:Alġebra]]
[[mwl:Álgebra]]
[[my:အက္ခရာသင်္ချာ]]
[[ne:बिजगणित]]
[[new:बीजगणित]]
[[nl:Algebra]]
[[nn:Algebra]]
[[no:Algebra]]
[[nov:Algebra]]
[[oc:Algèbra]]
[[pa:ਅਲਜਬਰਾ]]
[[pl:Algebra]]
[[pms:Àlgebra]]
[[pnb:الجبرا]]
[[ps:الجبر]]
[[pt:Álgebra]]
[[qu:Qillqanancha kamay]]
[[ro:Algebră]]
[[ru:Алгебра]]
[[rue:Алґебра]]
[[sah:Алгебра]]
[[sco:Algebra]]
[[sh:Algebra]]
[[si:වීජ ගණිතය]]
[[simple:Algebra]]
[[sk:Algebra]]
[[sl:Algebra]]
[[so:Aljebra]]
[[sq:Algjebra]]
[[sr:Алгебра]]
[[sv:Algebra]]
[[sw:Aljebra]]
[[ta:இயற்கணிதம்]]
[[te:బీజగణితం]]
[[tg:Алгебра]]
[[th:พีชคณิต]]
[[tk:Algebra]]
[[tl:Alhebra]]
[[tr:Cebir]]
[[tt:Алгебра]]
[[uk:Алгебра]]
[[ur:الجبرا]]
[[uz:Algebra]]
[[vec:Àlgebra]]
[[vi:Đại số]]
[[vls:Algebra]]
[[war:Alhebra]]
[[yi:אלגעברע]]
[[yo:Áljẹ́brà]]
[[zh:代数]]
[[zh-classical:代數學]]
[[zh-min-nan:Tāi-sò͘]]
[[zh-yue:代數學]]

Virsioni currenti ô 07:45, 9 mar 2013

L'àlgibbra è na parti dâ matimàtica unni littri (a, b, c,..) o àutri sìmmuli sunnu usati pi rapprisintari nùmmura scanusciuti.

Nta l'àlgibbra, l'addizzioni, la suttrazzioni, la multiplicazzioni, e la divisioni sunnu usati p'attruvari li nùmmura (li valura) nta nu prubbrema (l'equazzioni) di matimàtica quannu nun sunnu canusciuti.

N'esempiu avissi attruvari x (la variàbbili) nta l'equazzioni: .

Cu l'aiutu di l'àlgibbra, si pò addizziunari cincu a ntrammi li lati dû signu agguali (=). (), dunca la risposta è: . Ntê àutri palori:

A manu manca: nu nigativu 5 e nu pusitivu 5 agguali 0 pàrtiri appena lu "".
A manu dritta: nu pusitivu 2 più nu pusitivu 5 uguali 7.
Riscrìviri l'equazzioni:
,
dunca
.

Chistu si chiama "l'àlgibbra elimentari", o l'àlgibbra funnamintali. Ci sunnu macari: l'àlgibbra astratta, l'àlgibbra liniari, e l'àlgibbra univirsali.

L'àlgibbra pò èssiri usata pi arrisòrviri li prubbremi riali pirchì li règuli d'àlgibbra funziònanu ntâ rialitati e li nùmmura pòssunu èssiri usati pi rapprisintari li valura di cosi riali.

P'esempiu, siddu ju dugnu 5 muniti a n'amicu e 10 rèstanu, quantu havi avutu prima? Tintamu di scummigghiari quantu haiu avutu prima, dunca chiamamu stu x. Quanti muniti chi haiu avutu prima menu quantu haiu datu ô miu amicu agguagghia quanti muniti chi haiu ora, dunca . Putemu agghiùnciri cincu a ogni latu p'attruvari ca ; accussí . x, lu nùmmuru chi haiu avutu prima, agguagghia 15. Haiu avutu 15 muniti prima.

Iscrizzioni nta l'àlgibbra[cancia | cancia la surgenti]

Nta l'àlgibbra, l'addizzioni z a y (o y cchiù z) è scritta commu y + z. Nta l'àlgibbra, la suttrazzioni z di y (o y meno z) è scrittu commu y - z.

Nta l'àlgibbra, la multiplicazzioni y pi z (o y voti z) pò èssiri scritta 'n 4 maneri: y × z, y*z, y(z), o yz. Lu yz è la forma cchiù usuali di scrìviri dû pruduttu di y e z nta l'àlgibbra.

Quannu multiplicamu nu nùmmuru e na littra nta l'àlgibbra, scrivemu lu nùmmuru davanti la littra. Quannu lu nùmmuru è unu, appoi unu nun è scrittu pirchì nu voti quarsiasi cosa è chidda cosa e nun è accussí nicissariu.

Nta l'àlgibbra, divisioni: y addivisa z è scritta commu y */* z or y/z. Lu y/z è usatu cchiù cumunimenti.

Rapprisintazzioni graficamenti di l'àlgibbra[cancia | cancia la surgenti]

L'àlgibbra noltri ntruduci disignazzioni e la fòrmula funnamintali y=mx+b unni la b è y-ntircitta dû gràficu e la m è la pinnenza. Sta fòrmula s'àpplica ê cuurdinati dû gràficu o (x,y).

Storia[cancia | cancia la surgenti]

La palora "àlgibbra" è na forma latina dâ paràula àrabba Al-Jabr ("trasferimentu") e veni dû libbru di matimàtica Al-Maqala fi Hisab-al Jabr wa-al-Muqabilah ("Lu saggiu supra lu càlculu dû trasfirimentu e di l'equazzioni") scrittu ntô nonu sèculu di nu famusu matimàticu pirsianu, Mohammed ibn-Musa al-Khowarizmi, chi era nu Zoroastrianu natu 'n Kharazm 'n Iran. Iddu havi pruspiratu sutta Al-Ma'moun a Bagdad (Irak) attraversu 813-833 dâ nàscita di Christ e murìu ntornu 840 dâ nàscita di Christ. Cristiani ntruduceru lu libbru nta Europa e fu traduttu 'n Latinu ntô dudicèsimu sèculu. Lu libbru fu datu appoi lu nomu 'Àlgibbra'.