"Lingua occitana" : Diffirenzi ntrê virsioni
n robot junciennu: uz:Oksitan tili |
n Bot: Migrating 122 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q14185 (translate me) |
||
| Riga 73: | Riga 73: | ||
[[ace:Bahsa Occitan]] |
[[ace:Bahsa Occitan]] |
||
[[af:Oksitaans]] |
|||
[[ak:Occitan]] |
|||
[[als:Okzitanische Sprache]] |
|||
[[am:ኦኪታንኛ]] |
|||
[[an:Idioma occitán]] |
|||
[[ar:لغة قسطانية]] |
|||
[[ast:Occitanu]] |
|||
[[az:Oksitan dili]] |
|||
[[ba:Окситан теле]] |
|||
[[bat-smg:Uoksėtanu kalba]] |
|||
[[be:Аксітанская мова]] |
|||
[[be-x-old:Аксытанская мова]] |
|||
[[bg:Окситански език]] |
|||
[[bn:অক্সিতঁ ভাষা]] |
|||
[[br:Okitaneg]] |
|||
[[bs:Oksitanski jezik]] |
|||
[[ca:Occità]] |
|||
[[ce:Oksitanhoyn mott]] |
|||
[[ceb:Inutsitan]] |
|||
[[co:Lingua occitanica]] |
|||
[[crh:Oksitan tili]] |
|||
[[cs:Okcitánština]] |
|||
[[cv:Окситан чĕлхи]] |
|||
[[cy:Ocsitaneg]] |
|||
[[da:Occitansk (sprog)]] |
|||
[[de:Okzitanische Sprache]] |
|||
[[dsb:Okcitanšćina]] |
|||
[[el:Οξιτανική γλώσσα]] |
|||
[[eml:Ucitàn]] |
|||
[[en:Occitan language]] |
|||
[[eo:Okcitana lingvo]] |
|||
[[es:Idioma occitano]] |
|||
[[et:Oksitaani keel]] |
|||
[[eu:Okzitaniera]] |
|||
[[ext:Luenga ocitana]] |
|||
[[fa:زبان اکسیتان]] |
|||
[[fi:Oksitaani]] |
|||
[[fr:Occitan]] |
|||
[[frp:Occitan]] |
|||
[[fy:Oksitaansk]] |
|||
[[gd:Ocseadanais]] |
|||
[[gl:Lingua occitana]] |
|||
[[gn:Occitáno ñe'ẽ]] |
|||
[[gv:Ocsitaanish]] |
|||
[[he:אוקסיטנית]] |
|||
[[hr:Okcitanski jezik]] |
|||
[[hsb:Okcitanšćina]] |
|||
[[hu:Okcitán nyelv]] |
|||
[[ia:Lingua occitan]] |
|||
[[id:Bahasa Oksitan]] |
|||
[[io:Ocitaniana linguo]] |
|||
[[is:Oksítanska]] |
|||
[[it:Lingua occitana]] |
|||
[[ja:オック語]] |
|||
[[ka:ოქსიტანური ენა]] |
|||
[[kab:Tuksitant]] |
|||
[[kg:Kiunsita]] |
|||
[[ko:오크어]] |
|||
[[ku:Zimanê oksîtanî]] |
|||
[[kv:Окситан кыв]] |
|||
[[kw:Oksitanek]] |
|||
[[la:Lingua Occitana]] |
|||
[[li:Occitaans]] |
|||
[[lmo:Ucitan]] |
|||
[[ln:Liosita]] |
|||
[[lt:Oksitanų kalba]] |
|||
[[lv:Oksitāņu valoda]] |
|||
[[mg:Fiteny ôksitana]] |
|||
[[mhr:Окситан йылме]] |
|||
[[mk:Окситански јазик]] |
|||
[[mr:ऑक्सितान भाषा]] |
|||
[[ms:Bahasa Occitan]] |
|||
[[mt:Lingwa Oċċitanija]] |
|||
[[na:Dorerin Occitan]] |
|||
[[nds:Okzitaansche Spraak]] |
|||
[[nl:Occitaans]] |
|||
[[nn:Oksitansk]] |
|||
[[no:Oksitansk]] |
|||
[[nrm:Occitan]] |
|||
[[oc:Occitan]] |
|||
[[om:Afaan Occitan]] |
|||
[[os:Окситайнаг æвзаг]] |
|||
[[pih:Occitan]] |
|||
[[pl:Język oksytański]] |
|||
[[pms:Lenga ossitan-a]] |
|||
[[pnb:اوکیٹان]] |
|||
[[pt:Língua occitana]] |
|||
[[qu:Uqsitan simi]] |
|||
[[rm:Lingua occitana]] |
|||
[[ro:Limba occitană]] |
|||
[[ru:Окситанский язык]] |
|||
[[sc:Limba otzitana]] |
|||
[[sco:Occitan leid]] |
|||
[[se:Oksitánagiella]] |
|||
[[sh:Oksitanski jezik]] |
|||
[[simple:Occitan language]] |
|||
[[sk:Okcitánčina]] |
|||
[[sl:Okcitanščina]] |
|||
[[sq:Gjuha oksitane]] |
|||
[[sr:Окситански језик]] |
|||
[[stq:Oksitoansk]] |
|||
[[su:Basa Occitan]] |
|||
[[sv:Occitanska]] |
|||
[[sw:Kioksitania]] |
|||
[[ta:ஆக்சிதம்]] |
|||
[[tet:Lia-oksitanu]] |
|||
[[th:ภาษาอ็อกซิตัน]] |
|||
[[tr:Oksitanca]] |
|||
[[tt:Провансаль теле]] |
|||
[[ty:Reo Otitānia]] |
|||
[[uk:Окситанська мова]] |
|||
[[uz:Oksitan tili]] |
|||
[[vec:Łéngua ocitana]] |
|||
[[vi:Tiếng Occitan]] |
|||
[[vls:Occitaans]] |
|||
[[vo:Loxitänapük]] |
|||
[[wa:Occitan]] |
|||
[[wuu:奥克语]] |
|||
[[xmf:ოქსიტანური ნინა]] |
|||
[[zh:奥克语]] |
|||
[[zh-min-nan:Occitan-gí]] |
|||
[[zu:IsiOsithani]] |
|||
Virsioni dû 21:44, 8 mar 2013
L'occitanu o (nta l'occitanu: lenga d'òc e ntô francisi: langue d'oc) è na lingua rumanza, dû gruppu dî lingui indoeuropei, parrata ntô terzu miridiunali dâ Francia (6 riggiuni o 32 dipartimenti francisi), ntô miridiuni dâ Lòira e macari nta 12 vaddi alpini d'Italia (e ntâ citati calabbrisa di Guardia) e ntâ Vaddi d'Aran ntâ Catalugna sittintriunali (Spagna). Lu nomu di chista lingua veni di l'avverbiu affirmativu òc, ntô Mediuevu, usatu macari oggi ntâ lingua muderna, ô cuntrariu di l'avverbiu affirmativu oïl dî parrati francisi dâ midemma èbbica o "Lingua d'Oïl" (ntô francisi: "Langue d'Oïl") ô nord; la palora oïl addiventàu l'avverbiu affirmativu oui ntô francisi. L'occitanu è na lingua assai similari ô catalanu.
Urìggini
L'occitanu è na lingua dirivata dû latinu. Chista lingua fu purtata dê armati dâ culunizzazzioni rumana ntô sèculu II a.C.. Ma l'occitanu è macari ricca di palori vinuti dî dialetti preistòrici, e doppu dî gàddici. Putemu vìdiri dintrê nomi di locu forsi palori c'attròvanu li sô urìggini dintrê lingui cèltichi.
Diffusioni
L’occitanu nun si parra sulu nni l’antichi tirritori di l’occitania, ma puru n tutti li banni unni li migranti occitani jeru, suprattuttu a càusa di li pirsicuzzioni riliggiusi (eresìa càtara) o àutri mutivi. Ccassutta na discrizzioni minutagghiata di li banni unni si parra l’occitanu ntra l’Occitania:
Aquitania: fatta ccizzioni pi la parti bascòfuna e pi na parti piccidda nnû sittintriuni dû dipartimentu di la Gironda. A nutari ca nta lu Mediuevu li citati di Biàrritz, Anglet e Bayonne sunnu occitanòfuni, pirò cu i muvimenti di pupulazzioni chi àppiru locu doppu la rivuluzzioni nnustriali e cu lu dinamismu di lu muvimentu bascu, passau a supraniari lu bascu.
Linguadoca-Russigghiuni: fatta ccizzioni pi la gran parti di li Pirinei Urintali, picchì si parra catalanu n tuttu lu dipartimentu tranni chi a Fenolleda (n occitanu Fenolheda)
Pruvenza-Alpi-Costa Azzurra: pirò nna la vaddi di Ròia (Alpi Marìttimi) asisti na parrata di tranzizzioni ntra occitanu e lìguru.
Poitou-Charentes. Oi si nni manteni l’usu nni la mità urintali di lu Charentes.
Ròdanu-Alpi: fatta ccizzioni pi lu Liunisi, lu Forès e lu Dirfinatu sittintriunali, chi fannu parti di lu duminiu stòricu di lu francupruvinzali.
Piemunti: sulu in quarchi vaddi vàuta (canusciuti n occitanu comu Valadas Occitanas); nni l’àutri vaddi si parra italianu o piemuntisi, nu dialettu gallurumanu.
Mònacu (unni l’occitanu cuisisti cu lu munigascu)
Nta la lista siquenti si minùtanu banni unni si parra (o si parrò) l’occitanu a càusa di na migrazzioni occitana forti:
Lu paisi di La Gàrdia (Guardia Piemontese n italianu), nnâ Calavria.
San Sivastianu nnê Paisi Baschi. Di ccà spirìu partennu dû sèculu XX.
Ntornu a Heilbronn nnû Württemberg, la Magna.
Idaho e Oregon nnê Stati Uniti dâ Mèrica.
Dialetti
L'occitanu havi 6 dialetti principali: lu guascuni a punenti, lu linguaducianu e lu pruvinzali a miridiuni, lu limusinu, l'alvirniatu e lu pruvinzali alpinu (macari chiamatu "vivaroalpenc") a sittintriuni.
Grafìa
Oggi, cci sunnu dui grafìi utilizzati pi scrìviri l'occitanu: la grafìa di Frédéric Mistral utilizzata pû pruvinzali, pruvinzali alpinu, alvirniatu e la maggiuranza dû guascuni, e la grafìa di Louis Alibert pi lu linguaducianu.