"Lingua francisa" : Diffirenzi ntrê virsioni

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
n r2.7.1) (robot junciennu: sm:Fa'afarani
EmausBot (discussioni | cuntribbuti)
n r2.6.4) (robot canciannu: ilo:Pagsasao a Pransés
Riga 128: Riga 128:
[[ia:Lingua francese]]
[[ia:Lingua francese]]
[[id:Bahasa Perancis]]
[[id:Bahasa Perancis]]
[[ilo:Pagsasao a Frances]]
[[ilo:Pagsasao a Pransés]]
[[io:Franciana linguo]]
[[io:Franciana linguo]]
[[is:Franska]]
[[is:Franska]]

Virsioni dû 07:39, 9 fri 2012

File:Francais-World.png
blu: lingua matri;
viola: lingua mministrativa;
russu: lingua curturali;
virdi: minuritati francòfuni.

Lu francisi è na lingua dû gruppu dî lingui rumanzi dâ famigghia dî lingui indoeuropei. È una dî lingui rumanzi cchiú diffusi, superata sulu dû spagnolu e dû portughisi.

Lu francisi è l'unnicèsima lingua ntô munnu, parrata di circa 77 miliuna di pirsuni (chiamati francòfuni) comu lingua matri e di circa 128 miliuna di pirsuni comu secunna lingua (1999). È la lingua officiari o di travagghiu nta diversi stati (Svizzira, Belgiu, Québec), cumunitati e amministrazzioni (comu l'Unioni Europea, lu Cumitatu Nternazziunali Olìmpicu, li Nazzioni Uniti).


Alfabbetu

Lu francisi si scrivi chî 26 littri di l'alfabbetu latinu:
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z. Ci sunnu macari la vucali œ (na o siquita di na e) e arcuni segni diacrìtici (spissu accenti) comu: à â ç è é ê ë î ï ô ù û ü. La prununcia nun è facili, cu armenu 32 funemi di cui certi nun hannu currispunnenti n sicilianu.


Dialetti

Mappa dî dialetti francisi

Li dialetti proprî dû francisi sunnu quasi scumparsi (ntra li cchiú famusi, lu picard, lu gaddu (parratu n Bretagna) o lu valloni n Belgiu). Ma, nta diversi riggiuni francisi, arristaru àutri lingui rumanzi e nun: lu corsu, na lingua itàlica ntâ Corsica, lu brètoni na lingua cèltica, li dialetti tudischi parrati nta l'Alsazzia o la lingua basca. La cchiú estesa (ma n via di sparizzioni) è la Linguadoca (n francisi "Langue d'oc"), ntô miridiuni, parrata macari di Danti.

Sturia

N ginirali si riteni ca lu primu testu scriutu n protofrancisi (o rumana lingua o ancùra lingua rumanza) foru li Juramenti di Strasburgu di l'842. La prima minzioni di l'esistenza di na lingua rumanza è di l'813, n occasioni dû synode de Tours. Abbisugna però aspittari li anni 880-881 pû primu testu littirariu, la Séquence de Sainte Eulalie, macari siddu la lingua di stu testu si pò cunsidirari cchiú simili ô picard ca ô francisi. Abbisugna macari arricanùsciri ca la distinzioni ntra lingua e dialettu è n'attivitati stèrili: quinni nun si pò decìdiri obiettivamenti. È ntô 1539 ca l'ordonnance de Villers-Cotterêts imponi lu francisi comu lingua dû dirittu e dâ mministrazzioni.

Lu francisi ntô munnu

Ntâ tabella a manu ritta, li paisi e lu nùmmaru di pirsuni ca pàrranu lu francisi ntô munnu.

Lingua officiari
Paisi Pirsuni
  • Francia
  • Rip. Dim. dû Concu
  • Canada
  • Madagascar
  • Costa d'Avoriu
  • Camerun
  • Burchina Fasu
  • Mali
  • Senegal
  • Belgiu
  • Ruanda
  • Aiti
  • Svizzira
  • Burundi
  • Togu
  • Rip. Centrafricana
  • Concu
  • Gabon
  • Comori
  • Gibbuti
  • Lussemburgu
  • Guadalupa
  • Martinica
  • Mauriti
  • Vanuatu
  • Seicelli
  • 60 180 600
  • 55 225 478
  • 32 207 000
  • 16 979 900
  • 16 962 500
  • 15 746 200
  • 13 228 500
  • 11 626 300
  • 10 580 400
  • 10 290 000
  • 7 810 100
  • 7 527 800
  • 7 318 638
  • 6 096 156
  • 5 429 300
  • 3 683 600
  • 2 954 300
  • 1 321 500
  • 632 948
  • 457 130
  • 454 157
  • 442 200
  • 390 200
  • 1 210 500
  • 200 000
  • 80 469
  • Culligamentu nternu


    Culligamenti esterni



    Rifirimenti: it:Lingua francese

    Template:Link FA