"Lingua greca muderna" : Diffirenzi ntrê virsioni

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Anakletos (discussioni | cuntribbuti)
Pàggina nova: {| bgcolor="#efefef" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin-left:0.5em;margin-bottom:0.5em" width="300" ! colspan="2" bgcolor="#7CA0DB" style="font-siz...
 
MerlIwBot (discussioni | cuntribbuti)
n robot junciennu: cs:Novořečtina canciannu: nl:Nieuwgrieks
Riga 155: Riga 155:


[[ca:Grec modern]]
[[ca:Grec modern]]
[[cs:Novořečtina]]
[[da:Nygræsk (sprog)]]
[[da:Nygræsk (sprog)]]
[[de:Neugriechische Sprache]]
[[de:Neugriechische Sprache]]
Riga 170: Riga 171:
[[lv:Jaungrieķu valoda]]
[[lv:Jaungrieķu valoda]]
[[nds:Neegreeksche Spraak]]
[[nds:Neegreeksche Spraak]]
[[nl:Modern Grieks]]
[[nl:Nieuwgrieks]]
[[no:Nygresk]]
[[no:Nygresk]]
[[pl:Język nowogrecki]]
[[pl:Język nowogrecki]]

Virsioni dû 19:57, 21 giugn 2011

Grecu mudernu (Ελληνικά)
Parratu 'n: Grecia, Cipru, Grecia Salintina e àutri paisi unni li Grechi hannu migratu (spiciarmenti Australia e Stati Uniti)
Classìfica: -
Famigghi linguìstichi: Lingui indoeuropei

  Grechi

Classificazzioni
ISO 639-1 el
ISO 639-2 gre; ell
SIL GRK

Lu grecu mudernu, 'n manera cchiù giusta niugrecu ('n grecu mudernu Νέα Ελληνικά o Νεοελληνική, sturicamenti canusciutu macari comu Ρωμαίικα) è l'ùrtimu stadiu di lu prucessu evulutivu di la lingua greca, oi parrata nti lu munnu di circa 15,5 miliuna di pirsuni, suprattuttu nti la Grecia e, anzèmmula a lu turcu, a Cipru, oltri nti tutti l'àutri paisi unni li grechi hannu jutu comu migranti (spiciarmenti Australia e Stati Uniti).

'N manera cunvinziunali s'accumincia a parrari di grecu mudernu a pàrtiri di la cascata di lu Mpiru Bizzantinu nti lu 1453 ppi manu di li Turchi.

Ppi assai tempu la lingua hà campatu nti na forma di diglussìa, ccu diversi dialetti parrati a liveddu lucali e riggiunali, anzèmmula a formi arcàichi di grecu. Nti lu mentri di li sèculi XIX e XX fu pruvata la ntruduzzioni di la Katharevousa, na varianti arcaicizzanti e purista, 'n sustituzzioni di lu dimòticu, la furma di grecu parrata di la megghia parti di lu pòpulu. Stu tintativu nun appi successu e si mantinni di lu dimòticu.

Oi, lu grecu mudernu standard, lingua ufficiali sia 'n Grecia ca a Cipru è basata supra lu dimòticu.

Grammàtica

Li principali diffirenzi ntra lu grecu anticu e chiddu mudernu sunnu nti la flissioni, zoè nti la cuniugazzioni virbali e nti la diclinazzioni di li nomi. Lu grecu mudernu pirdìu lu duali e lu casu dativu nti la diclinazzioni; nti la cuniugazzioni pirdìu lu duali, lu modu nfinutu e lu modu uttativu (anticamenti addupiratu ppi annincari disìu o dubbiu); pirò ha nvintatu l'ausiliari. Nti lu lèssicu, lu grecu mudernu pupulari pigghia ccu assai facilitati prèstiti di lingui straneri, mentri lu grecu purista voli nvintari palori novi mudillànnuli supra chiddi antichi.

Funuluggìa di lu niugrecu

Ppi la funuluggìa di lu niugrecu, zoè ppi la prununzia giusta di lu niugrecu, sicunnu la norma "standard", ca sunnu chiddi di Ateni e di l'Attica, ni servi l'alfabbetu funèticu ntirnazziunali stabbibulutu di l'IPA (Internationale Phonétique Association). Cirtiduni cunzunanti càncianu prununzia sicunnu la prisenza di li funemi palatali [i], tràmiti cui sunnu di capìrisi li littri η, ι, υ, li dittonghi ει, οι e lu raru υι, e [ɛ], tràmiti cui sunnu di capìrisi la littra ε e lu dittongu αι.

L'alfabbetu grecu:

Α α άλφα, alfa vucali graputa cintrali [a] comu nti lu sicilianu cani
Β β βήτα, vita spiranti labbiudintali sunora [v] comu nti lu sicilianu vita
Γ γ γάμμα, gamma spiranti vilari sunora [ɣ] + [a ɔ u] comu nti l'àrabbu ghidhâ [ɣiˈðɑː]; nti l'accuminciari di palora spiranti palatali sunora [ʝ]- + [i ɛ] comu nti lu sicilianu Janu; nti lu menzu di palora ucclusiva palatali sunora -[ɟ]- + [i ɛ] comu nti lu talianu ghiaccio [ˈɟattʃo]
Δ δ δέλτα, delta spiranti dentali sunora [ð] comu nti l'anglisi that [ðæt] o the [ðə]
Ε ε έψιλον, épsilon vucali palatali antiriori [ɛ] comu nti lu sicilianu pèrsicu o beddu
Ζ ζ ζήτα, zita sibilanti sunora [z] comu nti lu talianu snello o (giniralmenti) rosa
Η η ήτα, ita vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
Θ θ θήτα, thita spiranti dintale surda [θ] comu nti l'anglisi think [θɪŋk] o nti lu spagnolu cerrar [θɛˈrar]
Ι ι ιώτα, iota vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
Κ κ κάππα, kappa ucclusiva vilari surda [k] + [a ɔ u] comu nti lu sicilianu cani o nti l'anglisi kiss [kɪs]; ucclusiva palatali surda [c] + [i ɛ] comu nti lu sicilianu chinu
Λ λ λάμβδα o λάμδα, lambda o lamda latirali sunora [l] comu nti lu sicilianu locu
Μ μ μυ, my nasali labbiali [m] comu nti lu sicilianu matri
Ν ν νυ, ny nasali dintali [n] comu nti lu sicilianu nannu
Ξ ξ ξει, xi sonu duppiu [ks] comu nti lu sicilianu xinufubbìa
Ο ο όμικρον, ómikron vucali vilari antiriori [ɔ] comu nti lu sicilianu oru [ˈɔru]
Π π πει, pi ucclusiva labbiali surda [p] comu nti lu sicilianu pani
Ρ ρ ρω, ro vibbranti sunora [r] comu nti lu talianu ruota re
Σ σ (-ς) σίγμα, sígma sibbilanti surda [ss] comu nti lu sicilianu sanu
Τ τ ταυ, taf ucclusiva dintali surda [t] comu nti lu sicilianu tana
Υ υ ύψιλον, ýpsilon vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu' innu
Φ φ φει, fi spiranti labbiudintali surda [f] comu nti lu sicilianu fami
Χ χ χει, chi spiranti vilari surda [x] + [a ɔ u] e cunzunanti comu nti lu tidescu Achtung [ʔˈaxtuŋ] ; spiranti palatali surda [ç] + [i ɛ] comu nti lu tidescu ich [iç]
Ψ ψ ψει, psi sonu duppiu [ps] comu nti lu sicilianu psiculuggìa
Ω ω ωμέγα, oméga vucali vilari antiriori [ɔ] comu nti lu sicilianu oru [ˈɔru]

Li dittonghi di lu niugrecu:

ει, οι, (raro υι) vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
αι vucali palatali antiriori [ɛ] comu nti lu sicilianu pèrsicu o beddu
αυ [af] + cunzunanti surda; [av] + vucali o cunzunanti sunora
ευ [ɛf] + cunzunanti surda; [ɛv] + vucali o cunzunanti sunora
ηυ (raru) [if] + cunzunanti surda; [iv] + vucali o cunzunanti sunora
ου vucali vilari strema [u] comu nti lu sicilianu ùrtimu

Li nessi cunzunàntichi di lu niugrecu:

Vidennu lu fattu ca tutti li ucclusivi duppi sunnu addibbuluti, as. 〈ττ〉= [t], chistu nun succedi ppi lu cunziunanti nasali (μ e ν) e lìquidi (λ e ρ) e ccu la sibbilanti surda (σ): dunca 〈λλ〉= [ll],〈μμ〉= [mm],〈νν〉= [nn],〈ρρ〉= [rr], 〈σ〉/〈σσ〉= [ss]. Cci sunnu macari diversi liggiuti ppi li nessi cunzunàntichi:

-γγ- [ŋɣ] + [a ɔ u]; [ŋʝ] + [i ɛ]
γκ- ucclusiva vilari sunora [ɡ] comu nti lu talianu gatto e ghetto; -γκ- [ŋɡ]
γχ- [ŋx] + [a ɔ u] e cunzunanti; [ŋç] + [i ɛ]
-μβ- [ɱv] comu nti lu talianu invenzione
μπ- ucclusiva labbiali sunora [b] comu nti lu sicilianu bonu; -μπ- [mb]
ντ- ucclusiva dintali sunora [d] comu nti lu sicilianu denti; -ντ- [nd]
-τζ- (raru e nun veni misu ntra li funemi di lu niugrecu) affricata dintali sunora [dz] comu nti lu talianu zebra; oppuru affricata palatali surda [tʃ] comu nti lu talianu bacio [ˈbatʃo] o cena [ˈtʃena]
-τσ- affricata dintali surda [ts] comu nti lu sicilianu puzzu [ˈputtsu]
-λι- apprussimanti palatali latirali [ʎ] comu nti lu talianu aglio
-νι- nasali palatali [ɲ] comu nti lu sicilianu Gnazziu

Asempiu di trascrizzioni funètica

Konstantinos Kavafis, Ithaki, 1-3 (Κωνσταντίνος Καβάφης, Ἰθάκη, 1-3)

Σὰ βγεῖς στὸν πηγαιμὸ γιὰ τὴν Ἰθάκη, / νὰ εὔχεσαι νἆναι μακρὺς ὁ δρόμος, / γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

[savˈɟis stɔmpiɟɛˈmɔ ʝatiniˈθaki, / naˈɛfçɛssɛ ˈnanɛ makˈris ɔðˈrɔmɔs, / ʝɛˈmatɔs pɛriˈpɛtjɛs ʝɛˈmatɔs ɣˈnɔssis] -