"Jilatu" : Diffirenzi ntrê virsioni
n r2.7.1) (Bot: Aggiungo: ku:Qeşaşîr |
n Bot: Aggiungo: sq:Akullorja |
||
Riga 76: | Riga 76: | ||
[[sk:Zmrzlina]] |
[[sk:Zmrzlina]] |
||
[[sl:Sladoled]] |
[[sl:Sladoled]] |
||
[[sq:Akullorja]] |
|||
[[sr:Сладолед]] |
[[sr:Сладолед]] |
||
[[su:Éskrim]] |
[[su:Éskrim]] |
Virsioni dû 03:36, 19 jin 2011
Lu jilatu, spissu chiamatu gelatu, è nu duci custituitu di na crema a basi di latti e zùccaru cu la junta di vari ngridienti, comu ova, panna, frutta, ciucculatu, ecc., ca veni fatta sulidificari pi cungilamentu nta n'appòsita màchina ditta jilatera.
Lu verbu «jilari» signìfica: agghiazzari, zoè "addivintari di ghiacciu". Sta palora veni dû latinu: gelare; ma facirmenti nni veni pi via dû spagnolu: helar. [1]
Storia
Alimenti a basi di crema jilata esistunu di l'antichitati. Ntô mediuevu li cinisi fabbricavanu già nu gelatu, ô puntu ca Marcu Polu, quannu s'arricampò a Venezzia nni parrò. Nzinu ô tardu Rinascimentu lu jilatu era na spicialitati turca, e ntê curti e nti l'artistocrazzia europea era n'alimentu assai apprizzatu ma raru. A fini dû XVII sèculu fu lu sicilianu Franciscu Prucopiu dî Cutedda, macari supra la basi di la sò espirienza di cummircianti di nivi di l'Etna, agghicò a sprummintari na tecnica pi la pruduzzioni dû jilatu ca pirmisi na làrica diffusioni. La sò tecnica era basata supra l'utilizzazzioni di tanticchia di sali, pi pirmittiri timpiraturi cchiù bassi pâ crema jilata, lu zùccaru mmeci dû meli e na mâchina spiciali pi la priparazzioni dâ pasta jilata.
Ntâ littiratura siciliana
Di Don Chisciotti e Sanciu Panza di Giuvanni Meli:[2]
- Don Chisciotti fratantu, sempri invittu,
- resisti e la furtura, a li jilati,
- a lu sonnu, a li siti, a lu pitittu,
- ntra nivi e spini e vausi sdirrupati;
Rifirimenti
- ↑ Giarrizzo, Salvatore, Dizionario Etimologico Siciliano, Herbita Editrice, Palermo.
- ↑ Meli, Giuvanni (2002) Don Chisciotti and Sanciu Panza, traduciutu di Gaetanu Cipolla, Legas (edizzioni bilinguali: sicilianu e ngrisi)