Lizzanu (artìculu 'n salentinu)

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Cercamu persune de lu Salentu ntirissate a scrìvire artìcule, crande o pìccule, 'n salentinu per lu nosthru pruscettu nciclupèdicu Wikipedia. Putete scrìvire quiddhru ca vulete (per esempiu l'artìcule subbra le cumune salentine). Ma per favure, lasciate una thraduzione de le parole diffìcile e ndicàte la pruvenienza de la parlata salentina usata. Nun mporta se sete leccisu, brindisinu, o tarandinu, sempre salentinu sete! Crazie.
abbiccidariu St'artìculu è scrittu 'n salentinu di Lizzanu (TA), si stai circannu l'artìculu scrittu 'n sicilianu standard, vidi Lizzanu (TA).



Lizzanu
Nomu ufficiali: Lizzano
Riggiuni: Puglia
Pruvincia: Tàruntu (TA)
Cuurdinati:
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 46 km²
Abbitanti: 11.497
Dinzitati: 221 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Fragnanu, Pusanu, Faggianu, Sava, Turricedda, Muntiparanu
CAP: 74020
Prifissu telefònicu: +099
Situ ufficiali:


« Anna ca l'acchi sobbra alli macchi faci lu ueu tunnu tunnu comu lu ueu ti lu palummu. »
(Detto popolare che si dice a chi non trova i propri oggetti)


« Ah uelì uelì uelà, Ci si palomma vera, M'ata ticiri la verità, Ah uelì comu si ccogghiunu l`aulii, Cu la punta ti li mani, Lu pinsieru a lu panaru. L`antrata n'è catuta, all'ua ncè lu mali, Li femmini ti quannu, E ci la ta pajà. »
(Canzone che si usa cantare durante la raccolta delle olive per non sentire la pesantezza del lavoro)


Lizzanu eti nnu comuni salentinu ti 11.437 cristiani ca s'acchia intra a la pruvincia ti Taruntu, da mmeru a ddò spicciunu li Murgi e zicca la Penisula Salentina.

Amministrazzioni[cancia | cancia la surgenti]

Lu sinducu ti Lizzanu eti Mariantonietta d'Oria.

Giografia[cancia | cancia la surgenti]

Lizzanu s'acchia ntra la zona ti lu Salentu nord-orientali da mmeru a Tarantu. Stei jertu ntra li 0 metri e li 106 metri. Teni nu territoriu assai crannicieddu cu nna marina. Lu mari eti unu ti li chiù beddhi ti la Puglia cu li spiaggi larchi e chini ti rena, teni puru li duni (muntirruni ti sabbia cu lu tumu, lu rosamarina, li murteddi e la lavanna, prutetti ti l'UNESCU), toi canali e na torri saracena ca chiamunu sgarrata. Sontu assai diffusi li trodduri, li pagghiari e li specchji a siccu e li muretti a siccu. Lu tiempu eti sempri cautu, beddhu e chinu ti faugna a la staggioni, inveci a la 'nvirnata faci nu picca cautu e nu picca friddu. Stei assai macchia metiterrania e moti aulii cu li pitinguni siculari, vigni (tinduni, spaglieri, spagliruni). Moni sta aumentunu li cristiani.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Sobbra la nascita ti Lizzanu, no stonu assai fonti. Si tici, però, ca è statu fundatu ti li liccisi. Quannu Guglielmo il Malo distrussi Lecci (Lupiae e Rudiae), sulu li ricchi trasèra ntra la città; li puvirieddhi, rimasera fori ti li mura. La cuntessa, però, si tispiacìu e dessi a sti cristiani, nu stuezzu di terra vicinu Manduria (tannu si chiamava Casalnuovo) nel 1208.

Economia[cancia | cancia la surgenti]

A Lizzanu sordi nci n'onnu picca e nienti. Li cristiani sontu puvirieddhi ma tenunu l'onori. L'aggricultura eti l'econnumia chiù mpurtanti. Puru lu turismu sta diventa una ti li attivitati chiu mpurtanti.

Cosi genuini[cancia | cancia la surgenti]

Lizzanu è assai famosu pi lu mieru D.O.C. bbuenu e prillibbatu ca teni. Li chiu famosi sontu:

  • Primitivu ti Lizzanu
  • Lizzanu russu (n'ci n'onnu moti)
  • Lizzanu russu Malvasia
  • Lizzanu russu Neggramaru
  • Lizzanu biancu (n'ci n'onnu moti)
  • Lizzanu spumanti (Pegasus e Gran Galà)

Puru lu uegghiu extravergini t'aulia D.O.P. eti famosu. Otri prodotti chiù mpurtanti sontu:

  • la ricotta ascuanti
  • la scapeci
  • fai e fogghi
  • pettuli
  • purcidduzzi, 'ncartiddati, pasti ti latti, ti mennuli e ti mieru e moti otri duci tradiziunali.
  • friseddi
  • pasta fattaccasa cu la casricotta
  • purpietti e brascioli
  • ricchiteddi cu li cimi ti rapi

Festi[cancia | cancia la surgenti]

  • 6 gennaiu: Scinnuta ti li Re Magi.
  • Carniali.
  • 18-19 marzu: Li tauli ti san Giseppu e li falò.
  • Carusunieddu.
  • 17-18 maggiu: San Pascali, protittori ti Lizzanu.
  • Tumenica ti li Palmi: Passioni ti Cristu.
  • 7-8 agustu: Santu Caitanu, patrunu ti lu paisi.
  • Menza misata ti agustu: Agritur.
  • 11 novembri: Festa ti lu mieru nueu.

Monumienti[cancia | cancia la surgenti]

Li monumienti chiù antichi sontu:

  • Lu castieddu, 1300-1400
  • La torri ti lu ruloggiu, 1350
  • La cripta ti l'Annunziata, 400 d.C.
  • Li chiesetti ti lu centru storicu, ti lu 1100 allu 1600
  • La chiesa Matri o ti Santu Nicola, 1500
  • Lu cumentu frangiscanu ti San Pascali, 1700
  • Li masserii sparpagghiati ntra lu territoriu.

Paisi vicini[cancia | cancia la surgenti]

Li paisi 'cchiù vicini a Lizzanu sontu:

Mmaggini[cancia | cancia la surgenti]

Siti ti internetti[cancia | cancia la surgenti]

St'articulu...[cancia | cancia la surgenti]

Questo articolo è stato scritto in dialetto lizzanese, un dialetto che fa parte del ceppo brindisino.

Liami nterni[cancia | cancia la surgenti]

Lu stissu artìculu 'n sicilianu standard

Purtali di lu Salentu – Jiti a l'artìculi di Wikipedia supra lu Salentu.