Lìbbia

Artìculu n vitrina
Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
(Rinnirizzata di Libbia)
La bannera di Lìbbia
Lu tirritoriu dâ Lìbbia

Paisi di l'Africa dû Nord, la Lìbbia si affaccia ntô Mari Meditirraniu a Nord, unni si trovunu tutti li cità cchiù mpurtanti, tra cui la capitali Trìpuli. La pupulazzioni dâ Libbia è di circa 5,5 miliuna di pirsuni, e la sò supirfici è di quasi dû miliuna di chilomitri quatrati, quasi tutti occupati dû desertuSahara

Storia[cancia | cancia la surgenti]

La storia dâ Libbia cuminza cchê Fenici. Li greci e li romani l'occuparru e versu lu secunnu seculu d.C. la Libbia arrivò â massima mpurtanza ppî tempi. La cità di Leptis Magna è tistimoni ancora oggi di la mpurtanza chi ddu tirritoriu avia all'ebbica, ô puntu ca nu mpiraturi rumanu, Sittimiu Siveru, fu origginariu di ddà.

L'arcu di Settimiu Severu a Leptis Magna.

N'èbbica mediuevali, la storia dâ Libbia si cunfunni cu la storia dî cunquisti àrabbi. A mità dû XII sèculu la cità di Tripoli cadi sutta lu cuntrollu nurmannuRegnu di Sicilia. L'islamizzazzioni permia la storia dâ Libbia pi diversi sèculi, sutta lu duminiu uttumanu. Cu la caduta di lu mpiru uttumanu, la storia dâ Libbia si ncrocia attorna cu la storia d'Italia. La Libbia addiventa na culònia italiana. Travagghiatura italiani (assai puru dâ Sicilia) agghicanu a Tripoli e Bengasi pi custruiri e ammudirnari li cità. Lu spiritu dâ culunizzazzioni italiana è pirò riciputu nigativamenti dâ pupulazzioni. Doppu aviri uttinutu la nnipinnenza e nstauratu nu regnu, ntô 1969 na rivuluzzioni capiata di Muammar Gheddafi nstaura nu riggimi chi amministrau lu Paisi nzinu ô 2011. Di lu misi di frivaru dû 2011 na guerra civili uppòni li forzi di Gheddafi, ca controllanu Tripoli a chiddi di lu Cunsigghiu nazzionali di transizzioni ca pigghiau lu cuntrollu di Bengasi, di Misurata e di àutri cità a uccidenti di Tripoli. Â fini d'austu Gheddafi persi Tripoli. Lu Paisi tummau difinitivamenti sutta lu cuntrollu dû CNT câ cunquista di Sirti l'ùrtima cità fideli a Gheddafi e l'ammazzatina di Gheddafi stissu.

La Libbia attraversa accamadora nu piriudu di transizzioni ca avissi a purtari a elizzioni lìbbiri na nova custitutzzioni e nu novu parramentu.

Giugrafia[cancia | cancia la surgenti]

La Libbia s'affaccia ntô Mari Meditirraniu cintrali, a circa 400 chilomitri ô sud dâ Sicilia. A Est cunfina ccu l'Egittu, a ovest ccu la Tunisia e l'Algiria, ô sud ccû Ciad. La costa dâ Libbia è spartuta nti la Tripulitania a uccidenti e la Cirinaica a est dû Golfu dâ Sirti. Lu Fezzan è n'autra riggiuni e currispunni a parti sud uccidintali dû Paisi.

Politica[cancia | cancia la surgenti]

La forma di cuviernu dâ Libbia è ufficialmenti socialista. Lu capu dû cuviernu, Muammar Gheddafi è puru lu leader dâ rivuluzzioni chî ntô 1969 lu purtò ô cuviernu. Gheddafi ha diriggiutu lu Paisi di manera assai cuntruversa. Di na manu la sò pulitica basata supra li principi dû libbru virdi ispiratu dî principi di l'egualitarismu socialista, fu tali chi ogni forma di fanatismu riliggiusu ha statu ripressa cu forza. Di l'autru latu la Libbia ha statu accusata di essiri na dittatura, ostili ê paisi dimucratichi, alliata dî tirruristi, ô puntu chi ntô 1986 fu oggettu di bummardamenti amiricani pi ritursioni contra n'attintatu a Birlinu attribbuitu ê libbici. La Libbia ha statu cunnannata a n'embargu ntirnazziunali di unni niscìu sulu all'inizziu dû XXI sèculu quannu Gheddafi pubblicamenti dichiarau la lotta ô tirrurismu ntirnazziunali e la nurmalizzazzioni dî rapporti ntirnazziunali chî paisi Europei e chê Stati Uniti.

Ecunumia[cancia | cancia la surgenti]

L'ecunumia dâ Libbia si basa supra l'esportazzioni dû pitroliu e di sò dirivati, esportati sopratuttu n'Italia e n'Europa. N'oleodottu traversa lu mari chi lu sipara dâ Sicilia.

Lu turismu è puru n'attività ecunomica chi si sviluppa annu doppu annu. Leptis Magna è la distinazzioni cchiù mpurtanti ppê turisti, ma ancora sfruttata assai picca.

Cità mpurtanti[cancia | cancia la surgenti]


Paisi dû Munnu | Àfrica
Àfrica dû Sud | Algirìa | Angola | Benin | Botsuana | Burchina Fasu | Burunni | Camerun | Capu Virdi | Ripubblica Centrafricana | Ciad | Comori | Ripùbbrica dû Congu (Congu-Brazzaville) | Ripùbbrica Dimucràtica dû Congu (Ex-Zaire) | Costa d'Avoriu | Eggittu | Eritria | Etiopia | Gabun | Gambia | Gana | Gibbuti | Guinia | Guinia Ecuaturiali | Guinia Bissau | Kenya | Lesothu | Libberia | Libbia | Madagascar | Malaui | Mali | Maroccu | Mauritania | Maurizziu | Mozambicu | Namibbia | Niger | Nigeria | Riunioni | Ruanna | San Tome e Principi | Senegallu | Seicelli | Serra Liuni | Somalia | Sudan | Sudan dû Sud |Swaziland | Tanzania | Togu | Tunisia | Uganna | Zambia | Zimbabbui
Enclavi
Ceuta (Spagna) | Melilla (Spagna)
Territori ccû nu statu legali ndifinitu
Sahara Uccidintali


Wikimedaglia
Wikimedaglia
Chista è na vuci nzirita nni l'artìculu n vitrina, zoè una dî mègghiu vuci criati dâ cumunità.
Fu arricanusciuta lu 2 di sittèmmiru 2011

S'hai traduciutu n'artìculu o hai criatu na vuci e riteni ca sia lu casu di fàrila canùsciri picchì è cumpreta n tuttu, signàlila. Naturalmenti, sunnu boni accittati suggirimenti e canciamenti chi mìgghiùranu lu travagghiu.

Signala na vuci          Archiviu         Talìa tutti l'articuli n vitrina