Brigannaggiu talianu doppu l'unità

Ntô gergu storiugràficu o risurgimintali si ntenni lu brigantaggiu talianu doppu l'unità na forma di brigantaggiu (spissu assuciatu a banditìria urganizzata, armata) na vota attiva ntê tirritori di l'Italia miridiunali pricidentimenti amministrati dû Regnu dî Dui Sicili. Puru siddu già prisenti ntê stati italiani pri-unificazzioni, lu brigantaggiu miridiunali pigghiau carattirìstichi tìpichi duranti lu Risurgimentu, suprattuttu 'n siquutu a l'unità d'Italia.
Abbisogna nutari ca lu briganti post-unificazzioni ntirissau quasi esclusivamenti l'ex tirritori burbònici dâ terraferma miridiunali, mentri praticamenti nun si virificau mai ntê tirritori di tutti l'àutri stati taliani pri-unificati annessi dû Regnu Savoia di Sardegna pi furmari n'Italia unita duranti lu Risurgimentu. Sta diversità di eventi e pratichi è sintumàtica dî prufunni diffirenzi, già esistenti ntô 1861, ntra lu nord e lu centru dâ pinìsula di na parti e lu sud di l'àutra. Stu divariu fu poi riassuntu ntô tèrmini "Quistioni dû Sud", funti di discussioni e dibbattiti puru oggi, puru si li sò causi non foru difiniti all'unanimità di storici e studiusi, ed è macari oggettu di dibbattiti ntê ntirpritazzioni rivisionisti dô Risorgimentu.