Plurali nun rigulari

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

Palori chi finìscinu cu «-iu» e «-ia»[cancia | cancia la surgenti]

  • Siddu l'accentu casca supra la «i», la palora pigghia li duppi «i» chi si prunùnzanu, p'asempiu: ziu -> zìi; malatia -> malatìi, tiurìa -> tiurìi, disìu -> disìi, farmacìa -> farmacìi; mittennu l'accentu supra la «ì» accintata (avvisu: si senti puru nta certi parrati: malatìei, tiurìei, eccetra)
  • Siddu l'accentu nun casca supra la «i», cci sunnu tri pussibbilitati:
  1. si usa la «i» sìmprici, p'asempiu: figghiu -> figghi, oricchia -> oricchi, goccia -> gocci, raggia -> raggi (la nostra prifirenza ntâ wikipedia siciliana)
  2. 'n sicilianu si pò usari lu circunflessu pi li formi plurali, p'asempiu: nutizzia -> nutizzî, asempiu -> asempî, variu -> varî, grazzia - grazzî, studiu -> studî ; ma nuàutri prifiremu, pi na chistioni di praticitati, nun usari lu circunflessu ntâ fini dî palori (pirò nun cunziddiramu comu erruri lu sò usu). Pi sapìrinni chiossai jiti ddà.
  3. o li palori si ponnu finiri cu dui «i» senza n'accentu nè lu circunflessu: nutizzii, asempii, varii, grazzii, studii, ecc.
  • Ccizzioni: diu/dia -> dei (o dìi); idia -> idei (o idìi); cocciu -> coccia, gigghiu -> gigghia, jinocchiu -> jinocchia, ogghiu -> ogghia, vaddia -> vaddia, ecc.

Sustantivi fimminili chi finìscinu cu «-u»[cancia | cancia la surgenti]

Sustantivi chi finìscinu chî vucali accintati[cancia | cancia la surgenti]

Sustantivi chi sunnu cuntrazzioni[cancia | cancia la surgenti]

  • lu cìnima -> li cìnima
  • la fotu -> li fotu

Sustantivi masculini chi pìgghianu «-a» ô plurali[cancia | cancia la surgenti]

  • In linea di principiu, finisciunu câ «-a» ô plurali sustantivi “neutri” (grammaticalmenti masculini, ma logicamenti non masculini e non fimminini) chi finisciunu câ «-u» ô singulari, comu succidia ntô Latinu. Ad esempiu, “ovu rossu” diventa ô plurali sicuramenti “ova rossi” e no “ova rossa” picchì “rossi” è aggittivu e non sustantivu. “Lupu” diventa sicuramenti “lupi” e no “lupa” picchì non è “neutru” ma masculinu. Poi ognin parrata havi i so tradizzioni e prifirenzi, pi’ cui è cumuni truvari parti unni si dici “chiovi” inveci chi’ “chiova” o “firrara” inveci chi’ “firrari”. Certi paroli hannu singulari stissu e plurali differenti, comu “corpa” (bastunati) e “corpi” (strutturi) chi ô singulari su’ tutt’e ddui “corpu”. L’eccezzioni su’ assai e non si po’ dari na regula assuluta.
  • l'`aceddu -> l'acedda / l'aceddi
  • lu calamaru -> li calamara / li calamari
  • lu cannolu -> li cannola
  • lu cannarozzu -> li cannarozza
  • lu celu -> li cela / li celi
  • lu chilu -> li chila
  • lu chiovu -> li chiova
  • lu chiumazzu -> li chiumazza
  • lu ciriveddu -> li cirivedda
  • lu cocciu -> li coccia
  • lu cornu -> li corna
  • lu discu -> li disca
  • lu fìcatu -> li fìcata
  • lu filu -> li fila
  • lu focu -> li foca
  • lu fruttu -> li frutta
  • lu gigghiu -> li gigghia
  • lu gruppu (it: il nodo) -> li gruppa (it: i nodi)
  • lu jardinu -> li jardina
  • lu jìditu -> li jìdita
  • lu jinocchiu -> li jinocchia
  • lu jornu -> li jorna
  • lu labbru -> li labbra
  • lu libbru -> li libbra / li libbri
  • lu lignu -> li ligna
  • lu linzolu -> li linzola
  • lu migghiu -> li migghia
  • lu muru -> li mura
  • lu nùmmuru -> li nùmmura (o lu nùmmiru -> li nùmmira)
  • lu nomu -> li noma / li nomi
  • l'ogghiu -> l'ogghia
  • l'ossu -> l'ossa
  • l'ovu -> l'ova
  • lu paradisu -> li paradisa
  • lu piattu -> li piatta
  • lu pilu -> li pila
  • lu pizzu -> li pizza
  • lu piru -> li pira
  • lu prunu -> li pruna
  • lu pugnu -> li pugna
  • lu pumu -> li puma
  • lu signu -> li signa
  • lu sirvizzu -> li sirvizza
  • lu solu -> li sola
  • lu spicchiu -> li spicchia
  • lu tozzu -> li tozza
  • lu tronu -> li trona
  • lu trenu -> li trena / li treni
  • l'ugnu -> l'ugna
  • lu vrazzu -> li vrazza
  • lu vudeddu -> li vudedda

Sustantivi chi finiscinu cu «-aru», «-uni», e «-uri»[cancia | cancia la surgenti]

  • l'amministraturi -> l'amministratura
  • lu baruni -> li baruna
  • lu buttunaru -> li buttunara
  • lu buttuni -> li buttuna
  • lu campiuni -> li campiuna
  • lu cumuni -> li cumuna
  • lu cintinaru -> li cintinara
  • lu ciuri -> li ciura / li ciuri
  • lu cumpusituri -> li cumpusitura
  • lu dutturi -> li duttura
  • lu firraru -> li firrara
  • lu liuni -> li liuna
  • lu migghiaru -> li migghiara
  • lu pagghiaru -> li pagghiara
  • lu paru -> li para
  • lu patruni -> li patruna
  • lu piccaturi -> li piccatura
  • lu prufissuri -> li prufissura
  • lu scaluni -> li scaluna
  • lu scarparu -> li scarpara
  • lu tabbaccaru -> li tabbaccara
  • lu tradituri -> li traditura
  • lu turruni -> li turruna
  • lu vasuni -> li vasuna
  • lu vastuni -> li vastuna

Àutri[cancia | cancia la surgenti]

  • lu ciumi -> li ciùmira / li ciuma / li ciumi
  • lu corpu (corpus) -> li còrpura / li corpa / li corpi
  • lu cuntu -> li cunta / li cunti
  • lu jocu -> li jòcura / li joca / li jochi
  • lu nidu -> li nìdira / li nidi
  • l'omu -> l'òmini
  • lu puzzu -> li pùzzura / li puzzi
  • lu sonu -> li sònura / li sona / li soni
  • lu sonnu -> li sònnira / li sonni
  • lu tempu -> li tèmpura / li tempa / li tempi
  • lu voscu -> li vòscura / li vòschira / li vosca / li voschi
  • lu ventu -> li vèntira / li venta / li venti

N'àutra cosa, certi palori s'attròvanu sulu ô singulari: la rina; la cira; lu meli; lu sucu; l'argentu, eccetra.