Miti e liggenni dâ Sicilia

Artìculu n vitrina
Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

La Sicilia è lijata a na nfinitati di miti e liggennni ca nta li sèculi hannu nfruinzatu la curtura e li tradizzioni. Assai di chissi vènunu di cunti urali, fàuli, ntrippitazioni fàusi e mminzioni.


Leggenni grechi[cancia | cancia la surgenti]

Aretusa[cancia | cancia la surgenti]

Lu mitu chiù famusu di Sarausa è chiddu di la ninfa Aretusa. La ninfa ô sèguitu di Artemide, currennu lìbbira tra li boschi dû Peloponnesu, fu taliata di lu picciottu Alfeu ca si nnamurò pirdutamenti di idda. Ma Aretusa nun avìa lu sò stissu sintimentu, ma sparti stava luntanu di iddu, finu a quannu stanca di ssi nzistenzi dumannò aiutu a Artemide. La Dia l’ammugghiò nta na nùvula duppia sciugghennu la picciotta nta na fonti supra lu lidu di Ortiggia.

Alfeo dunca addumannò l’aiutu di li Dei, ca lu traspurmaru nta nu ciumi ca nascennnu di la Grecia e attravirsannu tuttu lu mari Joniu si juceva a l'amata fonti.

Ciane e Ànapo[cancia | cancia la surgenti]

Lu ciumi Ànapu.

Persefone, figghia di Zeus e di Demetra, dia di la viggitazioni e di l'agricurtura, era ntenta a cògghiri ciuri nzemi ê sò cumpagni ninfi ammeri li rivi dû lacu di Pergusa (vicinu Enna). Mpruvvisamenti, dô regnu suttirraniu spuntò Ade, nnamuratu dâ carusa, ca ppi nun pèrdiri tempu a curtiggiàrila e principarmenti ppi nun addumannari la manu di Persefone a sò frati Zeus, dicidìu di rapìrila.

Fu la ninfa Ciane ca riaggì ô rapimentu tinnènnusi a lu cocchiu di Ade e circannu dispiratamenti di frimmallu. Lu diu nculliritu, ci desi nu corpu cu lu sò scettru traspormànnula nta na dòppia surgiva cu l'acqui culuri turchinu (cyanos 'n Grecu voli diri turchinu).

Lu picciottu Ànapo, nnamuratu di la ninfa Ciane comu vitti ca la zita avìa addivintatu acqua, si fici canciari macari iddu 'n ciumi, e ancora oggi lu ciumi Ànapu ô finiri dû sò pircorsu, nu pocu prima d'agghicari a mari, si jiuci cu l'acqui dû Ciane, ppi jittàrisi ntô Portu Granni di Sarausa.

Aci[cancia | cancia la surgenti]

Aci ('n grecuἊχις, -ιδος, 'n latinu Ăcis, -ĭdis) è nu pirsunaggiu di la mituluggia greca, figghiu di Fauno e di Simetide.

Secunnu lu mitu, Aci era nu pasturi beddu assai ; di iddu si nnamurò la ninfa Galatea, ca era amata di Polifemu. Annurvatu dâ gilusìa, lu ciclopi scafazzò sutta nu massu lu pasturi. Lu sò sangu fu traspurmatu di Galatea nta nu ciumi, ca vinni chiamatu propriu Aci. Prubbabbirmenti lu mitu nni veni dû modu di comu lu ciumi nesci di la sò surgiva: vicinu la costa, ammeri a na cuntrada chiamata oggi "Capu Mulini" (ca è na frazzioni di Aciriali), nta nu locu dispìcili di agghiùnciri dà terra e cchiù facirmenti dô mari, c’è na nica surgiva firrusa ditta di li pupulazzioni lucali "lu sangu di Aci" pi lu sò culuri russastru.

Talìa macari: Aci e Galatea.

Cariddi[cancia | cancia la surgenti]

Cariddi ('n grecU Χάρυβδις) Ntâ mitùluggia greca era nu mostru marinu. Nta lu principiu, Cariddi era na fìmmina, figghia di Puseidoni e Gea, famusa pi li rapini ca facìa e ppi nun èssiri mai sazzia. Nu jornu arrubò a Eracle li voi di Giriuni e si nni mangiò na para. Allura Zeus la furminò facènnula cascari ntô mari, unni la traspurmò nta nu mostru ca furmava nu vòrtici marinu, capaci d'agghiùttiri li navi di passaggiu. La liggenna metti ssu vòrtici da unu di li dui lati dû strittu di Missina, 'n facci a chiddu dô mostru Scilla. Li navi ca trasèvunu ntô struttu eranu custretti a passari vicinu a uno di li dui mostri. Nta ddu pezzu di mari li vòrtici si crianu ppi l'incontru di li currenti marini, ma nun sunnu tantu forti.

Secunnu lu mitu, li Argunauti arrinisceru a sarvàrisi dû pirìculu, rapprisintatu di li dui mostri, picchì guidati di Teti, matri di Achilli, una di li Nereidi.

Lu ratto di Prusèrpina[cancia | cancia la surgenti]

Prusèrpina, figghia di Cèreri, vinni rapita di Plutoni, diu di l’ìnferi, ca si era nvaghitu di idda; chissu assumatu dô regnu dê morti, attraversu na grutta misa ntô Lacu di Pergusa, ammeri l’Etna, unni, comu dici lu mitu, Prusèrpina stava cugghiennu ciuri, acchiappa la carusa e la metti ntô sò carru purtànnula cu iddu nta l’ìnferi..

Talìa macari: Rattu di Pruserpina.

Polifemu[cancia | cancia la surgenti]

Pi Polifemu ci sunnu dui miti, unu cuntatu di Omeru, unni Polifemu è nu semiumanu gicantescu cu nu sulu granni occhiu mmenzu la frunti, ca addeva pècuri e si nutri di furmaggiu e, quannu capita, di cristiani. Iddu campa ntâ Sicilia ê pinnici di l’ Etna unni sbarca Ulissi, ammeri na lucalità ca oggi si chiama Aci Trizza. Ulissi e li sò cumpagni vènunu ntrappulati dô gicanti ca si nni mancia tri.

L'àutru mitu veni cuntatu nta li Mitamorfosi di Ovidiu, e è lijatu a "Aci e Galatea". Aci è nu pasturi sicilianu, mentri ca Galatea è na Nereide. Idda è nnamurata di Aci e macari chistu di Galatea. Ma nta la storia c’è macari Polifemu ca è nnamuratu di Galatea e ppi gilusìa ammazza cu nu mazzacani lu pasturi Aci.

Talìa macari: Polifemu.
Talìa macari: Aci e Galatea.

Còcalu[cancia | cancia la surgenti]

Còcalu è figghiu dô ciclopi Briareo, re di li Sicani.

Secunnu lu mitu Dedalu fujitu di Creta nzemi a lu figghiu Icaro, s’ammucciò nti Còcalu, ca ci fici costruiri Camico, cità mprendìbbili unni Dedalo campò. Ma Minosse, vinutu a canuscenza di l’arrivu di Dedalo nta Sicilia, salpò verso l’ìsula, ma nun arrinisciu a evitari li nsidî di Còcalo, ca prima lu fici manciari e appoi lu ammitò a fari nu bagnu cu li sò tri figghi fimmini, ca lu ficiru mòriri annijatu.

Etna[cancia | cancia la surgenti]

Etna è lu nomu di na dia di la mitulogìa greca.

Era cunziddirata figghia di Uranu e Gea. Lu dragu Tifone, si pinzava ca campava nte vìsciri di l’ Etna e era lu mutivu di li distruttivi eruzzioni.

La Sicilia, terra di vurcani e frummentu, era mutivu di liti cuntinui tra Efesto e Demetra, dei lu primu dô focu e la secunna di li messi. Etna fici di àrbitru.

Frati pii[cancia | cancia la surgenti]

Li frati Anapìa e Anfinomo sunnu supprisi ntê campi, nzèmula a li vecchi ginitura, di n’eruzzioni di l’Etna. L’ùnica spiranza è scappari cu mprescia, ma li ginitura, ca sù vecchi, nun ponnu cùrriri. Li frati allura si li càrricanu supra li spaddi, macari ca cu ssu pisu è fàcili ca non ponnu arrinèsciri a fùjiri di la lava. Quannu sunnu agghicati di la lava, chista si sparti nta dui rami e appoi si junci n'àutra vota, lassannu li dui fratuzzi e li vecchi ginitura sani e sarvi.

Liggenni[cancia | cancia la surgenti]

Castagnu dê Centu Cavaddi[cancia | cancia la surgenti]

Si cunta ca na Riggina, cu centu cavaleri ô sèguitu e dami, fu surprisa mentri s’attruvava ntô virsanti sittintriunali di l’Etna a Tricastagni da nu timpurali, ntê vicinanzi di nu granni àrvulu di castagnu unni sutta li sò rami attruvò riparu cu tuttu lu numirusu sèguitu. La timpesta cuntinuò tuttu lu jornu e tutta la notti e accussì la riggina passò sutta li rami dû granni castagnu la notti ‘n cumpagnìa, si cunta, di unu o cchiù amanti tra li cavaleri ô sò sèguitu.
Nun si sapi bonu cu putissi èssiri ssa riggina, ppi arcuni si tratta di Giuvanna I d'Aragona, mentri ppi àutri di Giuvanna I d'Angiò .

Colapisci[cancia | cancia la surgenti]

La leggenna cunta di Cola (Nicola) di Missina, figghiu di piscaturi, e chiamatu Colapisci pi la sò granni maistranza ntô natari macari nta l’acqua funna. Ogni vota ca assuma dô funnu dô mari, cunta di li miravigghi ca vidi e na vota porta macari ‘n supirfici nu trisoru.
Li sò gesta arrivanu a l’aricchia di lu re e mpiraturi dâ Sicilia Fiderico II ca dicidi di mittìrilu a la prova. Annunca lu re e tutta la corti si nni vannu ô largu a bordu di na varca. Pi prima cosa jetta nta l’acqua na coppa e sùbbitu Colapisci la va a pigghiari ntô funnu dô mari. Lu re jetta allura la sò curona nta nu puntu ancora cchiù funnu e Colapisci n’àutra vota ci porta la curona. Pâ terza vota lu re lu metti a la prova jittannu n’aneddu nta nu puntu ancora cchiù funnu , ma, a sta vota, passa lu tempu e Colapisci nun assuma e nuddu di tannu lu vitti cchiù.

Dici la liggenna, ca Colopisci scinnennu ancora chiù ntô funnu dû mari, vitti ca la Sicilia vinìa tinuta di tri culonni e una di chissa era tutta smanciata di l’acqua e era ormai addivintata accussì fina ca nta nu mumentu puteva rumpìrisi. Dunca Colopisci pigghia la dicisioni d’arristari sutt’acqua pi mantèniri ssa culonna e evitari accussì ca la Sicilia sprufunnassi ntô mari: ancora oggi iddu s’attrova a tèniri ssa culonna.

Fata Morgana[cancia | cancia la surgenti]

Na liggenna assai cuntata nta tutti li cuntrati dô Stritto dici ca nta l’èbbica di li nvasioni barbàrichi ntô misi d’austu, mentri celu e mari eranu senza nu ciusciu di ventu, e na negghia nica-nica faceva comu a nu velu a l'urizzonti, li bàrbari doppu ca attravissaru tutta la pinìsula taliana, agghicaru ntê costi dâ cità di Riggiu e s’attrovaru davanti a lu stritto ca sparti la Calàbbria da Sicilia.
‘N facci, nta l’àutra spunna dô mari, vìttiru n'isula - la Sicilia - cu nu granni munti fumanti - l'Etna - e lu Re bàrbaru s’addumannò comu putìa fari pi agghiuncìrila truvànnusi senza mancu na varca.
Mpruvvisamenti apparìu na fimmina bedda assai, ca ci uffrìu l'ìsola a lu cunquistaturi, e cu nu cennu dâ manu ci la fici appariri vicinissima, a purtata di manu. Taliannu nta l'acqua iddu vidìa chiari li munti, li spiaggi, li strati di campagna e li navi ntô portu comu si potissi tuccàrili chê manu. Picciò lu Re bàrbaru sautò ‘n terra dô cavaddu e si jittò nta l'acqua, sicuru di putiri agghicari a l'ìsula cu nu paru di brazzati, ma l'incantèsimu si ruppi e lu Re annijò miseramenti. Tuttu chiddu ca avìa vistu era, nfatti, nu miraggiu, nu jocu di luci di la bedda e scanusciuta fìmmina, ca era la Fata Morgana.

Liggenni varî[cancia | cancia la surgenti]

Marzu e la vecchia[cancia | cancia la surgenti]

A tempi antichi li misi eranu cristiani comu sù ora; veni a diri ca si chiamavanu, mittemu, Jinnaru, Frivaru, Marzu, Aprili...
Ora na vota Marzu si nnamurò di na vecchia e la vulìa pi muggheri. Putìa èssiri mai chistu? La vecchia nun lu vulìa, e quantu voti iddu truzzava pri avilla pi muggheri, tanti voti idda rispunnìa no; pirchì Marzu ha statu sempri tintu.
Ci vulevunu pochi jorna a finiri lu misi, e Marzu nun sapìa chi fari pi svinciàrisi di sta vecchia, ca l'avìa disprizzatu sempri. Allura preja a sò frati Aprili e cci dici: " Aprili, fratuzzu miu, mprèstami tri jorna di li toi quantu fazzu muriri a na vecchia ca m'ha fattu tanti minisprezzi".
"Patruni!" rispunniu Aprili; e Marzu ncuminciò a fari tantu friddu ca la vecchia ristò mpassulata.
E di ddocu ni vinni lu mottu: " Marzu si fici mpristari tri jorna di Aprili pi fari muriri la vecchia"

(Rif.:Pitrè - da: Leggende, usi e costumi del popolo siciliano)

La Principessa di Carini[cancia | cancia la surgenti]

Lu Casteddu di Carini

Si cunta ca lu Prìncipi di Carini avìa na figghia, ca ô tempu di la nimicizia dê palermitani cu li missinisi, si nnammurò di nu nòbbili di Missina.
Quannu lu seppi lu patri, ci pigghiò la raggia, e nun nni vosi sapiri nenti di ssu partitu. La figghia fu chiuruta nta lu palazzu di Palermu. Nu jornu, pirò, idda si nni fujivu cu l'amanti e si nni jivu a Carini. Lu patri, quannu lu seppi, armò li sò truppi e curriu di notti a notti a Carini.

La picciotta a l'arba vitti tutta ssa genti vèniri agghiri lu casteddu e scappò pi fari fujri di na finestra l'amanti; scinniu dô casteddu e casa pi casa addumannò di èssiri ammucciata; ma nuddu la vosi, mancu li mònichi dâ Badìa, pirchì tutti avianu scantu di lu Prìncipi.
Dunca idda turnò ntô casteddu, unni sò patri jeva circànnula pi tuttu lu palazzu. Era n'armali. La figghia appena lu vitti, curriu a nginucchiàrisi a li sò pedi addumannannu pirdunu; ma lu Prìncipi, mbistialitu, senza nudda pietati, ci desi nu corpu. La pòvira carusa si tuccò cu la manu la firita e, appoi, cu chissa s'appuggiò ntô muru lussànnucci li macchi di sangu, ca ancora oggi asìstunu.
Morta e purtata ntâ cresia, lu patri Prìncipi, pintutu, ci fici nu granni funirali.

C'è cuntinuamenti na lanterna addumata nta la cresia unni idda fu sippillita.

Nu pueta carinisi, ci fici na longa puisìa ca a Carini quasi tutti sannu.

Pi sapìrinni cchiossai, vidi puru la vuci Puimettu pri "la barunissa di Carini".
(Puimettu dû XVII sèculu di auturi anònimu)

Èssiri di chiddi di darreri lu cannizzu (liggenna palermitana)[cancia | cancia la surgenti]

Na vota lu Maistru caminava pi lu munnu. Era Stancu. - Vitti na fìmmina assittata davanti la porta. "Bona donna" ci dissi "mi vuliti fari arripusari nu pizzuddu ?" - "Patruni!" arrispunniu la fìmmina; e lu fici assittari e cci detti a manciari.
Ddà davanti c'eranu na pocu di picciriddi: "Sti picciriddi sù vostri?" - "Sissignura". - " E quantu nn'aviti?" - " Setti, Signuri."
Lu Signuri sapìa ca li figghi di sta fìmmina nun eranu setti, ma quattòrdici; pirchì chista o s'affruntava, o nun li vuleva bèniri a tutti di la stissa manera; nun vuleva fari sapiri ch'avìa quattòrdici figghi e l'àutri setti li tinia darreri lu cannizzu.
"E iu vi binidicu sti setti figghi!" dissi lu Sigunri e si nni jiu.
Sti setti figghi addivintaru ricchi, e l'àutri setti arristaru puvireddi.

E di ddocu nni vinni lu muttu: Nui semu di chiddi di darreri lu cannizzu.

(Rif.: Pitrè - da: Leggende, usi e costumi del popolo siciliano)

Li truvaturi[cancia | cancia la surgenti]

Quannu arrivaru li mussurmani, li siciliani circaru d'ammucciari li trisori suttirànnuli 'n posti sicuri, spiciarmenti tanti foru suttirrati nta li pinnici di l'Etna. Sti trisori ammucciati sunnu li truvaturi e sunnu custuditi dê pircanti, ca fannu ogni tipu di truccu pi mpidìrini lu ritruvamentu. Quarchi cristianu, ogni tantu, penza di scupriri una di ssi truvaturi e addivintari riccu.

Nu jornu nu picuraru ca portava li sò pecuri ntô munti Santa Maria, ntâ zona nord di l'Etna, vitti na granni petra ca ntuppava lu ngressu di na grutta. Taliannu megghiu, vitti n'aneddu di ferru misu ntâ petra. Lu picuraru ncumciau a tirari l'aneddu cu tutti li sò forzi, nzinu a quannu arrinesciu a scupirchiari la grutta. Miravigghia di li miravigghi: vintiquattru munzeddi di muniti d'oru sunnu d'avanti a l'occhi dû pastureddu.
Iddu 'n prescia si jinchi di muniti la visazza e penza di turnari pi pigghiari àutri muniti, ma, quannu è jiuntu quasi a nisciuta dâ grutta, na vuci di fìmmina ci dici: "Viddanu, comu t'arrìsichi di purtàriti li dinari!"

Tirrorizzatu lu picuraru fuji lassannu 'n terra la visazza china di dinari e, nta la cunfusioni dû mumentu, rimetti la petra ca ntuppa lu ngressu dâ grutta, cu l'aneddu arriversa, zoè versu l'intra dâ grutta.
Accussì, di ssa grutta e di ssu trisoru, si persi ogni rifirimentu e pi tanti ca l'hannu circatu ntô munti Santa Maria, nuddu hà rinisciutu cchiù a vidiri li vintiquattru munzeddi di muniti d'oru.

Madonna dî milizzi[cancia | cancia la surgenti]

La Maria ri li Mulici è na mmàggini sacra liata â la cèlibbri liggenna sciclitana. Lu cultu è assai rispittatu e si fisteggia ancora ogghi ogni annu.

La liggènna[cancia | cancia la surgenti]

Secunnu la liggenna na notti dû misi di marzu1091, li sciclitani foru arrusbigghiati tutti d'intra a li sò casi di l' abbanniata ca ntâ spiàggia di Donnalucata èranu pronti pri sbarcari li saracini. Lu pirìculu era vicinu e ntâ notti tutti prestu curreru p'addifènniri la cità e la riliggioni. Agghiurnava e ntô mari li varchi, e ntâ spiaggia li saracini, nun si putìanu cuntari. Comu putìanu cummàttiri li pòviri paisani contru a ssu granni asèrcitu, senza l'aiutu dû Celu ?
Allura s'agginucchiaru e prijaru a la Madonna di la Pietati, chi cci dassi idda aiutu: e ntô menzu dô celu na nùvula janca gicantèggia bedda, splinnenti, abbagghianti; e li sciclitani si jèttanu 'n terra, câ facci ammenzu a la rina e adùranu la Sarvatrici.
La nùvula scinni 'n terra, cala comu nu fùrmini, e ntâ nùvula, supra un cavaddu jancu, la Madonna, cu la spata nta l'ària, guida li Nurmanni ca, mpruvvisamenti, comu pri miràculu, agghìcanu cu a capu lu Conti Ruggeru e assàrtanu a li nfideli.
Lu scontru è sanguinusu; li saracini arrèstanu frasturnati pri l'apparizzioni di la "Guerriera" e di l'arrivu di li nurmanni e fùjunu, cui versu lu mari e cui ammeri li munti e lu campu di battagghia prestu aresta lìbbiru e ntô menzu di chistu, spunta dû nenti lu vissillu dâ Madonna cô muttu ca dici: Ecce adsum, civitas mea dilecta, protegam te destera mea.

Talìa macari: Vinni in la Marina.


Cunventu di li Milizzi

La fabbricazzioni di na nica crèsia p'arricurdari la vittòria contru a li Saracini, si pò attribbuiri ô 1093. Attàgghiu â crèsia fu custruita na turri ca avìa a sèrviri â difisa dî nimici, si ssi nn'avìssiru apprisintatu àutri novi.

La crèsia vinni appoi rifaciuta e ngrannita ntô 1391. Doppu, siccomu la crèsia si stava pri sdirubbari, ntô 1721 lu parrinu Pàulu Sammito, chê sò stissi sordi, ni fici custruiri n'àutra ntô postu stissu di unni c'era chidda vecchia. Supra l'arcata dâ nova crèsia vinni appitturatu lu ritrattu dû parrinu cu l'armi gintilìzzia (lu gigghiu) e fu misa na làpidi unni c'è scrivutu, tra l'àutri cosi: "D.O.M. Templum hoc Deiparae a Militia erectum... En adsum Civitas mea dilecta, protegam te dextera mea", ca foru l'ùrtimi palori diciuti dâ "Madonna a Cavaddu" quannu currìu 'n difisa di Scicli.
Ntâ Chisuzza è sarvatu lu simulacru di petra ca rapprisenta la Madonna cô Figghiu ntê vrazza e veni ammustrata, supra na petra, la mpronta dô pedi dû cavaddu di la Vèrgini, quannu tuccau 'n terra.

Di nu riggistru di l'atti dâ Chiesa di Santa Maria la Chiazza, sarvatu ntâ Parrocchia dû Càrmini, si sapi ca ntô 1738 era usanza accuminciari na prucissioni dô Cunventu di li Milizzi nzinu a l' Ulivetu , sutta ô Cummittu dê Cappuccini, e ca appoi, ntô misi di Giugnetu si facìa lu pilligrinàggiu â riversa nzinu a l'Èremu. Di l'ottucentu s'accuminciau a cummimurari lu miraculusu fattu d'armi cu na Sacra Rapprisintazzioni unni lu pòpulu sciclitanu participava facennu la parti di li Nurmanni e chidda di li Turchi.[1]

La sacra rapprisintazzioni dâ battagghia di li Milizzi

Tutti l'anni, a Scicli, a lu primu sàbbatu ca veni prima dâ simana di Passioni, veni fatta la "sacra rapprisintazzioni di la battagghia di li Milizzi (o di li Mulici)"; l'atturi sù li stissi citatiti di Scicli, cui fa la parti dû mussurmanu e cui chidda dû cristianu; li primi cu a capu l'emiru Belcani (Bel-Kan) e li secunni cumannati dû Conti Ruggeru 'n pirsuna.

Ruggeru ncontra lu Re Turcu

Li navi saracini sbàrcanu ntê porti sciclitani di Donnalucata, Pisciottu, Marsa Samperi; na videtta dâ turri dô Casteddu ("U Castiddazzu") li vidi di luntanu e curri p'avvisari a lu Capitanu dû Pòpulu, ca na picca prima avìa parratu cu Ruggeru d'Altavilla di la nicissitati di rènniri cchiù furtificata la cità. Li sciclitani pròvanu a fruntiggiari la minazza, suli o cu li Nurmanni. Ntantu li saracini sbàrcanu, cu lu Re Turcu ca, scinnutu 'n terra, si pripara a la battagghia. Nu missaggeru sicilianu va nti Ruggeru e ci dici «pirdunati, o gran Conti, voscenza hà libbirari la cità ca vi fu affidata....»N'ammasciaturi veni mannatu ntô Re Turcu pi mmitàrilu a lassari l'ìsula e ci dici «torna là donde sei vinutu, e non costrìngiri li nostri a ricacciàriti in mare...» ( * ) , ma chistu non nni voli sèntiri, sparti ancora chiossai òrdina a li sò òmini d'ammazzari a li nfideli cristiani.

L'ammasciaturi torna nti Ruggeru e ci cunta lu fattu.
Lu granni conti nurmannu, Ruggeru d'Altavilla, di pirsuna và a parrari cô mussurmanu e ci dici: «Chi vuliti ? Chi circati nta sti banni ?» - ci dici chiddu : «la Sicilia è tribbutària a lu Califfo... e pirciò ci vogliu comandari e tutti li cristiani hannu a divintari mussurmani ! Oppuru li nurmanni mi dèvunu pagari nu tribbutu...» - dici Ruggeru: « noi non fummo usi a rinnegare la croce...» ( * ) e dici ancora: « Vi devu nfurmari chi iu solamenti comando in tutta l'ìsula e che pirciò non devo ariconoscere nenti di nenti a nessunu... tornati cchiuttostu d'onde siti venutu !» Ma li saracini non si mòvunu e addumànnunu pi l'ùrtima vota lu tribbutu, prima d'accuminciari la battagghia.

Havi locu la battagghia

Ntô chianu di l'Ulivetu, sutta a lu suli d'Aprili ô spissu cucenti , ntô menzu di lu pòpulu ca assisti a la "sacra rapprisintazzioni", li truppi cristiani e saracini si schièranu unu 'n facci a l'àutru, pronti pi la battagghia.
Dici Ruggeru, granni Conti d'Altavilla : «Tu voi guerra ? E guerra sia ! » ( * )
Na granni battagghia vidi li Nurmanni e li sciclitani (cchiù pica di nùmmiru) ca stannu pi pèrdiri, ma â ntrasatta na luci pruveni di na nùvula e appari la Vèrgini Maria a cavaddu cu na spada ntâ manu dritta, ca dici li palori «eccumi a te, città diletta, ti pruteggerà la mia destra» . Li saracini sunnu cunfusi, vannu arredi, forsi s'ammàzzanu tra d'iddi, e li Nurmanni vìnciunu e si pròstranu a la Madonna, ditta appoi di li Milizzi (o di li Mulici) . Pi finiri la rapprisintazzioni, n'Àncilu canta li lodi di Maria, ca sarva Scicli, sò cità diletta.


( * ) - La furma di la sacra rapprisintazzioni nun è cumpretamenti standardizzata, e comu traccia, nta st'ùrtimi anni, s'hannu usatu testi diversi, chiddu cchiù usatu hà statu lu testu dû prufissuri "Pacetto Vanasia". Pirò ci sunnu frasi "classichi" ntà rècita, ca la pupulazzioni canusci "a mimòria" e voli sèntiri.


Lijami di fora

situ web www.scicli.com - La Madonna a Cavallo tra storia e leggenda


Funti

  1. Pi gintili cuncissioni di Salvo Micciché, curaturi dû situ web <www.biancavela.it>, <www.scicli.com>) [1]
L'artìculu Cunventu di li Milizzi, tutti li mmàggini misi ntà sta pàggina
sunnu pigghiati dû situ web www.scicli.com cu l'autorizzazzioni di Salvu Miccichè
(talìa la pàggina di discussioni di st'artìculu).


Wikimedaglia
Wikimedaglia
Chista è na vuci nzirita nni l'artìculu n vitrina, zoè una dî mègghiu vuci criati dâ cumunità.
Fu arricanusciuta lu 5 di frivaru 2009

S'hai traduciutu n'artìculu o hai criatu na vuci e riteni ca sia lu casu di fàrila canùsciri picchì è cumpreta n tuttu, signàlila. Naturalmenti, sunnu boni accittati suggirimenti e canciamenti chi mìgghiùranu lu travagghiu.

Signala na vuci          Archiviu         Talìa tutti l'articuli n vitrina

 Piddirina[cancia | cancia la surgenti]

La custa dâ pinìsula dâ Maddalena a Sarausa, accuddì chiamata pirchì na vota, 'n tempi antichi, ci avìa stata na crisiudda additicata a Maria Maddalena, è saputa sèntiri dê sarausani comu "â Piddirina", pri na liggenna dî piscatura.

Si cunta e s'aricunta ca cc'era na vota nu giùvini marinaru e cc'era na picciotta bedda ca nti li notti, quannu la luna era china, s'ancuntràvanu ammucciuni nta la grutta misa dintra la baia di la Piddirina, e doccu nzemi si curcàvanu supra a nu lettu fattu di alghi cugghiuti a mari.

Na notti, ca cc'era luna china, la picciotta ivu, come sempri facìa quannu la luna era china, a la grutta p'aspittari lu giùvini marinaru, ma chistu non si vitti e non si vitti cchiui.
La bedda picciotta non si detti paci e di tannu ivu piddigrinannu tanti e tanti voti ammeri a la grutta, ma sempri nuddu si vidìa.

Cùntanu li piscatura ca ancora aoggi, ntê notti quannu la luna è china, cui pi mari va' agghiri a la grutta, vidi, ammugghiata ntâ luci dâ luna, la pòvira Piddigrina, ca aspetta e aspetta lu sò beddu marinaru.

Talìa macari[cancia | cancia la surgenti]

Liggenni catanisi[cancia | cancia la surgenti]