Messapi (Tialettu Salentinu)

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Cercamu persune de lu Salentu ntirissate a scrìvire artìcule, crande o pìccule, 'n salentinu per lu nosthru pruscettu nciclupèdicu Wikipedia. Putete scrìvire quiddhru ca vulete (per esempiu l'artìcule subbra le cumune salentine). Ma per favure, lasciate una thraduzione de le parole diffìcile e ndicàte la pruvenienza de la parlata salentina usata. Nun mporta se sete leccisu, brindisinu, o tarandinu, sempre salentinu sete! Crazie.
abbiccidariu St', vidi '.


Li Messapi èranu 'nu populu ecchiu ca rriàu intra lu Salentu ammeru lu VIII seculu annanzi Cristu. Ceddhri sape cu certezza ti ddunca inìa stu populu, ncete funti ca dicenu ca inìa ti l'isula di Creta, e autre ca invece dicenu ca inìa ti l'Illiria (quiddhra ca osce ete l'Albania).

Li funti ca dicenu ca li Messapi èranu Albanesi suntu funti di tipu linguisticu. Infatti, li iscrizzioni ca s'anu buscate subbra li pèthre ni fanu 'ssapìre cu certezza ca la lingua ca cuntavanu sti cristiani auru nu b'era ca nu dialettu Illiricu.

Li prime migrazioni dilli tribbù Illiriche intra la Puja

Storia:[cancia | cancia la surgenti]

L'ipotesi Illirica si pote cunfermare sulu pi quiddhru ca ete l'aspettu linguisticu, ma ci invece minàmu l'occhiu subbra la loru cultura, ni ccurgìmu subbitu ca si 'ssimigghia a la cultura minoica ti l'isula di Creta. Effettivamente, li Cretesi sbarcàra pi daveru subbra li coste Salentine.

'Nu mitu ecchiu scrittu da Erodotu tice ca li Messapi auru nu b'eranu ca profughi Cretesi:

"Si cunta, infatti, ca Minosse, quandu rriàu in Sicania (ca osce ete la Sicilia) cu cerca Dedalu, morse ti na morte viulenta. Passatu nu picchi ti tiempu, nu Diu figge stingu a li Cretesi, e quiddhri tutti te paru, tranne quiddhri di Policne e di Presu, inùti cu 'na rande flotta in Sicania, mìsera sutta assediu pi cincu anni la cetà di Camicu, ca a li tiempi mia stìa ancora ammanu a li Agrigentini. Spicciàu ca li cretesi nu potera conquistare la cetà, e nemmancu putìanu rrimanìre ti chiùi addhrai cu lottanu contru la fame, e si nde scìra abbandonandu lu campu. Comu rriàra ammeru la costa ti la Iapigia, Na tempesta li ziccàu tutti te paru e li stampagnàu contru terra: Li navi stìanu cumbinate a stozze, e nu putèra chiù turnare a casa a Creta, e decìsera ca subbra 'dhru stozzu te terra èranu fundare la cetà di Iria, addunca rimàsera e ddentàra Iapigi-Messapi (cangiandu lu nome), e di isulani comu èranu ddentàra cuntinentali. Dicenu ca di Iria fundàra li aure colonie, ca li Tarantini mutu tiempu dopu cercàra cu distruggenu, ma pigghiàra na sconfitta tantu forte, ca pi osce ete e rimane lu chiù rande massacru di Rieci ca canuscimu; none sulu di Tarantini, ma puru di li cittadini ti Reggiu: di sti 'qquai, ca èranu inùti cu iùtanu li Tarentini, ni mòrsera 3000; li perdite, poi, ti li Tarentini nemmancu si putìanu cuntare.»

-Erodotu

Li tracce chiù becchie s'anu tthruate intra li grotte ammeru Òtrantu e Roca, grazie a l'aiutu ti l'archeologgia; li testimonianze ti li primi paisieddhri fissi s'anu buscate invece ammeru Oria e Cavaddhrinu, Vaste e Muru Leccese suntu databili all'ottavu seculu annanzi Cristu.

Ammeru l'ottavu seculu annanzi Cristu li Messapi vivìane intra casiceddhre piccicche fatte cu pethre tunde ca inìanu poi fatte ddentàre quatre (comu li mattuni ca usamu puru osce). Pi certi versi, li casiceddhre messapiche si 'ssimigghiavane a li pagghiare e a li furnieddhri ca stanu minati ancora osce intra li campagne Salentine. Lu murettu a seccu ete, ti paru a li pagghiare, una di li mute eredità ca li Messapi n'anu lassatu.

Li rapporti cu li Rieci:[cancia | cancia la surgenti]

Busto de Pirru,lu Re dill'Epiro

Nill'uttavu seculu Avanti Crisdtu,li Rieci fundarunu Tarantu,e benneru a cuntattu cu li tribbù Illiriche dilli Messapi. Li rapporti tra li Rieci e li Messapi erane totalmente nigativi:li Rieci,infatti,ca erane nu Populu de surdati e commercianti,erane esattamente l'oppostu di li Messapi ca inìane dall'Illiria,l'attuale Albania:li Messapi,dopu ca anne diventati sedentari,abbitavane intra villaggi malconci ammeru lu mare,e sfruttavane sta grande risorsa ca era lu Mar Mediterraneo pi li cummerci: Pi li Messapi,lu Mediterraniu nu bera sulu na via commerciale,ma era puru na funte de nutrimentu:pesci e pesci a tuttanne,intra dhu mare addhai,e iddhri li pescavane cu si li mangiane... La presenza dilli Rieci intra lu Salentu nu bera chiù cosa tollerabbile,pi li Messapi:dopu ca se sontu uniti cu li tribbù Illiriche de Foggia e de bBari,li Messapi si armarunu cuntru li Rieci... Li Rieci Tarantini mannavane dalla città de Tarantu eserciti armati attuttanne pi lu Salentu,puru intra li campagne chiù abbandunate e chìne de animali selvaggi: la minima presenza Messapica intra na reggione,e perfino intra na campagna,inìa subbitu sterminata. Ma li Messapi,ca erano crisciuti intra li campagne Salentine,organizzavane imboscate,piccicche,ma letali.Li Rieci Tarantini,indebbuliti sempre de chiù dalli picurari Messapici,enneru scunfitti,e turnarunu nilla città de Tarantu, d'addonca erane inuti... Li Messapi distrusseru la Monarchia in tuttu lu Salentu,immittendu nu governu nueu,ispiratu pirò a quiddhru dilli invasori Rieci: La democrazzia. Li Messapi fundarunu la capitale a Valesiu,na città ca oshe se throa a bBrindisi... Valesiu,capitale dilla Messapia,era circundata da dilli mura fortificate cu dille randi pètre,ca tutt'oshe se possunu throare... Intra sta magnifica città,simbulu dill'assimiliazione Rieca,la democrazia stabbilìa l'ordine,e li Messapi cinniarunu cu coniane li monete pi lu commerciu... Li Messapi scunfisseru li Rieci,ma furunu lu stessu cunquistati dalla cultura Rieca:li Messapi,infatti,dopu ca anne scunfittu li Rieci,itìane nilla cultura Rieca nu stile de vita mijure,e cussì si assimilarunu a iddhri,e la città de Valesiu ne ète na prova inconfutabbile...

Pirru in vista di n'accampamentu Romanu
Immaggine ca moscia la morte de Pirru

La guerra contru li surdati Romani:[cancia | cancia la surgenti]

Ammeru lu 266 annanzi Cristu,li Messapi si sciùnsera a l'esercitu ti lu Re Pirru intra la guerra contru li surdati Romani... Pirru,infatti, si ndi inìu propriu ti l'Epiru ci difende la cetà Rieca di Tarantu,pigghiau li armi e circau cu ferma l'avanzata ti li leggioni ti Roma.A iddhru,se sciùnsera tutti li Rieci ti la Puglia:ommini ecchi, carusi,e puru li ellani... Tutti pigghiara li armi contru l'invasore Romanu,e lu Re Pirru li guidau alla carica. La guerra di Pirru contru Roma scià spicciàu fiacca:li Romani,dopu ca scunfisseru l'esercitu de Pirru, distrùssera tutti li paìsi Messapici,li campagne,e puru Valesiu,la cetà fortificata chiù importante ti li Messapi, inne conquistata... Li Messapi nu bòsera mai cu ddéntanu romani, e chiùi ti 'na fiata si ribellara, ma alla fine ìnsera sempre li Romani. Chianu chianu li Messapi si scerràra la lingua loru e lassàra scire li tradizzioni ecchie, e tannu ncignàu l'assimilazione cu lu munnu Romanu.