Fonoluggìa dâ lingua siciliana

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.

La fonoluggìa dâ lingua siciliana ìnnica nta chi manera si cummìnanu li funemi ntâ lingua siciliana. Pâ trascrizzioni oi s'usa di sòlitu l'alfabbetu funèticu nternazziunali (IPA).

Cunzunanti[cancia | cancia la surgenti]

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A. Trascrizzioni standard Àutri trascrizzioni
b B Bi 1. Sìmprici.

2. Dùbbula doppu un vucali.

1. [b] (occrusiva bilabbiali sunora)

2. [bb] o []

1. b (àrbitru, bagghiu)

2. bb (abbati, libbru, babbanu)

.
c C Ci duci 1. Sìmprici.

2. Dùbbula.

1.[ʃ] (fricativa postarviulari surda)

2.[ttʃ]

1. c (celu, cìnniri, auceddu, sicilianu, cincu, paci)

2. cc (cacciaturi, cocciu, accia)

ċ
c C Ci dura 1. Sìmprici.

2. Dùbbula.

1. [k] (occrusiva vilari surda)

2. [kk] o []

1. c, ch (cani, chinu, àbbacu, jìnchiri)

2. cc, cch (accabbari, accanìa, vucca, occhiu, acchianari)

k
d D Di . 1. [d] (occrusiva arviulari sunora)

2. [dd] o []

1. d (dèbbitu, duluri, adaciu)

2. dd (addunàrisi, addannatu)

.
f F Effi . 1. [f] (fricativa labbiudintali surda)

2. [ff] o []

1. f (fìmmina, frevi, forgia, focu, africanu, frivaru)

2. ff (affisa, effettu, jìffula)

.
g G Gi duci 1. Sìmprici.

2. Dùbbula (ntervucàlica).

1. [ʤ] (affricata postarviulari sunora)

2. []

1. g (argentu)

2. gg (sòggira, villaggiu)

ġ, ġġ
g G Gi dura . 1. [g] (occrusiva vilari sunora)

2. [gg] o []

1. g, gh (gula, gonna, agugghia, ghiru)

2. gg (aggricazzioni)

.
gli Gli Gli Dùbbula (ntervucàlica) [ʎʎ] (latirali apprussimanti palatali) gli (supratuttu nta prununzi lucali: arpegliu, vigliaccu) .
gni Gni Gni Dùbbula (ntervucàlica e nizziali) [ɲɲ] (latirali apprussimanti palatali) gni (vagnu, ugnu, gnuranti, gna) .
h H Acca Muta . h (havi, hannu) .
j J Jota Semicunzunàntica (nizziali o midiana) [j] (vucali antiriuri àuta) j (jornu, jittari, fùjiri, dijunu, gajizza, jena) y, i
l L Elli . 1. [l] (latirali arviulari)

2. [ll] o []

1. l (leccu, basilicò)

2. ll (mudellu, allammicari)

.
m M Emmi . 1. [m] (nasali bilabbiali)

2. [mm] o []

1. m (mari, amaru)

2. mm (ammunziddari, chiummu)

.
n N Enni . 1. [n] (nasali arviulari)

2. [nn] o []

1. n (nasca, aneddu)

2. nn (annacari, jinnaru)

.
p P Pi . 1. [p] (occrusiva bilabbiali surda)

2. [pp] o []

1. p (pedi)

2. pp (appigghiari)

.
q Q Qu . [k] (occrusiva vilari surda) q (quagghiari) c, k
r R Erri 1. Sìmprici.

2. Dùbbula.

1. [r] (vibbranti arviulari)

2. [rr] o []

1. r (eritera, marinaru, grattalora)

2. rr (carru, èrramu, barra, purrazzu, parracìu)

.
s S Essi 1. Sìmprici.

2. Dùbbula.

3. Sìmprici.

1. [s] (fricativa arviulari surda)

2. [ss] o [] (fricativa arviulari surda)

3. [z] (fricativa arviulari sunora)

1. s (sira)

2. ss (arrassu, passaggiu, missa)

3. s (casu, paisi, cosa)

2. ż
sc SC Scia Dùbbula (ntervucàlica e nizziali) [ʃʃ] o [ʃː] (fricativa postarviulari surda) sc (sceccu, sciògghiri, scifu, cascia, vasciu, scena, sciamu)
t T Ti . 1. [t] (occrusiva arviulari surda)

2. [tt] o []

1. t (tagghiari, mitu, catu, munita, àutu)

2. tt (attentu, fattu, attaccatu)

.
u U U Semicunzunàntica (nizziali o midiana) [w] (apprussimanti labbiuvilari sunora) u (supratuttu nta prununzi lucali: uovu, uomu, ma puru nta acquazzina, guantera) .
v V Vu . 1. [v] (fricativa labbiudintali sunora)

2. [vv] o []

1. v (viteddu, pòviru, ventu, vava, aviri, vìppita, avaru)

2. vv (evviva)

.
z Z Zeta 1. Sìmprici.

2. Dùbbula doppu un vucali.

1.[ts] (affricata arviulari surda)

2.[tts]

1. z (canzuna, minzogna, marzu)

2. zz (azzaru, pizzuliari, azzioni, abbrazzu, puzzu)

.

Vucali[cancia | cancia la surgenti]

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A. Trascrizzioni standard Àutri trascrizzioni
a A A . [a] (vucali cintrali) a (àlica, armali, dadu, mari) .
e E E . [ε] (vucali antiriuri mediu-àuta graputa) e (megghiu, liggenna, beddu) .
i I I Vucàlica (nterna e nizziali) [i] (vucali antiriuri àuta) i (lignu, ìntimu, ìbbridu, idìa, iranianu) .
o O O . [ɔ] (vucali pustiriuri mediu-àuta graputa) o (coddu, occhiu, vrodu, ovu) .
u U U . [u] (vucali pustiriuri àuta) u (ura, uttùviru, manu) .


Nta palori straneri tanticchia sicilianizzati, ponnu arristari li vucali chiuduti siquenti ca nurmarmenti nun asìstinu n sicilianu:

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A. Trascrizzioni littiraria Àutri trascrizzioni
e E E . [e] (vucali antiriuri mediu-àuta chiuduta) e (pedaggiu) .
o O O . [o] (vucali pustiriuri mediu-àuta chiuduta) o (abbonamentu) .

Dittonghi discinnenti[cancia | cancia la surgenti]

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A. Trascrizzioni standard Àutri trascrizzioni
ai Ai Ai . [ai] ai (sai, Giamàica) aj, ay
au Au Au . [au] au (pàusa, càudu) aw
ei Ei Ei . [εi] ei (sei) ej, ey
eu Eu Eu . [εu] eu (fèudu/fèu) ew
oi Oi Oi . [ɔi] oi (appoi) oj, oy

Dittonghi acchiananti[cancia | cancia la surgenti]

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A. Trascrizzioni standard Àutri trascrizzioni
ia Ia Ia . [ja] ia (chianu, famigghia, chesia, chiantari) ja, jia, ya, yia
ie Ie Ie . [] ie (aieri, tanticchiedda, mugghieri) je, jie, ye, yie
io Io Io . [] io (chiovu, azzioni, chiòviri) jo, jio, yo, yio
iu Iu Iu . [ju] iu (chiù, propiu, strafalariu, cunigghiu, chisiudda, diariu) ju, jiu, yu, yiu
ua Ua Ua . [wa] ua (quagghia, guantu, quaternu, acqua, guariri) wa
ue Ue Ue . [] ue (guerra) we
ui Ui Ue . [wi] ui (guidari, guinciu) wi
uo Uo Uo . [] nun usatu n sicilianu standard (furmi lucali: buonu, uovu, cuomu) .

Sona particulari[cancia | cancia la surgenti]

Minùscula Maiùscula Nomu Prununza I.P.A.]] Trascrizzioni standard Àutri trascrizzioni
dd Dd Ddi cacuminali . [ɖɖ] o [ɖː] (occrusiva retrufressa sunora dùbbula) ḍḍ (aḍḍumari, beḍḍu) ddh, ddrh, ddhr, đđ, ḓḓ
dr Dr Dri cacuminali .
  • ([ɖ] + [ɽ]) (occrusiva retrufressa sunora + monuvibbranti retrufressa)
  • ([ɖ] + [ɹ]) (occrusiva retrufressa sunora + apprussimanti arviulari)
dr (draguni, dragunara) ḍr, drh, dhr
tr Tr Tri cacuminali .
  • ([ʈ] + [ɽ]) (occrusiva retrufressa surda + monuvibbranti retrufressa)
  • ([ʈ] + [ɹ]) (occrusiva retrufressa surda + apprussimanti arviulari)
tr (tri, trenu) trh, thr, tsc (tscenu)
ç Ç Çi . ([ç]) (fricativa palatali surda), ([χ]) (fricativa uvulari surda), ci (ciuri) hi, xhi, xi, hj, xhj, xj, ħ
ngh Ngh Nghi . [ŋŋ] o [ŋː] (cunzunanti nasali vilari dùbbula) ng, ngh: allungari, sangu, janghi, ma àutri furmi sunnu accittati: alluncari, sancu, janchi nn, ngh, nh
nt Nt Nti . [nd] nt (nenti) nd
str Str Stri .
  • ([ʃ] + [ɽ]) (fricativa postarviulari surda + monuvibbranti retrufressa)
  • ([ʃ] + [ɹ]) (fricativa postarviulari surda + apprussimanti arviulari)
  • ([ʂ] + [ɽ]) (Fricativa retrufressa surda + monuvibbranti retrufressa)
str (agghiastru, strata, stràscina) sţr, sthr, sci, sh, sr, scr (noscru)
rr Rr Erri 1. Dùbbula nizziali:

2. Dùbbula ntervucàlica:

  • [rr] o [] (vibbranti arviulari)
  • [ʐ] (fricativa retrufressa sunora)
1. r (russu, ramu)

2. rr (tirrenu prununzatu chiù o menu tiscenu/tisgenu, prununza prisenti nta arcuni parrati)

rh, rr