Castiddubbonu

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
(Rinnirizzata di Castelbuono)
Castiddubbonu
Muttu:  
Nomu ufficiali: Castelbuono
Riggiuni: {{{riggiuni}}}
Pruvincia: Palermu (PA)
Cuurdinati: 37°55'50"N, 14°5'18"E
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 60,51 km²
Abbitanti: 9.640
Dinzitati: 161 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Cifalù, Jiraci, Isineddu, Pitralia Suttana, Puoddina, Santu Màuru
CAP: 90013
Prifissu telefònicu: +0921
Situ ufficiali: http://www.comune.castelbuono.pa.it


Castiddubbonu (Castelbuono pi talianu) è nu cumuni dâ pruvincia di Palermu, ca faci parti dû Parcu di li Madunii.

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Castiddubbonu è nu paisi anticu: pi prima cci vìnniru a stari li sicani ca fuìanu pi la mmasiuni di àutri genti, comu li siculi. Tannu nun esistìa nu nucliu abbitativu pricisu idintificàbbili cu chiddu attuali. Sti genti stavanu n linia ginirali nti li cuntrati dda o giru. Doppu agghiri 1000 anni vìnniru li greci e doppu li rumani. Ma lu "paisi" è sempri cchiù nu viddaggiu mmeci di na granni citati. Castiddibbonu addiventa nu paisi granni ntô mediu evu sutta li Vintimiglia a pàrtiri dû 1300 quannu lu conti Franciscu dicidi di custruiricci nu castiddu. Na liggenna dici ca fu p'amuri di Custanza ca lu beddu conti fici lu castiddu e funnò lu paisi. Secunnu stu cuntu, passannu l'anni si vitti pirò ca Custanza nun putìa aviri figghi e accussì lu conti la chiudìu dintra lu castiddu unni idda murìu.

A picca a picca lu paisi crisci. Ntô midiuevu nàsciunu cresi: la Matrici Vecchia, la Matri a Catina, Santa Nicola.. Ntô 1454 lu Marchisi di Iragi Giuvanni terzu Vintimiglia porta tuttu lu marchisatu e lu Sacru Teschiu da Matri Sant'Anna ntô casteddu di Castiddibbonu. Agghicanu appoi monaci austiniani, franciscani, duminicani,allittrati e artisti. Ntô 1520 l'artari majuri da Matrici Vecchia agghiorna cu lu granni pulitticu, dunu eccersu dû Marchisi Simuni I.

Ntô 1603 s'arricorda l'arrubbatina di Sant'Anna e ntô 1625 la miraculusa attruvata e lu patrunatu, duoppu ca s'arrubbaru a Sant'Anna ci misiru i catinazza. Ntô 1820 la terra trema e attummulìanu assai munumenti comu l'ùrtimu chianu dû castiddu e cupula e campanara di la Matrici Nova.

Di vìriri[cancia | cancia la surgenti]

  1. Lu castiddu di Vintimiglia (ntisu di Sant'Anna) cu dintra la Cappedda di Sant'Anna addubbata di frat Serpotta
  2. La Matrici Vecchia (fatta unni cc'era lu tempiu dû diu suli; nni sarva arcuni tronzi comu li culunni; doppu fu fatta muschea e si vìdinu li finesci)
  3. La Matrici Nova
  4. La cresia di San Franciscu (ntisa di santu Ciscu)
  5. La Funtana di li quattru cannola
  6. La cresia di Sant'Antuninu unni è sarvatu lu Crucifissu miraculusu
  7. La cresia da Nunziata
  8. Lu museu cìvicu
  9. Lu museu Minà Palumbo (c'arricogghi tistimunianzi, reperti e biològgici)
  10. La turri dû roggiu
  11. La chiazzannintra
  12. L'Arcu di Sant'Anna
  13. La cresuzza da Matri a Catina
  14. La cresia da Santissima Trinitati
  15. La cresia di Sant'Austinu
  16. La cresia dû Munti Carvani
  17. La cresia di li cappuccini (Matruzza di l'Àncilu)
  18. La cresia di Santa Vinira o Batia (ntisa di l'Addulurata)
  19. La funtana di Santu Paulu
  20. Lu ponti di Panarieddi

Festi principali[cancia | cancia la surgenti]

  1. Festa patrunali dâ matri Sant'Anna 17-27 di giugnettu
  2. Festa dû Crucifissu 13-14 di sittèmmiru
  3. Simana di Pasqua e Vènniri Santu
  4. Bamminedda - 8 di sittèmmiru
  5. Santa Luciuzza di Campagna - prima duminica di sittèmmiru
  6. Santa Luciuzza di paisi - 13 di dicèmmiru
  7. Matri dû Rusariu - ùrtima duminica di uttùviru
  8. San Juvanni - 24 di giugnu
  9. Cannilivari
  10. Santa Rita - 22 di maiu
  11. Santu Piu - 23 di sittèmmiru
  12. Lu Signuri- jornu ca cancia

Lu Castiddu di Vintimigghia[cancia | cancia la surgenti]

Lu castiddu è custruitu ncapu ô Poggiu di Santu Petru. Si dici ca lu vosi fari lu Conti Franciscu ntô 1313 (accabbatu ntô 1316) picchì sintìa friddu ntû castiddu di Iragi e picchì nun vulìa fari stari lu sò amuri, Custanza, mmenzu a tutta dda nivi e ddu malu tempu. Prima di lu castiddu cc'era sulu na turri d'avvistamentu ca mittìa n cumunicazzioni li paisi di mari cu chiddi di terra. Stu sistema di difesa juncìa videmma Anci, Spirlinga e Nicusia cu Cifalù e Termini e a comu si stannu studiannu li cosi, macari cumunicava cu bona parti di la Sicilia.

Ntô 1454 lu marchisi Giuvanni I Vintimigghia, fici di Castiddubbonu lu centru dû so fìudu. Di tannu accuminzò nu piriudu filici ca purtò lu castiddu a èssiri cchiù granni e riccu. S'acchiana di dui sulari, si ncoccia tuttu lu casirmatu e si cria la bedda cappedda antica cu tantu di cupula. Si mpruvulazza e addiventa torva la sò storia ntô 1603, quannu pi Castiddubbonu accuminzò lu luttu pi dudici anni pi l'arrubatina di l'accussiddittu Teschiu. Sulu ntô 1615, lu 22 di jinnaru, ssu ripirtu fu asciatu ntâ cresia di Matri Sant'Anna n Palermu. Ntô 1692 li frati Serpotta finisciunu di sistimari la nova Cappedda di Sant'Anna di l'àutra banna di lu castiddu.

Ntô 1820 nu forti tirrimotu fa càdiri l'ùrtimu chianu dû castiddu. Li Vintimigghia a picca a picca careru n disgrazzia e s'àppiru a livari lu castiddu. Accussì ntô 1920 li citatini di Castiddubonu ficiru na culletta p'accattari lu castiddu ca pi li paisani avìa addivintatu lu Casteddu dâ Matri Sant'Anna.

Lijami di fora[cancia | cancia la surgenti]