Buscemi

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Buscema
Muttu:  
Nomu ufficiali: Buscema
Riggiuni: {{{riggiuni}}}
Pruvincia: Saragusa (SR)
Cuurdinati: 37°5'0"N, 14°52'0"E
Ammustra ntâ mappa
Superfici: 51 km²
Abbitanti: 1.147
Dinzitati: 24 ab./km²
Cumuni cunfinanti: Buccheri, U Càssuru, A Ferra, Giarratana (RG), Mòdica (RG), Palazzolu Acrèidi
CAP: 96010[1]
Prifissu telefònicu: +0931
Situ ufficiali: https://comunedibuscemi.it


Buscema (prununzia IPA: /bʊʃˈʃɛma/; Buscemi 'n italianu; Buxema 'n latinu; قَلْعَة أَبُو شَامَة (Qalʾat ʾabū šāma) 'n àrabbu, prununziatu IPA: /qal.ʕɑt ʕaˌb ʃaːˈmɑ/) è nu cumuni di 1.147 abbitanti dâ pruvincia di Saragusa. L'abbitanti su' chiamati buscimisi 'n sicilianu e "buscemesi" 'n italianu.

Etimuluggìa[cancia | cancia la surgenti]

L'urìggini dû nomu mudernu veni di l'àrabbu nticu قَلْعَة أَبُو شَامَة (Qalʾat ʾabū Šāma), lucuzziuni ca veni ripurtata d'accussì nnô 1154 dû giògrafu hammudita Idrisi[2]. U nomu àrabbu urigginali è sulitamenti traduciutu comu "Casteḍḍu di chiḍḍu cû nivu" (o "câ vogghia")[3].

A palora qalʾat (قَلْعَة) voli diri casteḍḍu, ca dinota a 'ranni mpurtanza stratèggica e militari ca Buscema avìa 'n passatu e ca 'mmanteni macari ora pi menzu dâ bona viduta dâ Vaḍḍi 'i l'Ànapu.

U rifirimentu àrabbu di na furtificazziuni – ca veni a mancari nnô nomu latinu Buxema – u truvamu mmeci ancora oji nni tanti autri citati siciliani comu a Cartaggiruni, Calatafimi, Calascibbetta. Macari u vicinu paisi dû Càssuru trova a so urìggini nnâ palora latina castrum, addivintata a poi l'àrabbu qaṣr (قَصْر).

Pi quantu cuncerni ʾabi, pruvabbirmenti si tratta di na curruzziuni di ʾabū (أبو), palora ca àvi a funziuni di kunya, ca è nu tìtulu unurìficu ca putissi siri traduciutu comu "patri di". Veni usatu quannu si voli purtari rispettu pi soccu pirsuna mpurtanti, nni stu casu forsi nu figghiu primu natu o macari na prima nata. È pussìbbili pirò ca nni l'assenza di figghi u kunya veni mmintatu, spissu pigghiannu a muzzu u nomu di nu pirsunaggiu storicu pupulari; certi voti po macari siri u nomu dû propiu patri. Pi finiri, putissi pirò nnicari na gnuria, ca si rifirisci a na carattirìstica fìsica dâ pirsuna 'n custiuni. Abbisogna macari diri ca u passaggiu â prununza simplificata “bu” addipenni dû fattu ca nni tanti dialetti àrabbi è cumuni tagghiari u sonu ʔ postu all'inizziu di ʾabū (ca graficamenti è u signu ʾ ).

Šāma (شَامَة) è mmeci l'uggettu dâ lucuzziuni e signìfica simplicimenti nivu. Annunca ʾAbi Šāma putissi siri u nomu di na pirsuna pricisa, carattirizzata dâ prisenza di nu nivu nni soccu parti dû corpu, o puru putissi macari fari rifirimentu ô nomu di n'antica famigghia àrabba.

Sicunnu autri l'omu cû nivu avissi a siri nu rifirimentu ô prufeta [[Maumettu]. A tali riguardu si cunta ca iḍḍu avissi duvutu aviri nnâ carina stu nivu 'ranni ca fu vidutu comu u Siggillu dî prufeti (Arabo: ختم النبوه, Khatam an-Nabiyyin), zzoè u signu ca sicunnu i mussurmani addimustrava u so distinu di prufeta; nfatti sicunnu na ntirpritazziuni pigghiata dâ Bibbia l'ùrtimu prufeta s'avissi distintu pi stu signu purtatu nnâ spaḍḍa[4].

Cû tempu foru assai i tintativi di trascrìviri "Buscema" cu caràttiri latini. Truvamu p'esempiu Abu Xamah o Abuxama[5] o puru ancora Abisama. A virsiuni latinizzata Buxema e Bussema, di l'èbbica nurmanna, è pirò chiḍḍa cchiù vicina â furma muderna. Cu l'Unitati di l'Italia si passau difinitivamenti â furma Buscemi, ma nnê parrati lucali u pajisi è sempri chiamatu Buscema.

Buscema (e Buscemi) è macari nu cugnomu assai diffusu 'n Sicilia, suprattuttu nni chiḍḍa urintali[6]. 'N menzu ê cchiù famusi pirsunaggi cu 'stu cugnomu cc'è l'atturi Steve Buscemi.

Giugrafìa[cancia | cancia la surgenti]

Buscema si trova 52 chilòmitri a Ovest di Saragusa, 45 a Nord di Ragusa e 70 a Sud di Catania. È ncapu ê Munti Ibblei, spicificamenti ncapu ô munti Vignitti (autu 788 m ncapu ô liveḍḍu dû mari), e nnô so tirritoriu cci passa u ciumi Ànapu; vicinu ê lochi stòrici di l'antica Akrai, di Casmeni e dâ Nicròpuli di Pantàlica. I cumuni cchiù vicini su' Buccheri e Palazzolu Crèidi, ca dìstunu menu di 10 chilòmitri l'unu.

Buscema vistu dî fora paìsi

Storia[cancia | cancia la surgenti]

Si penza ca i primi abbitanti di Buscema arrisàlinu a l'ità dû bronzu, sicunnu li ritruvamenti di l'archiòlugu Paulu Orsi. Avemu autri tracci dû pajisi nnô pirìudu dâ duminazziuni àrabba. Di ssu mumentu s'accumincia a aviri tistimunianza stòrica muderna di Buscema comu centru abbitatu. Nnô so tirritoriu cci su' macari i ritruvamenti di l'antica Casmeni, culunia greca dû 644 a.C. U pajisi fu distrujutu cumpritamenti quannu cci fu u tirrimotu dû 1693.

Munumenta[cancia | cancia la surgenti]

Festi[cancia | cancia la surgenti]

Noti[cancia | cancia la surgenti]

  1. CAP di Buscemi, Siracusa
  2. “Il sollazzo per chi si diletta di girare il mondo”, altrimenti detta il “Libro di Ruggero”.
  3. http://www.comuni-italiani.it/089/004/
  4. Bibbia, Libro di Daniele capitolo 9,24: "pi siggillari a visiuni e a prufizzìa e cunsacrari u cchìu sacru dî lochi"
  5. unni a lìttira x addiriva prubbabbirmenti di l'infruenza dû grecu bizzantinu e annunca si tratta di nu tintativu di riprudùciri graficamenti u sonu di na cunzunanti fricativa postarviulari surda [w:en:Help:IPA/Sicilian|ʃ]]
  6. G. Rohlfs: Dizionario storico dei cognomi nella Sicilia orientale, Palermo, 1984, p.55